3.1 De remmen los

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Historische Context: Nederland (1948-2008)

3.1 Remmen los (leerdoel 1, 2)

Wat gaan we doen? 

1. Leerdoelen

2. Theorie

3. Beeldmateriaal

4. Leerdoelen terugkoppeling

5. Aan de slag 

6. Enquête

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven waarom en hoe na de Tweede Wereldoorlog de verzuiling werd hersteld. 

2. Je kunt beschrijven hoe na 1945 de Nederlandse economie zich herstelde en welke rol de overheid hierbij speelde.

Theorie

Als we kijken naar het Nederland tussen de twee wereldoorlogen was de verzuiling het kenmerk van de Nederlandse samenleving geworden. 

Iemand een idee wat met de verzuiling wordt bedoeld? 

Theorie

Opschrijven:

Verzuiling = een opdeling van de samenleving in bevolkingsgroepen die gekenmerkt worden door verschillen in levensbeschouwing. 

(katholiek, protestants-christelijke, de socialistische of de liberale)

Theorie

Vrijwel iedere Nederlander voelde zich aangetrokken tot een van de vier zuilen. De gewone mensen gingen vrijwel alleen om met mensen uit de eigen zuil. 

Dit gold niet voor de leiders. Het land moest immers bestuurd worden en geen enkele zuil had de meerderheid. Daarom moesten er altijd minsten twee zuilen samenwerken. 

Theorie

De leiders van deze verzuilde partijen en organisaties drongen aan om trouw te blijven aan eigen principes: 

• Katholiek? Dan ging je om met katholieken!
• Protestant? Dan trouwde je met een protestant!
• Socialist? Dan ging je naar een socialistische school! 

Na de Tweede Wereldoorlog werden deze vooroorlogse instelling weer snel hersteld. Mensen gingen weer op dezelfde manier met elkaar om. 

Theorie

In mei 1945 was de vreugde over het einde van de bezetting groot, maar ook van grote duur! Ruim een half miljoen van de negen miljoen mensen had tijdens de oorlog zijn huis verloren. 

Theorie

Om de grote economische crisis van na de Tweede Wereldoorlog tegen te gaan werd hulp gezocht en verkregen. 

De Marshallhulp kwam naar Nederland en dit deed Nederland goed! In totaal kreeg Nederland 109 dollar per hoofd van de bevolking. Ter vergelijking: Belgie kreeg 11 dollar per hoofd en West-Duitsland kreeg 29 dollar per persoon. 

Theorie

Theorie

Het aannemen van de Marshallhulp betekende een een breuk met de vooroorlogse politiek van Nederland. Wat kan hiermee bedoeld worden? 

Theorie

Nederland had vanaf nu geen neutraliteitspolitiek meer. Voortaan werd gekozen voor internationale samenwerking en Nederland werd een van de voorlopers bij de Europese samenwerking die eind jaren 40 op gang kwam. 

Theorie

Tot slot. Veel jonge mannen en vrouwen hadden door de oorlog hun huwelijk uitgesteld. Na de bevrijding trouwden ze alsnog in 1946. Een gevolg hiervan was dat in de jaren 1946-1955 2,4 miljoen kinderen geboren werden: 

Hoe noemen we dit ook .. ?

Theorie

Babyboom:

Immense geboortegolf na de Tweede Wereldoorlog.

Nu de generatie 'babyboomers' genoemd. 

Aan de slag! 

Keuze uit de volgende opdrachten:

Keuze 1

Vat de volgende kopjes samen: verzuiling, wederopbouw, babyboom

Keuze 2

Koppel de juiste plaatjes aan de juiste drie begrippen: wederopbouw, verzuiling en babyboom 

Keuze 3

Probeer leerdoel 1 en 2 zo uitgebreid mogelijk te beantwoorden op bladzijde 309

Keuze 4

Maak opdracht 1 t/m 4 op bladzijde 296, alleen of in tweetallen

Alle opdrachten: 

