Les 21 - soorten zinnen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 21 - soorten zinnen

pg.257

De taal in interviews bestuderen

samengestelde en enkelvoudige zinnen

pg.257

pg.258

Bekijk de interviews globaal

Welke kan je het vlotst lezen? 

Welk interview leest het vlotst?

interview 1

interview 2

Wat valt op aan de zinnen in de eerste tekst?

Enkelvoudige zinnen

Er zijn enkelvoudig een samengestelde zinnen. Een enkelvoudige zin bestaat uit 1 hoofdzin en heeft maar 1 persoonsvorm. 

TW pg.145

• Ik zal vanavond zeker naar de training gaan. Zaterdag is er een wedstrijd. 
• Gebruik voor je pincode nooit je geboortedatum. Dat is te makkelijk om te raden. 

Samengestelde zinnen

Wanneer je enkelvoudige zinnen samenvoegt, dan krijg je een samengestelde zin. Je vindt in die zinnen meestal verschillende persoonsvormen. 

TW pg.145

• Ik zal vanavond zeker naar de training gaan. Zaterdag is er een wedstrijd. 
• Gebruik voor je pincode nooit je geboortedatum. Dat is te makkelijk om te raden. 

Lisa kijkt graag naar kickboksen.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Lisa kijkt graag naar kickboksen als ze even tijd heeft.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Wessel is altijd dol op zijn oma geweest.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Wessel is altijd dol geweest op zijn oma maar zijn zus heeft meer met hun opa.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Samengestelde zinnen

Een samengestelde zin kan bestaan uit meerdere enkelvoudige zinnen (hoofdzinnen), maar kan ook bestaan uit een combinatie van hoofdzinnen en bijzinnen. Hier maken we het onderscheid tussen nevenschikking en onderschikking. 

TW pg.145

nevenschikking

Van een samengestelde zin met nevenschikking kan je twee gelijkwaardige zinnen maken, zonder dat de woordvolgorde verandert. 

TW pg.145

nevenschikking

Van een samengestelde zin met nevenschikking kan je twee gelijkwaardige zinnen maken, zonder dat de woordvolgorde verandert. 

Hand-out

onderschikking

In een samengestelde zin met onderschikking heb je een hoofdzin en een bijzin, en verandert de woordvolgorde. 

TW pg.145

nevenschikking

Van een samengestelde zin met nevenschikking kan je twee gelijkwaardige zinnen maken, zonder dat de woordvolgorde verandert. 

Hand-out

voegwoorden

Je kan een nevenschikking en onderschikking herkennen aan de voegwoorden:

• nevenschikkend: en, of, maar, want
• onderschikkend: terwijl, omdat, toen, zodra ...

TW pg.145

Ik maak het liefst tomatensoep want ik kan dat goed.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Ik maak het liefst tomatensoep omdat ik dat goed kan.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Dione zei dat de verbinding met Hamar was verbroken.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Als Vincent niet uitkijkt, krijgt hij straks een rode kaart.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Volgens Dina hebben we volgende week een grote overhoring, maar ik ben er niet zeker van.

1. nevenschikking
2. onderschikking

De mensen die niet van sport houden, spreken van sportterreur op de televisie.

1. nevenschikking
2. onderschikking

De bijzin is "die niet van sport houden" die is hier een betrekkelijk voornaamwoord om een betrekkelijke bijzin in te leiden. 

Ik pakte de kleren in en Sandra controleerde het medicijnkastje.

1. nevenschikking
2. onderschikking

De bijzin is "die niet van sport houden"

pg.258

Markeer de samengestelde zinnen 

kleur 1  nevenschikking 

ond + pv naast elkaar

kleur 2  onderschikking

PV achteraan

voegwoorden

nevenschikking

onderschikking

zodat

waarin

en

wat

want

dat

maar

omdat

pg.258

voegwoorden

Een nevenschikking en onderschikking herken je vaak aan de voegwoorden:

• nevenschikkende voegwoorden: en, maar, want, of, dus ...
• onderschikkende voegwoorden: terwijl, omdat, toen, zodra, als, terwijl, zodat, waardoor, die ...

Houd hier ook rekening mee tijdens het schrijven!

TW pg.145

pg.258

Samengestelde zinnen: nevenschikking en onderschikking

pg.259

1.onderstreep de bijzin 

Onderstreep de bijzin in de ondergeschikte zinnen:

• Mijn missie is: vanuit een oplossingsgerichte benadering onderzoek en behandeling bieden met een hoge kwaliteit, zodat iemand op eigen kracht weer verder kan. 
• Ook bekijk ik meteen wat het probleem zou kunnen zijn.
• Een klant zodanig begeleiden dat mijn hulp niet meer nodig is. 
• In gesprek gaan met cliënten vraagt daarnaast ook een langdurige concentratie, wat erg vermoeiend kan zijn. 
• Kies de studie niet omdat je zelf het nodige hebt meegemaakt. 

pg.258

pg.259

pg.259

pg.259

pg.259

soorten bijzinnen

Een bijzin kan ook een zinsdeel (of deel van een zinsdeel) zijn in een zin. Het kan bijvoorbeeld een onderwerp, lijdend voorwerp zijn: 

• Dat hij niet komt, verbaast me niet.  = onderwerp                        
• Ik heb gehoord dat het morgen gaat sneeuwen. = LV

TW pg.146

soorten bijzinnen

Een bijzin kan ook een bijwoordelijke bepaling zijn. We noemen dit een bijwoordelijke bijzin:

• Als je hoogtevrees hebt, moet je geen dakwerker worden. 
• Hij sprong net opzij toen de wagen door de afsluiter reed.

