2.3 Democratie en andere vormen van bestuur

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

www.socrative.com

Leerdoelen: 

• Ik kan uitleggen welke bestuursvormen er waren in Athene.
• Ik kan uitleggen hoe de democratie werkte in Athene.
  
• Ik kan uitleggen hoe Sparta werd bestuurd.
  

0

Bestuursvormen in de polis

• Taken in het bestuur: 

1. Leger leider
2. Rechter zijn
3. Godsdienstige rituelen uitvoeren

• Politiek: alles wat te maken heeft met het bestuur. 
• 850 v. Chr.: er ontstond in de stadstaten een bestuur met een koning die door erfopvolging aan de macht kwam=> Monarchie. Deze ontstond omdat er 1 boer die veel macht kreeg koning werd.

• Voordeel monarchie: snelle besluiten en je weet altijd wie de opvolger is.
  
• Nadeel monarchie: je weet niet of de zoon die opvolgt verstand van besturen heeft, machtsmisbruik door de koning.

• Aantal mannen zijn rijk geworden in de handel en wilden ook macht. Zij konden een wapenuitrusting betalen (hoplieten), verdedigden de stadstaat en kregen bestuurstaken.
• Er ontstond een aristocratie= Bestuur van kleine groep (wijze) edelen.
• Voordeel: je kunt mensen laten regeren met verstand van zaken.
• Nadeel: weinig burgers hebben invloed in het bestuur.

Bestuur Athene

• Tirannie: bestuur van een alleenheerser. Die pakt de macht door een staatsgreep, (zonder toestemming bestuur) soms met geweld.
• 546 v. Chr. Peisistratos grijpt de macht door de arme mensen te beloven dat hij hun problemen op zou lossen. Arme boeren krijgen leningen om olijven en druiven voor olie en wijn, leverde meer op.

• Zoon Hippias gebruikt geweld => verjaagd in 509 v. Chr. uit Athene door Kleisthenes.

Democratie= het volk heeft de macht

• Kleisthenes maakt van Athene een democratie=>alle vrije arme en rijke Atheense mannen met burgerschap  mogen stemmen in de volksvergadering en rechtbank.
• Raad van 500 die de dagelijkse besluiten neemt.
• Directe democratie: aanwezig zijn bij de volksvergadering en stemmen.
• Vrouwen, slaven, iedereen van buiten Athene mochten niet stemmen.

Schervengericht=> op een potscherf schrijf je de naam van de politicus die je weg wilt hebben uit het bestuur, omdat die te veel macht kreeg.

• Doel: elk jaar stemmen om te voorkomen dat een groepje edelen of een tiran de macht grijpt
• Gevolg: man(nen) met de meeste stemmen voor 10 jaar verbannen uit Athene.
• Democratisch want iedereen besliste mee over het bestuur, arm en rijk.
• Voordeel democratie: iedereen met burgerrecht mag stemmen.
• Nadeel: niet iedereen heeft verstand van politiek, niet iedereen mag stemmen.

Directe democratie: iedereen is aanwezig en stemt over besluiten in de volksvergadering. (oude Athene)

Indirecte democratie: volk kiest volksvertegenwoordiging (parlement) die namens hen de besluiten neemt. (Ned. nu)

Bestuur van Sparta

• Volksvergadering die had niet veel invloed.
  
• Raad van 30 oude wijze mannen namen de beslissingen. (aristocratie)
• 2 koningen om het leger te leiden. (monarchie)
• Raad en koningen gecontroleerd door 5 opzichters gekozen door volksvergadering om machtsmisbruik te voorkomen.
• Hoplieten (mannen die wapenuitrusting konden betalen) hadden allen burgerrecht.

• In Sparta draaide alles om het leger.
  
• Jongens van 7 werden al in legerbarakken opgevoed tot soldaat.
• Meisjes deden veel aan sport.
• Leger moest sterk zijn om rest van de tot slaaf gemaakte bevolking te onderdrukken.

Discussie over politiek

• Grieken discussiëren over welke bestuursvorm het beste was.
  
• Sommige stadstaten kozen net als Athene voor een democratie andere hielden een aristocratie.
• Kritiek op democratie=> filosofen zoals Plato en Sokrates (uit Athene) vonden dat het gewone volk niet in staat was om goede beslissingen te nemen. Zij vonden dat een aristocratie met wijze mannen zoals henzelf veel beter. 

Maak de vragen in je schrift of in een apart bestand en bespreek met je buurman/vrouw welke antwoorden het beste zijn en waarom.

a. Leg uit welke bestuursvorm past bij de afbeelding links.

b. Leg uit wie er niet aan deel mochten nemen.

c. Noem 2 verschillen tussen onze democratie en die van Athene.