1. Vat de volgende kopjes samen: verzuiling, wederopbouw, babyboom

2. Koppel de juiste plaatjes aan de juiste drie begrippen: wederopbouw, verzuiling en babyboom 

3. Probeer leerdoel 1 en 2 zo uitgebreid mogelijk te beantwoorden op bladzijde 309

4. Maak opdracht 1 t/m 4 op bladzijde 296, alleen of in tweetallen

Leerdoelen:

1. Je kunt beschrijven waarom en hoe na de Tweede Wereldoorlog de verzuiling werd hersteld 

2. Je kunt beschrijven hoe na 1945 de Nederlandse economie zich herstelde, welke rol de overheid hierbij speelde en welke verschillen er waren tussen de vooroorlogse en naoorlogse economie

Leerdoelen (terugkoppeling)

1. Je kunt beschrijven waarom en hoe na de Tweede Wereldoorlog de verzuiling werd hersteld. 

2. Je kunt beschrijven hoe na 1945 de Nederlandse economie zich herstelde en welke rol de overheid hierbij speelde.

Leerdoelen (terugkoppeling)

1. Je kunt beschrijven waarom en hoe na de Tweede Wereldoorlog de verzuiling werd hersteld. 
(liberaal, sociaal, katholiek, protestant)

2. Je kunt beschrijven hoe na 1945 de Nederlandse economie zich herstelde en welke rol de overheid hierbij speelde.

(marshallhulp VS, einde neutraliteit --> start internationale samenwerking)

Leerdoelen 

3. Je kunt beschrijven hoe Nederland een verzorgingsstaat werd.

4. Je kunt beschrijven wanneer en waardoor Nederland een consumptiemaatschappij werd.

5. Je kunt de samenhang uitleggen tussen woningnood, verstedelijking en toenemende mobiliteit.

6. Je kunt beschrijven wanneer en waardoor ontzuiling en ontkerkelijking op gang kwamen en welke invloed deze ontwikkelingen hadden op de politieke verhoudingen.

Theorie

De toenemende invloed van de overheid bleek ook uit de overheidszorg voor sociale zekerheid. Mensen die door ziekte, ouderdom of werkloosheid niet konden werken, moesten een uitkering krijgen.

Want ook op deze punten, wilde niemand een herhaling van de jaren dertig. Toen was de samenleving ernstig ontwricht geraakt doordat grote groepen mensen geen of onvoldoende inkomen hadden. 

Theorie

Nederland werd een verzorgingsstaat: Een samenleving waarin de overheid alle burgers, de zwakkeren in het bijzonder, beschermt en een bestaansminimum garandeert. 

Voorbeelden: AOW, WW, Bijstandswet. 

Theorie

Welke coalitie hadden we ook alweer tijdens de periode 1948-1958? 

Theorie

De minister-president van deze periode werd liefkozend 'Vadertje Drees' genoemd. 

Willem Drees 

Minister-president Rooms-rode coalitie

Vadertje Drees

Maakte van Nederland een verzorgingsstaat. 

Zorgde voor de ouderen

Erg populair

Theorie

Dankzij de industrialisatiepolitiek en de geleide loonpolitiek (?)  groeide de Nederlandse economie. Die groei werd ook gestimuleerd door het snelle economische herstel van West-Duitsland (Wirtschaftswunder). Nederland handelde immers veel met Duitsland. 

En Nederland had nog een meevaller: daar zijn ze alleen in Groningen niet zo blij mee nu .. ? 

Theorie

In 1959 werd een groot aardgasveld in Groningen gevonden. 

Theorie

Het ging erg goed met de Nederlandse politiek. In de jaren zestig kan de geleide loonpolitiek los worden gelaten. De economie was nu zo sterk gegroeid dat de werknemers ervan mochten gaan profiteren. De lonen schoten soms met wel 10 procent omhoog.

De Nederlanders kunnen door de toegenomen welvaart kopen, kopen, kopen. Nederland wordt een consumptiemaatschappij.

Theorie

Consumptiemaatschappij: 

Samenleving waarin een meerderheid van de mensen een aanzienlijk deel van hun inkomen aan luxeproducten besteedt. 

Denk hierbij aan: luxeproducten zoals huishoudelijke apparaten en auto's. 

