Les 5 Uitscheiding en observatiegegevens

• Welzijn
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 2

Digibib

Aanmaken van een account bij DigiBib:www.digibib.consortiumbo.nl

Let er goed op dat je als e-mailadres het school mailadres gebruikt. Dit e-mailadres begint met je studentnummer gevolgd door @edu.rocmn.nl

Het Urinewegstelsel

Het urinewegstelsel zorgt ervoor dat de afvalstoffen het lichaam via de urine verlaten.

  

Het bestaat uit:

• Nieren
  
• Urineleiders
  
• blaas
  
• Urinebuis

Het urinestelsel

Het urinestelsel zorgt ervoor dat de afvalstoffen het lichaam via de urine verlaten.

Het bestaat uit:

• Nieren
• Urineleiders
• blaas
• Urinebuis

Het Urinewegstelsel

Normale urineproductie per 24 uur is 1,5 liter

Zoveel zou een volwassene ook minimaal moeten drinken per 24 uur

Incontinentie

Continent-> het kunnen ophouden van urine / ontlasting

Incontinentie-> het NIET (MEER) op kunnen houden van urine / ontlasting

Urine incontinentie

• urine incontinentie --> ongewenst urineverlies

• heel veel verschillende soorten, meest bekende;

* urge-incontinentie

* inspannings- of stressincontinentie

* overloopincontinentie

* reflexincontinentie (stoornis zenuwstelsel)

* volledige incontinentie

* functionele incontinentie (niet in staat naar toilet te gaan)

-Urge-incontinentie  bij voelen aandrang komt er direct urine

-Inspannings- stressincontinentie  bij hoesten, niezen, inspanning

-Overloopincontinentie  met name bij mannen doordat prostaat vergroot is

-Reflexincontinentie  afwijkingen in het zenuwstelsel

-Volledige incontinentie  incontinent van urine en ontlasting

-Functionele incontinentie  toiletgang niet meer goed zelf kunnen

Oorzaken incontinentie

operatie

verzwakte bekkenbodemspieren

niet (meer) voelen van de prikkel

niet (meer) begrijpen 

Continentie bevorderen

- normale patroon proberen te achterhalen

- regelmatig toilet bezoeken

- zorgvrager laten plassen voordat hij weggaat

- zorgdragen voor een goed toegankelijk toilet

Incontinentie

Waarom blaascatheter?

Bijvoorbeeld:

* Blaasaandoening

* Neurologische aandoening

* Na operatie

* Bij decubitus

* Meest voorkomend is blaasretentie

Blaasretentie en oorzaken

Onvermogen om blaas helemaal of gedeeltelijk te legen

* Obstipatie

* Tumor

* Blaasontsteking

* Vergrote prostaat

* Vernauwing plasbuis

* Stolsel

Katheters

• Externe katheters zoals condoomkatheter
•  interne katheters zoals een blaaskatheter
• Suprabubische katheter (via buikwand).

Verschillende catheters

* Materialen; siliconen, latex, pvc

* Maten; Charriere, volwassenen tussen 12-18 ch

* Ballonfunctie

* Tiemann catheter (ronde tip, bijv bij prostaatproblemen)

Verschillende katheterzakken

                                       been-/bedzak. 

                                        

beenzak

350/1000ml

urinezak bed

1000 / 2000ml

standaard

Observatiepunten bij urine

• Frequentie
• Hoeveelheid
• Kleur
• Helderheid
• Geur
• De manier waarop de cliënt urineert

Kleur

• Licht geel: veel water in de urine.
• Donker geel: weinig water in de urine.
• Donkergeel tot donkerbruin: kan duiden op leveraandoening.
• Roze, roodbruin of vleeskleurig: bloed bij de urine.

Helderheid

Urine is normaalgesproken helder, zoals appelsap.

Bij een infectie is de urine troebels en zitten er kleine stukjes of vlokjes in de urine.

Geur

• Normaal ruikt de urine naar ammoniak.

