6.1 Organismen indelen G1A

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Ordening klas 1 H6

Wat gaan we doen vandaag?

• Doornemen nieuw hoofdstuk
• Afronding dit hoofdstuk
• 'Biologische momentje' van de dag
• Uitleg 6.1
• Practicum microscopie gist

Tijd over:
Opdrachten maken paragraaf 6.1 (tevens HW)

Doornemen hoofdstuk en afronding

Pak je boek erbij - doornemen H6.

Diverse practica  - waaronder microscopie

 Afronding:
- Werkstuk dieren, telt 2x
- Toets in toetsweek, telt 3x

Als jij je etui op de kop zou gooien en je zou alles indelen. Hoe zou je dat dan doen?

Het 'biologische momentje' van de dag...

Een heel gekleurd vogeltje…

De vorkstaartscharrelaar (Coracias caudatus)

Biologie: Ordenen in taxonomie.

Taxonomie = wetenschap v/h indelen van organismen in groepen. 

Grondlegger: Carolus Linnaeus

- vroeger a.d.h.v. uiterlijk/kleur etc. 

Beginnen bij het begin:

• 2 domeinen/hoofdgroepen:
  

- Prokaryoten – geen celkern +
  eencellig
  (bacteriën + archaea = oerbacteriën)

- Eukaryoten - wel celkern + evt.
   meercellig.

• Eukaryoten verdeeld in 3 rijken:
  

- schimmels,

- planten,

- dieren (+ mens).

• Onderscheidende kenmerken: Zie H1 en H5
  - celkernen
  - celwanden
  - bladgroenkorrels
  - vacuole

KK Blz. 163!!!

De rijken... en dan?

• Domeinen – rijken....
  
• Vervolg: afdeling – klassen – orden –
    families – geslachten – soorten (-rassen).
  
  
• Soort: samen vruchtbare nakomelingen
    voortbrengen!
• Rassen: Vormen uit een geslacht die door
   de mens (fokken/kruisen) zijn aangepast 
   en niet op een natuurlijke wijze zijn
   ontstaan bijv. - dierenras, - plantenras 

Rassen
Wat is waar?

1. Rassen van 1 soort kunnen onderling geen vruchtbare nakomelingen krijgen.
2. Zijn verschillende vormen van één soort organisme.
3. Soorten zijn uit rassen ontstaan.
4. Het ontstaan van rassen is natuurlijk, door evolutie, niet door de mens.

Horen een chihuaha en een Ierse wolfshond bij dezelfde soort?

1. Ja, want het zijn allebei wolfachtigen
2. Ja, het zijn alleen verschillende rassen
3. Nee, ze lijken helemaal niet op elkaar
4. Nee, een chihuaha is geen echte hond

Horen een tijger en een leeuw bij dezelfde soort?

1. Ja, het zijn allebei katachtigen - dus dezelfde soort.
2. Ja, het zijn alleen verschillende rassen
3. Nee, het is niet dezelfde soort

Soorten, rassen.... pfff. De wetenschappelijke naam maakt het verschil!

• Nederlandse naam / Latijnse naam.
   Dankzij Linnaeus.
• Verwarring tussen landen/talen te
    voorkomen.
    Latijnse naam is voor iedereen gelijk.
• Eerst geslachtsnaam (met hoofdletter) +
   soortaanduiding (kleine letter). 
  
• Evt. wordt de onderzoeker/naamgever erbij
   vermeld. Bij Linnaeus zie je soms nog een ‘L’ vermeld staan bij de Latijnse naam.
  

De latijnse naam van de ijsbeer is Ursus maritimus.
Wat is de geslachtsnaam?

1. Ursus
2. maritimus
3. Ursus maritimus
4. timus

Welk deel van de naam is de soortnaam bij de Panthera Tigris (de tijger)?

1. Panthera
2. tigris
3. Panthera tigris

Domeinen en rijken: Bacteriën

• Prokaryoten = bacteriën.
• Eencelligen, geen celkern.
• Vormen:
   - Kokken: rond bolvormig.
   - Bacillen: langwerpig staafvormig.
• Microscoop: 1000X vergroting
• Voortplanting d.m.v. celdeling. 

• Voeding:
    - dode resten organismen
    (reducenten)
    - levende organismen (infectie)
    - maken eigen voedsel. 
• Leefomgeving: temperatuur
    - 5 tot 30 C (voedselbederf)
    - 15 tot 50 C (ziekteverwekkers)
   - 50 tot 90 C (geisers)
• Overleven: kunnen inkapselen bij
    extreme kou of hitte.
  

Nuttig of niet? 

• Schadelijke bacteriën:
    - bederven voedsel,
    - ziek → infectie
    Bestrijden met antibiotica.
  
  
• Nuttige bacteriën:
   - ruimen afval op (reducenten)
   - maken voedsel (yoghurt)
   - in ons verteringsstelsel.

Bacteriën hebben...

1. wel een celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
2. wel een celwand wel een celkern geen bladgroenkorrels
3. geen celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
4. wel een celwand geen celkern geen bladgroenkorrels

Schimmels hebben:

1. wel een celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
2. wel een celwand wel een celkern geen bladgroenkorrels
3. geen celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
4. wel een celwand geen celkern geen bladgroenkorrels

Schimmels...

1. ... zijn altijd meercellig.
2. ... zijn altijd eencellig.
3. ... kunnen meercellig en eencellig zijn.
4. ... geen organismen.

Domeinen en rijken: Schimmels

• Domein: Eukaryoten
    Rijk: Schimmels/zwammen (Funghi)
• Vormen:
    - Eencellig (gist). Voortplanting via budding (knopvorming)
    - Meercellig (gewone schimmels, paddenstoel).
       Voortplanting via sporen in orgaan (paddestoel) of via schimmeldraden. 
• Celkenmerken:
  - celkern + celwand
  - geen plastiden
   
  
• Zie blz. 178/179. KK bron 3 en 4. 

• Voeding: 
  - Dood materiaal. (reducent)
  - Levend organisme. (parasiet).
  - Leven samen met ander
     organisme (korstmos).
• Ze zijn afhankelijk van materiaal
   dat door andere organismen
   wordt gemaakt.
• Schimmels + bacteriën zijn
    belangrijk als reducenten
    (afbrekers)!!!

Nuttig of niet? 

• Voordelen:
  - Opruimers natuurlijke resten.
  - Penicilline (antibiotica).
   - Voedsel (kaas, alcohol, 
      paddenstoelen, brood).

• Nadelen:
  - Bederven eten.
  - Maken woningen onbewoonbaar.
  - Ziek (bijv. zwemmerseczeem).

Einde van deze les

Tijd over? practicum microscopie.

Gistcellen bekijken!