Les 5: Een web van woorden

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 6: Taal en woordenschat p81

Tekst

WIT WIT WIT WIT WIT WIT

Lesdoelen

• Je leert hoe jouw brein woorden opslaat.
• Je herhaalt hoe je de betekenis van nieuwe woorden kunt achterhalen.
• Je leert hoe priming inspeelt op het netwerk van woorden in ons brein.

Een team van K.U.Leuven onderzocht meer dan 45000 woorden bij een studie over woordassociaties. Welke woorden associeer jij spontaan met deze woorden?

 

associatie = ?

verband, verbinding

Waaraan denk je bij het volgende woord?

Antwoord met één woord.

ROOD

Vergelijk de associaties die je gemaakt hebt. Noteer telkens de drie geassocieerde woorden die het vaakst in de klas voorkomen.

Zijn er gelijkenissen?

Hoe ontstaat een netwerk van associaties?

= Mentaal lexicon

Woorden staan nooit op zichzelf, ze roepen altijd associaties op met andere woorden. Die woorden roepen op hun beurt ook weer associaties op. Zo kan je een netwerk van associaties tekenen, waarin alle woorden met elkaar verbonden zijn.

p81

ZOET

Waarom zijn vroeg geleerde woorden belangrijk in de opbouw van het metaal lexicon?

Een kind begint met een heel kleine set van woorden. Wat er vervolgens gebeurt, kan je vergelijken met iets wat je vaak ziet gebeuren in de economie: iemand die veel geld heeft, trekt ook veel geld aan, en iemand die veel connecties heeft, trekt veel nieuwe connecties aan. Woorden die centraal zijn, komen dus steeds centraler te staan. De betekenis van later geleerde woorden wordt opgehangen aan de betekenis van woorden die er al zijn. Anders bevinden die zich in het luchtledige. Daardoor nemen die vroege woorden een speciale positie in.

Op basis waarvan zouden de volgende woorden met elkaar geassocieerd kunnen worden? Kun je het rijtje aanvullen?

a korrelhagel – nevel – tornado – warmtefront – …

b spel – wedstrijd – game – potje – …

c aquaduct – aquarium – aquarel – aquagym – …

p82

Mentaal lexicon 

Eufemisme: Een verzachtend woord. Je zegt iets op een mildere of vriendelijkere manier.

Voorbeeld: in plaats van "hij is dood" zeg je "hij is heengegaan".

Dysfemisme: Een grover of kwetsender woord. Je zegt iets op een hardere of negatievere manier.

Voorbeeld: in plaats van "veel eten" zeg je "vreten".

Mentaal lexicon

woordveld op basis van relaties

        synoniemen                     bv. lopen - rennen

        homoniemen                   bv. bank - bank

        antoniemen                      bv. donker-licht

        hyponiem                           bv auto -> VOERTUIGEN

        hyperoniem                       bv voertuigen: auto,bus, trein, ...

        eufemisme /dysfemisme   =  gevoelswaarde van woorden

Lees de volgende zinnen. Noteer of het vetgedrukte woord of de vetgedrukte uitdrukking een eufemisme of een dysfemisme is.

1. Die man is een echte vreetzak.
2. Mijn buurvrouw werkt als interieurverzorgster.
3. De minister zat weer onzin te verkopen in het debat.
4. Hij werd ontslagen omdat hij niet meer functioneerde.
5. Hij is niet meer de jongste.
6. Dat kind is echt een draak van een baby.
7. Ze is een beetje gezet.

Die man is een echte vreetzak. → Dysfemisme

Mijn buurvrouw werkt als interieurverzorgster. → Eufemisme

De minister zat weer onzin te verkopen in het debat. → Dysfemisme

Hij werd ontslagen omdat hij niet meer functioneerde. → Eufemisme

Ze noemen hem op school een nerd. → Dysfemisme

Hij is niet meer de jongste. → Eufemisme

Dat kind is echt een draak van een baby. → Dysfemisme

Woordenschatstrategieën