•  zoete geur of naar aceton ?
• Bij een infectie kan de urine scherp en onaangenaam ruiken.

Opvangzak verzorgen

De opvangzak leeg je met onsteriele handschoenen.

Zorg dat je niet spettert en dat het kraantje nergens tegenaan komt.

Leeg de opvangzak niet te laat, zodat hij niet te vol wordt

Opvangzak verzorgen

-De opvangzak moet altijd lager dan de blaas hangen, zodat het doorloopt en niet terug stroomt

-Leg hem nooit op de grond

-De slang mag niet onder spanning staan

-Voorkom een knik

-Bij wisselen slang, aansluitpunt altijd schoonmaken met alcohol

Katheterzak legen en/ of verwisselen

Uitwendige katheter

Een condoomkatheter bestaat uit een wat steviger condoom met een trechtervormig uiteinde.

Deze is met een slangetje verbonden aan een urine-opvangzak.

Condoomkatheter voert de urine af terwijl een man zit, loopt of ligt.

Externe catheter

https://mediq.nl/zorgprogrammas/pien/gebruik-van-een-externe-katheter

Complicaties

• Lekkage;  controleer de maat van de externe katheter en     vervang deze voor kleine maat.
• Allergische reactie
• huidirritatie 
• beknelling (te strak) (vervangen, andere maat)

SP Katheter

-Een suprapubische katheter is een urinekatheter die via een opening in de buikwand in de blaas is gebracht.

-Vlak boven het os pubis

-Hydrogel ofsiliconen.

SP katheter

Indicaties

• Langdurige catheterbehoefte

• OnderzoekBekkentrauma, urethrale chirurgie

• Acute prostatitis
• Prostaathypertrofie met daarbij mictieklachten
• Prostaatcarcinoom
• Uitgebreide decubitus en incontinentie
• Acute en chronische urineretentie
• Comfort voor patiënt/cliënt bij langdurige catheternoodzaak

Voordelen SP katheter

• Comfort 
• makkelijker te hanteren 
• vaak grotere charriere
• wisselingen relatief pijnloos
• blaastraining mogelijk

Nadelen SP katheter

Operatie

• Het plaatsen is een invasieve, meestal chirurgische behandeling met verdoving, en hier gaan altijd risico’s mee gepaard. 
• Risico: bloeding of inwendig letsel zoals een darmperforatie.

Urineverlies

• langs de katheter of via transurethrale weg. 
•  door een verstopping of omdat de Charrière te klein is.

Wat doe je als de zorgvrager de Suprapubisch katheter eruit heeft getrokken?

Hoe vaak wordt de insteekopening van een suprapubisch verzorgd?

Waar let je op bij het verzorgen van de insteekopening?

Verzorgen suprapubische catheter

Opdracht

Noem vijf verschillende complicaties die kunnen optreden bij en na blaaskatheterisatie. Bekijk hiervoor de Vilans zorgprotocollen over blaaskatheterisatie

Oefenen:

- catheterzak aan- en afkoppelen/ doorkoppelen

- catheterzak legen

- suprapubisch catheter verzorgen

- externe catheter aanbrengen

Volgens Vilans protocollen

Microlax geven

Obstipatie

Oorzaken:

- vezelarme voeding

- weinig lichaamsbeweging

- neurologische aandoening

- medicatie

- weinig drinken

Observatiepunten

- frequentie

- hoeveelheid

- kleur

- consistentie

- geur

- samenstelling

Kleur

- Normaal = bruin

- Stopverfkleur (grijs/ wit) = verstopping galwegen

- Zwart = medicatie of bloeding

- Helderrood = bloeding

OF

Hou rekening met wat iemand gegeten heeft (bijv bieten)

Consistentie

Vastheid van de ontlasting

Consistentie en frequentie beinvloeden elkaar

Rapporteren

Bristol stoelgang schaal

Of wat anders...?

