VWO Zuid-Amerika par H3.1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Onrust

Al weken onrustig in Chili 

massale protesten tegen het beleid van de regering van de impopulaire Piñera. 

Ook geen host van een handelstop van de APEC,

Die zou volgende maand zijn.

Bij de APEC-top over economische groei, samenwerking, handel en investering in Azië en landen die aan de Grote Oceaan liggen, zouden twintig leiders van grote landen aanwezig zijn, onder wie de Amerikaanse president Trump en de Chinese president Xi Jinping.

Zuid-Amerika

• Waarom grensconflicten tussen landen?

Veel landen hebben voortdurend gebied op elkaar veroverd; de grenzen zijn steeds in beweging geweest. Vaak is er het gevoel dat het buurland de grond nog steeds onrechtmatig in bezit heeft.

Deze les

Wat? Relaties Zuid-Amerika

Niet alleen binnen landen maar ook tussen landen.

Door welke relaties en op welke wijze zijn de landen in Zuid-Amerika onderling en met de wereld verbonden?

Spanningen

• Wat is de belangrijkste reden voor de spanningen in Zuid-Amerika?
• Grondstoffen

grondstoffen

Verschuivende grenzen

Veel landen hebben voortdurend gebied op elkaar
veroverd; de grenzen zijn steeds in beweging geweest.
Vaak is er het gevoel dat het buurland de grond nog steeds
onrechtmatig in bezit heeft. Huidige indeling is een nadeel
voor Bolivia. Waarom?

• Bolivia is Landlocked
• Geen toegang tot zeehavens nadelig voor handel 
  en dus de economie
• Afhankelijk van Chileense zeehavens 

Veel landen hebben voortdurend gebied op elkaar veroverd; de grenzen zijn steeds in beweging geweest. Vaak is er het gevoel dat het buurland de grond nog steeds onrechtmatig in bezit heeft.

Sommige landen zijn bang dat een buurland grondgebied wil veroveren vanwege waardevolle hulpbronnen. Andere landen vrezen een te overheersende positie van grote buurman Brazilië. De Verenigde Staten, Rusland en China proberen hun strategische belangen te versterken in de regio. Alle regeringen weten dat zij een pion zijn in dit geopolitieke schaakspel. Daarnaast verschilt de kijk op de wereld en de rol van het continent daarin. Zo ziet de Chileense overheid vooral de voordelen van globalisering, terwijl Venezuela sterk de nadruk legt op de schaduwzijden daarvan.

Samenwerking lastig

Sommige landen 

- bang dat een buurland grondgebied wil veroveren vanwege waardevolle hulpbronnen. 

- vrezen een te overheersende positie van grote buurman Brazilië. 

- hebben een andere kijk op de wereld en de rol van het continent daarin. Zo ziet de Chileense overheid vooral de voordelen van globalisering, terwijl Venezuela sterk de nadruk legt op de schaduwzijden daarvan.

  Wereldhandel

• WAUW 
• Hoe zit het met Zuid-Amerika in de wereldhandel?

Kaart uit Alcarta

Vergelijk het eens met Europa / Afrika

Het aandeel van Zuid-Amerika in het wereldhandelsverkeer is beperkt (ongeveer 4%), maar wel groter dan dat van Afrika.

Meer import dan export

Welk land goede concurrentiekracht

• Chili
• beter dan Zuid-Europese landen
• nu?

Frankrijk, Spanje, Italië en Portugal.

Welk land handelt veel binnen Zuid-Amerika?

• Argentinië: 
• vooral met Brazilië. Bij andere landen is dat aandeel zo klein dat het niet wordt aangegeven in het cirkeldiagram.

Ook 9.1 (effecten vrije handel) bespreken!

Handelsblokken

EU, Nafta, ASEAN, Mercosur als voorbeelden

Binnen handelsblok makkelijk handelen

Soms (!) afgesloten voor (bepaalde producten uit) het buitenland

doel Mercosur: Het bevorderen van de vrije handel en vrij verkeer van goederen, personen en kapitaal.

Met voor inwoners voordelen (werk, groei en welzijn).

nos.nl

Formuleer het verband tussen economische groei, onderlinge samenwerking (in Zuid-Amerika) en de aanleg van infrastructuur.

economische groei

economische

groei

samenwerking

samenwerking

infrastructuur

infrastructuur

Voor economische groei is goederenhandel tussen landen nodig. Voor handel is internationale samenwerking nodig. Om goederen uit te wisselen, is een goede infrastructuur nodig: zonder wegen of goede havens geen handel.

Voorbeeld

Voor economische groei is goederenhandel tussen landen nodig. Voor handel is internationale samenwerking nodig. Om goederen uit te wisselen, is een goede infrastructuur nodig: zonder wegen of goede havens geen handel.

Welk land

erg belangrijk

voor groei

Mercosur?