Theorie

Door de welvaart en dat veel gezinnen een auto konden betalen, groeide de mobiliteit. Mensen hadden daarnaast veel meer vrije tijd. Dit werd nu meer besteed aan gezin en vakanties. Eerst Nederland, later ook Frankrijk en Spanje. 

Theorie

Ondanks de toegenomen welvaart was de woningnood een moeilijk oplosbaar probleem. Tijdens de oorlog waren veel woningen verwoest of zwaar beschadigd. 

In de jaren vijftig en zestig werden op veel plaatsen grote nieuwbouwwijken gebouwd. Vrijwel overal werden in grote mate portiekflats gebouwd: hoogbouw, comfortabel, hygiënisch en goedkoop. 

Theorie

Het gevolg van deze ontwikkeling was een toenemende verstedelijking. De grote steden, zoals Amsterdam en Utrecht, groeiden nauwelijks. Het waren vooral de kleine steden op maximaal een uur rijden van de grote stad waar de verstedelijking toe trad. 

Mensen zagen de grote steden als overvol, vuil, onveilig en ongeschikt voor kinderen. Mensen wilden in een rustige omgeving wonen en eventueel graag werken in de grote steden. 

Theorie

Verstedelijking: 

De ontwikkeling waarbij een steeds groter deel van de bevolking in steden woont, het aantal steden toeneemt en de steden steeds groter worden.

Forenzen: 

Mensen die dagelijks of enkele keren per week heen en weer reizen tussen woon- en werkplaats.

Theorie

Hier kwam in de jaren vijftig verandering in. Door de opkomst van de verzorgingsstaat werden mensen minder afhankelijk van hun zuil. Wie zonder inkomen raakte, had immers geen hulp meer nodig van kerkelijke organisaties. 

De toename van de hoeveelheid vrije tijd en de toenemende welvaart maakte het leven prettiger, waardoor steeds meer mensen ervan overtuigd raakten dat ze zich zonder dominee ook wel konden redden. 

Theorie

Daarnaast zorgde verstedelijking en de grotere mobiliteit er voor dat steeds meer mensen in aanraking kwamen met andersdenkenden. 

Er werd vastgesteld dat met de leden van de andere zuilen niets mis was. Hierdoor kwam de ontzuiling op gang. Een ontwikkeling die hier veel mee te maken had en zich gelijktijdig voltrok, was de ontkerkelijking.

Theorie

Ontzuiling: 

de ontwikkeling waarbij de verdeling van de bevolking in groepen die gekenmerkt worden door verschillen in levensbeschouwing, wegvalt. 

Ontkerkelijking: 

Het proces waarbij de Kerk invloed in de samenleving verliest. 

Theorie

Door de ontzuiling veranderde het politieke landschap sterk. Aan het eind van de jaren vijftig kwam er een einde aan de rooms-rode regeringen. Vanaf dat moment kwamen er steeds wisselende coalities tot stand, die vaak binnen de termijn van vier jaar ten val kwamen. 

Ook kwamen er vaak nieuwe en kleine partijen in de Tweede Kamer. Wat kan dit allemaal voor gevolgen hebben? 

Theorie

Opschrijven:

Het werd sinds 1967 lastiger om een regering te vormen want daar is een meerderheid voor nodig. Wanneer er meerdere partijen zijn is het moeilijker een coalitie te vormen. 

Leerdoelen 

3. Je kunt beschrijven hoe Nederland een verzorgingsstaat werd.

4. Je kunt beschrijven wanneer en waardoor Nederland een consumptiemaatschappij werd.

5. Je kunt de samenhang uitleggen tussen woningnood, verstedelijking en toenemende mobiliteit.

6. Je kunt beschrijven wanneer en waardoor ontzuiling en ontkerkelijking op gang kwamen en welke invloed deze ontwikkelingen hadden op de politieke verhoudingen.

Historische Context: Nederland (1848-2008)

3.1 Remmen los (leerdoel 8 t/m 11)

Wat gaan we doen? 

1. Leerdoelen

2. Theorie

3. Beeldmateriaal

4. Leerdoelen terugkoppeling

5. Aan de slag en huiswerk

Leerdoelen 

7. Je kunt de kenmerken benoemen van de belangrijkste vormen van jongerencultuur uit de jaren vijftig, zestig en zeventig.