Voorkomen is beter dan genezen

Obstipatie is te voorkomen door: * zoveel mogelijk beweging, * indien enigszins mogelijk: niet op de po, maar naar het toilet te gaan, * voldoende te drinken, * voldoende te eten, met speciale aandacht voor laxerende producten, zoals groenten, bruinbrood, zemelen, ontbijtkoek, pruimen

microlax

microlax maakt harde ontlasting zacht en prikkelt het endeldarmslijmvlies, waardoor aandrang opgewekt word. ontlasting komt meestal binnen 5 tot 20 min opgang

Microlax geven

- Wat zijn belangrijke observatiepunten?
- Wat zijn mogelijke bijwerkingen en complicaties?
- Wat moet je rapporteren?
- Wanneer schakel je een collega in?
- Hoe verricht je de handeling volgens protocol?

Oefenen:

microlax toedienen

Observatiegegevens

Ademhaling

Bloeddruk

Polscontrole

Pupil controle

Temperatuur

cheyne-stokesademhaling

agonale ademhaling (gasping)

hyperventilatie (te veel ademhalen)

wheezing (piepende ademhaling)

reutelende ademhaling

apneu (ademhalingsstilstand)

dyspneu (moeilijk ademhalen)

snurken

respiratoire stridor

kussmaul-ademhaling

Observatiegegevens

Ademhaling; normaal: borst of buik 12-15x per minuut

Afwijkend: 

* Cheyne stokes

* Hyperventilatie

* Gasping

* Wheezing (https://www.youtube.com/watch?v=VA9C_aCH7F0&t=11s)

* Reutelen/ snurken

* Dyspnoe/ Apnoe

cheyne-stokesademhaling

agonale ademhaling (gasping)

hyperventilatie (te veel ademhalen)

wheezing (piepende ademhaling)

reutelende ademhaling

apneu (ademhalingsstilstand)

dyspneu (moeilijk ademhalen)

snurken

respiratoire stridor

kussmaul-ademhaling

Bloeddruk

Pols controle

Kracht en regelmaat waarmee het hart bloed rondpompt in het lichaam. Wordt aangeduid als BPM of /minuut

15 seconden meten

Werking van het hart

https://youtu.be/ByDnipTKbAY

Pupilcontrole

* Vorm en grootte van pupil (verwijding of vernauwing kan door medicatie komen)

* Pupilverschil (kan door druk op de hersenen komen)

* Reactie op licht (pupillen moeten kleiner worden)

* Oogstand (dwangstand, onwillekeurig heen en weer bewegen, of juist stil staan)

Temperatuur

Normale temperatuur:

tussen 36.5°C - 37.5°C

schommelt gedurende de dag

Wanneer spreken we van koorts?

tussen 37,5 °C en 38°C  verhoging. 

vanaf 38,0 °C koorts.

De hypothalamus is als het ware de thermostaat van ons lichaam.

Rectaal

+ zeer juiste meting

Bij baby's meest ideaal

andere leeftijden kunnen voorkeur hebben voor andere manier van meten

Linguaal

onder de tong

- niet betrouwbaar

- niet veel gebruikt

Tympaan

• in het oor

+ gemeten temperatuur leunt dicht aan bij lichaams - T°

- vaak foutieve resultaten door verkeerde uitvoering

Tympaan

Instructie

Axillair

• onder de oksel
• diep plaatsen
• arm goed dichthouden

+ gebruiksvriendelijk

-niet veel gebruikt

- minder nauwkeurig

Cutaan

• via de huid, voorhoofd

+ vlugge meting

- zeer afhankelijk van omgevingsfactoren

Glasgow Coma Scale

E: Eye; reactie ogen; spontaan, op aanspreken, op pijn

M: Motoriek, meestal worden armen getest; bevel opvolgen, pijn lokaliseren, afweren, buigreactie, strekreactie

V: Verbaal; reactie op taal; normaal, verward, onaangepast of onverstaanbaar.

Score; <8 duid op coma

Oefenen

Pols, ademhaling en bewustzijn

Bloeddruk meten

Temperatuur

Volgens Vilans protocollen