Zoals je in figuur 3.2 kunt zien, is de groei van de handel binnen de Mercosur toegenomen. Niet alle deelnemende landen profiteerden echter evenveel. Het succes van de Mercosur als handelsblok is grotendeels te danken aan trekpaard Brazilië. Dat land neemt ongeveer de helft van alle export binnen dit blok voor zijn rekening.

● Van de totale goederenhandel van Brazilië zelf wordt maar een vierde deel afgewikkeld via de Mercosur (figuur 3.3). Dat relatief geringe aandeel geldt voor veel meer landen en vormt een probleem voor de Mercosur. De interne markt is nog te klein. Dat betekent dat veel deelnemers afhankelijk zijn van de groei van de handel met de EU, de V.S. en China. Het gaat dan met name om de uitvoer van grondstoffen en voedsel. Daarmee is het blok erg gevoelig voor de ontwikkelingen in de mondiale economie.

groei van de handel binnen de Mercosur toegenomen. 

Brazilië voortrekkersrol

Nadeel mercosur: De interne markt is nog te klein. 

Dat betekent dat veel deelnemers afhankelijk zijn van de groei van de handel met de EU, de V.S. en China. 

Zoals je in figuur 3.2 kunt zien, is de groei van de handel binnen de Mercosur toegenomen. Niet alle deelnemende landen profiteerden echter evenveel. Het succes van de Mercosur als handelsblok is grotendeels te danken aan trekpaard Brazilië. Dat land neemt ongeveer de helft van alle export binnen dit blok voor zijn rekening.

● Van de totale goederenhandel van Brazilië zelf wordt maar een vierde deel afgewikkeld via de Mercosur (figuur 3.3). Dat relatief geringe aandeel geldt voor veel meer landen en vormt een probleem voor de Mercosur. De interne markt is nog te klein. Dat betekent dat veel deelnemers afhankelijk zijn van de groei van de handel met de EU, de V.S. en China. Het gaat dan met name om de uitvoer van grondstoffen en voedsel. Daarmee is het blok erg gevoelig voor de ontwikkelingen in de mondiale economie.

Wereldsysteem

Kun je iets zeggen over de rol van Mercosur / EU binnen het wereldsysteem? Voldoet deze handelsbalans aan het verwachtingspatroon vanuit het wereldsysteem?

Wereldsysteem

Het Mercosur blok is erg gevoelig voor de ontwikkelingen in de mondiale economie. Waarom?

Wereldsysteem

Prijs grondstoffen.

Daarom aantal landen (bv Peru) exportvalorisatie.

Bewerking van en waardetoevoeging aan goederen die voor uitvoer bestemd zijn.

Versterken concurrentiepositie d.m.v.

• politieke, economische en culturele integratie. 
• Speciaal aandacht voor onderwijs, milieu, infrastructuur, culturele verscheidenheid, veiligheid en sociale ontwikkeling. 
• eigen bank, de Banco del Sur opgericht
• Een aantal landen wil gemeenschappelijk paspoort en munteenheid 

Waarom samenwerking lastig?

• Verleden en verschil inzichten
• Wel aandacht voor infrastructuur / integratieassen

• China betaalt mee aan deze infrastructurerel werken. Waarom?
• China heeft veel behoefte aan grondstoffen Grondstoffen kunnen uit Z-A gehaald worden
  
• Route richting China wordt korter (en goedkoper)

• Milieuactivisten zeggen dat het ontbossing verterkt, niet alleen voor de aanleg van deze infrastructuur maar ook op lange termijn. Hoezo?

Ontbossing Amazone 

vaak langs wegen

Meer wegen = meer ontbossing

nov 23 Argentinie

Een ruime meerderheid van de Argentijnen (bijna 56 procent) koos in november de libertarische econoom Javier Milei (53) tot hun nieuwe president, vooral vanwege diens radicale economische agenda. Ze hoopten op een einde aan de torenhoge staatsschulden en inflatie (250 procent op jaarbasis). Milei’s cultureel-conservatieve inborst – mede ingegeven door de mensen met wie hij zich omringde – namen veel kiezers voor lief.

De nieuwe Argentijnse president denkt hét middel tegen inflatie te hebben: dump de peso

Gaat de kettingzaag in de Argentijnse peso? Als het aan de nieuwe Argentijnse president Javier Milei ligt wel. Alleen een overstap naar de Amerikaanse dollar kan het land van de tango, biefstuk en Messi redden, denkt de anarchokapitalist.

Als het zover zou komen, wordt Argentinië de vierde economie ter wereld die zich laat dollariseren. Panama (1904), Ecuador (2000) en El Salvador (2001) gingen Argentinië voor. In die landen is de inflatie sindsdien laag, althans voor Latijns-Amerikaanse begrippen.

