4.2: Boeren en ridders op het domein

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

Boeren en ridders op het domein

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoelen van deze les:

1. Je weet hoe het hofstelsel werkt.

2. Je weet hoe het  drieslagstelsel werkt.

3. Je weet wat de plichten en rechten waren op het domein.

4. Je weet wat horigen en ridders.

Welk kenmerk past bij de middeleeuwen?

1. Grote steden
2. Geen handel
3. Centraal bestuur
4. Veiligheid

Wat past niet bij het leenstelsel?

1. Koning regeert in het hele land
2. Leenmannen lenen van de leenheer
3. De koning krijgt hulp bij het bestuur
4. Leenmannen helpen de leenheer

Welk begrip hoort bij de afbeelding?

1. leenstelsel
2. hofstelsel
3. autarkie
4. horigheid

Romeinse tijd, agrarisch-urbane samenleving

Vroege Middeleeuwen, agrarische samenleving

Romeinse Rijk

Sterk bestuur & leger

Veiligheid voor de burgers

veel handel

steden

Agrarisch-urbane samenleving

Middeleeuwen

Minder sterk bestuur & geen leger

onveilig

Handel & nijverheid verdwijnen

geen steden 

agrarische samenleving

Boeren hadden het zwaar in de middeleeuwen!

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Hofstelsel (1)

• Een dorp met landbouwgrond heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.

• Hij woonde soms in een donjon, een soort kasteel en soms in een vroonhof, de grote boerderij van de heer in het dorp

Hofstelsel (2)

• In het hofstelsel was het domein in twee stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was verpacht (verhuurd) aan horige boeren voor eigen opbrengst. Zij moesten een deel van opbrengst als pacht (belasting) betalen)

• De opbrengst van het andere deel was volledig van de heer.

Wat is een horige?

1. Iemand die goed kan luisteren
2. Een persoon die baas is over andere boeren
3. Een onvrije boer die werkt op een domein
4. Een vrije boer die alles zelf mag beslissen

Hoe noemden de mensen in de middeleeuwen de landbouwgrond rond een dorpje of een kasteel?

1. Leengebied
2. Hofstelsel
3. Domein
4. Horige

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken,  waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  
• Ineens was er veel meer voedsel beschikbaar!

De Middeleeuwen

Boeren en ridders op het domein

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

De nieuwe periode

Week 9 tot 13 vroege middeleeuwen (afsluiting proefwerk):

• Klassikale uitleg is een combinatie van het havo en vmbo boek.
  
• Huiswerk worden beoordeeld als SO cijfer.
• Nieuw project in week 14 en 15
  
• Elke les neemt de een aangewezen leerling weer het nieuwsitem mee.

Nieuwsitem

Aangewezen leerling verteld het volgende over het gekozen item:

• Waarom heb je dit nieuwsbericht gekozen?
  
• Wat viel je vooral op aan het bericht?
  
• Heeft het effect voor ons en onze geschiedenis?
  

Inhoud les

Inlevingsopdracht

Plichten en rechten op het domein

Horigen en ridders

afsluiting

Inlevingsopdracht

Wat gaan we doen:

1. Je krijgt de opdracht om je in te leven in een ander.
   
2. Je gaat als die persoon naar de omgeving, bijvoorbeeld de school  kijken.
   
3. Je schrijft op het formulier  wat jou opvalt als je dat persoon zou zijn.
   
4. Voor de klas vertellen de door mij aangewezen leerlingen, punt voor punt, wat hem of haar is opgevallen, maar zonder de identiteit van de gekozen persoon te verklappen.
   
5. De overige leerlingen proberen te raden welk persoon hun klasgenoot is.
   

Noem de plichten van de horige aan zijn heer.

Ridders en kastelen

• Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer
• In ruil daarvoor kreeg de ridder een paard, de wapenuitrusting en een kasteel
• In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.

Ridders woonden in kastelen, maar dat waren in het begin vaak houten boerderijen, die pas later van steen werden.

Door oorlogen, rovers en invallen van buitenaf (bijv. de Vikingen)werd het steeds onveiliger!!

• Door de rooftochten van de Vikingen werd het steeds onveiliger
  
• Bovendien onderlinge oorlogen
• Daarom werden kastelen rond het jaar 1000 steeds meer van steen gebouwd

...met dikke muren en als je het kasteel niet op een 

heuvel kon bouwen: een slotgracht

Elk domein was autarkisch. Wat houdt dat in?

1. Ze geloofden in de god Autar
2. Ze produceerden alles wat ze nodig hadden zelf
3. De horigen moesten maandelijks pacht betalen
4. De heer oefende rechtspraak uit

Maak de juiste combinaties

Krijgen bescherming van de heer

Het systeem van heren en horigen op een domein

het grootste huis

de eigenaar van een domein

de grond en boerderijen van de heer

het domein

het hofstelsel

Het huis van de heer

de heer

horigen

Zelfstandig werken

• Start met de huiswerkopgaven van dit hoofdstuk in je boek.
  
• Vmbo leerlingen: hoofdstuk 3 boeren en ridders
  
• Havo leerlingen : hoofdstuk 3 op het domein
• Huiswerk is voor een SO cijfer

Volgende week

Nieuwsitem

Start hoofdstuk 4

De geestelijkheid en het Christendm