Let op: als de samengestelde zin met de bijzin start, treedt er inversie op (het onderwerp en de persoonsvorm veranderen van plaats). 

TW pg.146

inversie

In een "gewone" enkelvoudige zin staat eerst het onderwerp en daarnaast de persoonsvorm. 

• Amal kocht een appel voor Thomas. 

Bij inversie wisselen het onderwerp en de persoonsvorm van plaats. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een ja/nee-vraag of wanneer een ander zinsdeel wordt benadrukt door het vooraan in de zin te plaatsen. 

• Kocht Amal een appel voor Thomas? 
• Gisteren kocht Amal een appel voor Thomas. 

Inversie treedt ook op wanneer een samengestelde zin start met een bijzin:

• Omdat Thomas jarig is, kocht Amal een appel voor hem. 

TW pg.146

soorten bijzinnen

In sommige bijzinnen ontbreken het onderwerp en de persoonsvorm. Deze noemen we de beknopte bijzin. Het onderwerp in de beknopte bijzin is hetzelfde onderwerp als in de hoofdzin. Daarom kan je het onderwerp in de bijzin weglaten. We kennen drie soorten bijzinnen:

1. Het gezegde is ofwel een infinitief (met of zonder "om te"),
2. Onvoltooid deelwoord (fluitend) 
3. Voltooid deelwoord. 

Voorbeelden: 

• We hebben geleerd netjes met mes en vork te eten. 
• fluitend dekt Anna de tafel.  (fluitend = bepaling van gesteldheid)
• Moeten winnen maakt mij altijd zo nerveus  ( = onderwerp)
• Ik haat het om te moeten winnen  (= lijdend voorwerp)

TW pg.146

Ik heb gehoord dat hij weer terug is.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Dat hij is teruggekomen verbaast me niets.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Hij besloot om het land te ontvluchten toen de situatie te gevaarlijk werd.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Helemaal opgevrolijkt fietste Jeffrey naar huis.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Dat jij gelukkig bent, maakt mij weer gelukkig.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Ik zal een leuk filmpje op YouTube zoeken om je op te vrolijken.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Ik hoop dat je gelijk hebt.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Als het mooi weer blijft, gaan we zwemmen.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

Ik ben het beu om steeds jouw rotzooi te moeten opruimen.

1. onderwerpzin
2. lijdend voorwerpzin
3. bijwoordelijke bijzin
4. beknopte bijzin

bijwoordelijke bepaling (oorzaak)

foutief beknopte bijzinnen

TW pg.146

voorbeelden:

Lopend naar de overkant reed de auto hem bijna aan.

In roomboter gebraden eet hij het vlees met smaak op.

Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

Lopend naar de overkant werd hij bijna aangereden.

1. juiste beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

bijwoordelijke bepaling (oorzaak)

Na een halfuur in de oven te hebben gestaan, aten de gasten de pizza helemaal op.

1. juiste beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Vrolijk dansend werden de aardappelen geschild.

1. juiste beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Na liedjes gezongen te hebben, zetten de kindjes hun schoentje voor Sinterklaas.

1. juiste beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

bijwoordelijke bepaling (oorzaak)

Eenmaal op de camping aangekomen, begon onze langverwachte vakantie.

1. juiste beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

bijwoordelijke bepaling (oorzaak)

soorten bijzinnen

Een betrekkelijke bijzin is een bijzin die wordt ingeleid door een betrekkelijk voornaamwoord  of bijwoord (bv. die / waarop / waar) en die bij een zelfstandig naamwoord hoort. 

• Mijn broer, die in Leuven woont, is morgen jarig. 
• Dit is het dorp waar hij is opgegroeid.
• Ik kon het filmpje dat ik zocht niet vinden. 

Benoem de betrekkelijke bijzinnen in onderstaande zinnen

Geef ook aan bij welk zelfstandig naamwoord ze horen. 

• De vaders die mee zijn geweest op schoolkamp, zijn eigen helden. 
• De vraag hoe het op school was, levert zelden een antwoord op. 
•  Is het trapje waarop Menno staat wel veilig? 
  