Venezuela

Arévalo doopte haar project ‘Grootouder op je dertigste’. Ze ontdekte in 2018 dat Venezuela naar de top van de Zuid-Amerikaanse ranglijst van tienerzwangerschappen was geklommen. Wat was er aan de hand: een meedogenloze economische crisis dreef sinds 2014 zeker zes miljoen mensen naar het buitenland. Ouders lieten hun kinderen achter in de hoop geld op te kunnen sturen. De inflatie in Venezuela liep in de tienduizenden procenten. De tienerkinderen van tienermoeders kochten liever eten dan condooms.

Hyperinflatie venezuela 

Een beetje inflatie (2 tot 3 procent per jaar) wordt gezien als goed voor de economie. Dat geld iets minder waard wordt, prikkelt mensen om hun geld uit te geven, in plaats van het te bunkeren. Een hoge inflatie is niet goed: dan wordt het leven onbetaalbaar. Juist dat is nu aan de hand in Venezuela, waar de bolivar volgens het IMF tot 1 miljoen procent van zijn waarde kan verliezen.

Bij de presidentsverkiezingen van 2018 zou de zittende president Nicolás Maduro herkozen zijn. Omdat de geldigheid omstreden is heeft het parlement zijn voorzitter Juan Guaidó tot interim-president benoemd. Maduro erkent Guaidó niet als interim-president. Onder meer de VS, de meeste Zuid-Amerikaanse staten en een aantal landen van de EU doen dit wel. Onder meer Rusland en China erkennen Maduro als president.

De inflatie in Venezuela is in oktober uitgekomen op 833.997 procent op jaarbasis. 

Bovendien wendden veel landen zich toch weer tot een meer protectionistisch economisch beleid, waartoe zij zich gedwongen zagen door de jongste economische recessie. Argentinië bijvoorbeeld, ondervond een gierende inflatie, die alles voor de consument met de dag duurder maakte. De overheid compenseerde de dalende koopkracht met staatssubsidies. Omdat er geen geld meer was om de import te betalen, trok Argentinië zich steeds meer terug in protectionisme. Dat alles botste met de uitgangspunten van de Mercosur.

■ Venezuela is een ander zorgenkindje. Het land verklaarde zich onder leider Chávez principieel tegen vrijhandel. De export drijft voor 90% op olie, waarvan de prijs dramatisch is gedaald.

Maken

H3 Par 1 vraag 1, 2, 3 / 4 / 5

Oefenvraag

Interne relaties, zoals investeringen en samenwerkingsverbanden, binnen Zuid-Amerika zijn niet altijd makkelijk vanwege wantrouwen door het verleden en het verschil in inzicht. Toch komt samenwerking in Z-A  nog relatief eenvoudig tot stand. Hoe kun je dit verklaren met een politiek-historisch argument?

Oefenvraag

• • Zuid-Amerika werd (op enkele landen na) gekoloniseerd door slechts twee landen (Spanje en Portugal) 
• • zodat in veel Zuid-Amerikaanse landen dezelfde taal gesproken wordt / vergelijkbare sociale / culturele / politieke structuren bestaan 
• (en interne relaties eenvoudiger tot stand komen)

vr3. Bolivia & Mercosur

• Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay, Venezuela & Bolivia (sinds 2015).
• Geef vanuit de politieke, de economische en de culturele dimensie een argument waarom niet alle Boliviaanse burgers daar blij mee waren.

vr3. Bolivia & Mercosur

• politiek argument:
• angst voor verlies van nationale autonomie (zeggenschap)
• angst voor politieke overheersing door bijvoorbeeld Brazilië
• economisch argument:
• vreest concurrentie van Brazilië, waardoor inkomens dalen en/of werk verloren gaat.
• cultureel argument:
• Angst voor verlies van culturele / indiaanse identiteit.

vr.3 Paraguay

Paraguay tijdje geschorst als lid Mercosur.

Beredeneer met behulp van de bron dat deze maatregel grote gevolgen heeft gehad voor de economie van Paraguay. 

vr.3 Paraguay

Stap 1. Figuur --> Wat zie ik?

Stap 2. --> Wat zegt dit over de economie van Paraguay

Stap 3. --> Wat voor gevolg heeft schorsing dan?

In figuur zie je dat Paraguay heeft het hoogste aandeel in de handel binnen de Mercosur. Voor ruim 40% in- en uitvoer afhankelijk van Mercosur. 

Het stoppen van de handelsvoordelen kwam dus hard aan. 

vr.3 Paraguay

• Stap 1. Figuur --> Wat zie ik?
• In figuur zie je dat Paraguay het hoogste aandeel in de handel binnen de Mercosur heeft. 
• Stap 2. --> Wat zegt dit over de economie van Paraguay? 
• Voor ruim 40% in- en uitvoer afhankelijk van Mercosur. 
• Stap 3. --> Wat voor gevolg heeft schorsing dan? 
• Geen handelsvoordelen zorgt voor negatieve gevolgen voor de economie