8. Je kunt verklaren waardoor de Tweede Feministische Golf ontstond en je kunt met voorbeelden verduidelijken hoe de vrouwenemancipatie verliep.

9. Je kunt verklaren waarom in de jaren na 1945 een grote groep Nederlanders emigreerde. 

10. Je kunt de achtereenvolgende golven van immigratie beschrijven en toelichten wat de maatschappelijke gevolgen van deze toestroom waren.

 11. Je kunt uitleggen door welke binnenlandse en buitenlandse gebeurtenissen en ontwikkelingen in de jaren zeventig de economie ging haperen.

Theorie

De jeugd die in de jaren zestig opgroeide, kon dankzij de toenemende welvaart over steeds meer geld beschikken. Een deel van dat geld werd gebruikt om zich van de ouderen te onderscheidden, bijvoorbeeld met hippe kapsels, kledingstijl of een brommer. 

Ook werd onder jongeren popmuziek uit Groot-Brittanie en de Verenigde Staten populair. Er weten zich eigenlijk drie groepen goed te onderscheiden. Welke drie zijn dit? 

Theorie

Opschrijven: 

Nozems - 'Nederlands Onderdaan Zonder Enig Moraal.'

Onderscheidden zich van hun ouders en andere jongeren door uiterlijk, (baldadig) gedrag en muziek. 

Theorie

Opschrijven: 

De provo's. Studenten en intellectuelen die de autoriteiten (politie, burgemeesters en regering) wilden uitdagen omdat ze Nederland grijs, saai en hebzuchtig waren. 

Theorie

Opschrijven: 

De hippies. Jongeren die zich verzetten tegen kapitalisme en materialisme (=). Mens moet meer vrij zijn! Eenvoud en seksuele vrijheden. Mens moet in harmonie met natuur leven. De bloem werd hiervan het symbool; flowerpower.

Theorie

Behalve de jongerenculturen die opkwamen streed ook nog een andere groep voor meer inspraak (?) 

Theorie

Ook vrouwen streden voor verbetering van hun maatschappelijke positie. Getrouwde vrouwen hadden minder wettelijke rechten dan hun echtgenoot. Ze waren officieel handelingsonbekwaam. 

Zonder toestemming van echtgenoot kon de vrouw geen grote aankopen doen, had geen zeggenschap over kinderen en mocht niet zonder toestemming reizen zonder man. 

https:

Theorie

Een vrouw had eigenlijk evenveel rechten als haar minderjarige kinderen. Dit veranderde gelukkig in 1956. Toen werd de wet over handelingsonbekwaamheid van vrouwen uit het Burgerlijk Wetboek geschrapt. 

Opschrijven: 

Bovengenoemde hoort allemaal bij de emancipatie van de vrouw: het streven naar een volwaardige en gelijkwaardige positie in de samenleving. 

Theorie

Opschrijven:

In de jaren zestig groeide bij steeds meer vrouwen verzet tegen hun ondergeschikte positie. Dit luidde de Tweede Feministische Golf in. 

Theorie

De actiegroep Dolle Mina probeerde de maatschappelijke positie van meisjes en vrouwen te verbeteren. Soms voerden ze opmerkelijke acties, zoals de campagne 'Baas in eigen buik', waarin werd aangedrongen op het recht op anticonceptie en abortus. 

Ook moesten meisjes net zoveel kans hebben op een goede opleiding en baan als jongens. Om deze doelen te bereiken was niet alleen de emancipatie nodig van vrouwen .. ? 

Theorie

De actiegroep van Man Vrouw Maatschappij probeerde met acties zowel mannen en vrouwen te overtuigen dat het nodig was om samen te werken aan het krijgen van gelijke kansen. 

De vrouwen hadden de wind in de rug. Door de economische groei nam de werkgelegenheid toe en er waren veel mensen nodig op kantoor, in de zorg of in het onderwijs. 

Theorie

We maken even een switch. Na de Tweede Wereldoorlog kampte Nederland met een groot woningtekort en de economische toestand was eerst slecht. Mensen dachten veel na over emigratie .. ? 