• Leila had een gevoel alsof ze droomde toen ze hoorde dat ze geslaagd was. 

pg.258

Tangconstructies

In een tangconstructie staan woorden of zinsdelen die bij elkaar horen ver uit elkaar (de "grijpers" van de tang worden uit elkaar geduwd door andere woorden)

• Het gisteren op de klassenraad besproken voorstel is enthousiast ontvangen.  (tangconstructie tussen lidwoord en zelfstandig naamwoord)
• Zijn vrienden heeft hem gisteren voor hij naar zijn werk vertrok niet meer gezien.  (tangconstructie tussen hulpwerkwoord en hoofdwerkwoord)
• In het stadion vond maandag de wedstrijd tussen de twee ploegen die hopen deel te nemen aan de wedstrijd plaats. (tangconstructie tussen persoonsvorm en afscheidbaar deel (voorzetsel))

TW pg.147

Smartschool - oefeningen - Les 20 - een opiniestuk

Smartschool - oefeningen - Les 21 - soorten zinnen - Syntaxis 1 - Syntaxis 2 - Syntaxis 3 - Syntaxis 4

INOEFENEN

LPD

02.13 woordvolgorde - tangconstructie

Actieve en passieve zinnen

pg.260

pg.260

pg.260

pg.260

passieve en actieve zinnen

Zinnen met een werkwoordelijk gezegde kunnen zowel actief als passief zijn. 

• Emma voert de kinderen naar de voetbalmatch = actieve zin

• De kinderen worden naar de match gevoerd = passieve zin 

• De kinderen zijn naar de match gevoerd. = passieve zin 

TW pg.142

ond.

ond.

ond.

LV.

passieve en actieve zinnen

Emma voert de kinderen naar de voetbalmatch = actieve zin

De kinderen worden / zijn naar de match gevoerd = passieve zin 

TW pg.142

ond.

ond.

LV.

• Het lijdend voorwerp wordt het onderwerp. Het onderwerp uit de actieve zin is verdwenen.
• De persoonsvorm uit de actieve zin komt terecht in een constructie met de hulpwerkwoorden worden/zijn + voltooid deelwoord. 

Handelend voorwerp

Emma voert de kinderen naar de voetbalmatch = actieve zin

De kinderen worden / zijn naar de match gevoerd door Emma.

TW pg.142

ond.

ond.

LV.

• Het onderwerp in de actieve zin wordt het handelend voorwerp in de passieve zin: 'door ... '
• Je gebruik het handelend voorwerp wanneer je het oorspronkelijke onderwerp aandacht wil geven. 

Helder schrijven (en spreken)

pg.261

Trajectwijzer pg.143-144

Trajectwijzer pg.143-144

pg.261

De man die door de buitenwipper was geslagen, moest een nacht in het ziekenhuis verblijven.

1. Je weet niet wie iets doet of gedaan heeft.
2. Je vindt het niet belangrijk om te vermelden wie iets doet.
3. Je wil een zin mooi laten aansluiten op de vorige.
4. Je wilt dubbelzinnigheid vermijden.

De vrouw is rond 1:30 vermoord.

1. Je weet niet wie iets doet of gedaan heeft.
2. Je vindt het niet belangrijk om te vermelden wie iets doet.
3. Je wil een zin mooi laten aansluiten op de vorige.
4. Je wilt dubbelzinnigheid vermijden.

De kerstboom in New York wordt ieder jaar mooi versierd.

1. Je weet niet wie iets doet of gedaan heeft.
2. Je vindt het niet belangrijk om te vermelden wie iets doet.
3. Je wil een zin mooi laten aansluiten op de vorige.
4. Je wilt dubbelzinnigheid vermijden.

Neem een blad papier

Maak deze zin actief:

De vrouw is rond 10:30 vermoord door haar man.

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze in actief

De roomsoezen worden met smaak gebakken door de hulpkok. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze zin actief

Als een voertuig door een minderjarige wordt bestuurd, wordt door de verzekering geëist dat de polis door de ouders wordt ondertekend. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze zin actief

In de school wordt er studiebegeleiding voorzien. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze zin actief

Er wordt goed les gegeven door die leerkracht. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. er -> presentatief onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze zin actief

Er wordt goed les gegeven door die leerkracht. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. er -> presentatief onderwerp -> lijdend voorwerp

Maak deze zin actief

Ik ging naar huis aangezien mijn huiswerk nog moest gemaakt worden. 

1. handelend voorwerp -> onderwerp

2. zijn/worden + voltooid deelwoord -> persoonsvorm

3. er -> lijdend voorwerp ??

Smartschool - oefeningen - Les 20 - een opiniestuk

Smartschool - oefeningen - Les 21 - soorten zinnen - passieve en actieve zinnen

INOEFENEN

Toets les 20 + 21op __________

Kennis

• Je kent de woordenschat van les 20
• passieve en actieve zinnen zijn: Trajectwijzer pg.142
• enkelvoudige en samengestelde zinnen:  Trajectwijzer pg.145
• onderschikking en nevenschikking: Trajectwijzer pg.145
• Soorten bijzinnen + inversie: Trajectwijzer pg.146
• Tangconstructies: Trajectwijzer pg.147

Vaardigheden

• Je kan alle soorten zinnen herkennen in voorbeeldzinnen en je kan de woordvolgorde correct schrijven.
• je kan passieve zinnen actief maken.