Theorie

Opschrijven:

Na de Tweede Wereldoorlog emigreerden veel mensen naar Canada, Australië of Nieuw-Zeeland. Redenen: 

• slechte economische toestand
• mechanisatie boerenleven
• woningnood
• verzuilde maatschappij
• atoomdreiging Koude Oorlog

Theorie

Maar tijdens de hoogtijdagen van de emigratie kreeg Nederland ook te maken met immigratie .. ? 

Theorie

Opschrijven:

Tussen 1946 en 1964 vertrokken 300.000 mensen uit voormalig Nederlands-Indië naar Nederland. In 1949 werd Indonesië onafhankelijk verklaard (Juliana). 

Theorie

Het ging daarnaast ook zo goed met de Nederlandse wederopbouw dat er in de jaren vijftig een tekort aan arbeidskrachten begon te ontstaan. Zowel de overheid als grote bedrijven begonnen gastarbeiders uit andere landen aan te trekken. 

Opschrijven: 

In de jaren vijftig (en zestig) kwamen veel gastarbeiders uit Marokko en Turkije naar Nederland. Velen hebben later hun families naar Nederland toe gehaald. 

Theorie

In 1975 stemde de Nederlandse regering ermee in dat de kolonie Suriname zelfstandig werd. 

Opschrijven: 

Veel Surinamers twijfelden in 1975 aan de levensvatbaarheid van een onafhankelijk Suriname. Daarom vertrokken vele Surinamers naar Nederland en kwamen vooral in Amsterdam (Bijlmer) terecht.  

Theorie

De omslag van Nederland als emigratieland naar immigratieland had zich al vóór de komst van de Surinamers voorgedaan. 

De wederopbouw verliep zo voorspoedig, dat er in de jaren vijftig een tekort aan arbeidskrachten begon te ontstaan. Zowel de overheid als enkele grote bedrijven besloten gastarbeiders aan te trekken. Die werden in eerste instantie gezocht in Italië, Spanje en Griekenland

Theorie

De meeste van deze gastarbeiders keerden na enkele jaren terug naar hun thuisland. In deze landen nam na verloop van tijd de interesse om een tijdlang in West-Europa als gastarbeider te gaan werken, af. 

In de jaren zestig de werving van gastarbeiders werd uitgebreid naar Turkije en Marokko

Theorie

2x oliecrisis (1975, 1979)

De regering probeerde de crisis onder controle te krijgen. Ze slaagde daar niet in: de snelle economische groei van weleer keerde niet terug. Zo leek Nederland rond 1980 weer terug bij af te zijn.

Leerdoelen 

7. Je kunt de kenmerken benoemen van de belangrijkste vormen van jongerencultuur uit de jaren vijftig, zestig en zeventig.

8. Je kunt verklaren waardoor de Tweede Feministische Golf ontstond en je kunt met voorbeelden verduidelijken hoe de vrouwenemancipatie verliep.

9. Je kunt verklaren waarom in de jaren na 1945 een grote groep Nederlanders emigreerde. 

10. Je kunt de achtereenvolgende golven van immigratie beschrijven en toelichten wat de maatschappelijke gevolgen van deze toestroom waren.

 11. Je kunt uitleggen door welke binnenlandse en buitenlandse gebeurtenissen en ontwikkelingen in de jaren zeventig de economie ging haperen.

Aan de slag

1. Aan de periode van snelle economische groei kwam in 1973 een einde. Verklaar dit aan de hand van deze afbeelding. 

2. Stelling: 'De Tweede Feministische Golf heeft grotere gevolgen gehad voor de positie van de vrouw dan de Eerste Feministische Golf'. Eens of oneens? Leg uit. 

Leerdoelen nabespreken

1. Je kunt verklaren waardoor de Tweede Feministische Golf ontstond en je kunt met voorbeelden verduidelijken hoe de vrouwenemancipatie verliep.

2. Je kunt verklaren waarom in de jaren na 1945 een grote groep Nederlanders emigreerde. 

3. Je kunt de achtereenvolgende golven van immigratie beschrijven en toelichten wat de maatschappelijke gevolgen van deze toestroom waren.