Taalgericht Vakonderwijs en Samenwerkend Leren

• Didactiek
• HBO
• Studiejaar 2

Fase 1: Terugblik vorige les

Lesdoelen en 12 bouwstenen voor effectieve didactiek

Welk kenmerk hoort niet thuis in een lesdoel?

1. Taxonomie
2. Inhoud
3. Context
4. Gevoel

Taalgericht lesgeven

Doen!

Samenwerkend leren

Is iets anders dan groepswerk!

Fase 1: Doelen

• Je hanteert taalgerichte didactiek (context, interactie en taalsteun) voor de les van morgen.
  
• Later: Je overziet de taalgerichte didactiek die je kunt toepassen (CAT-DAT, context, interactie en taalsteun en Viertakt Verhallen)
  
• Binnen twee weken schrijf je een les(onderdeel) waarin je de vijf kenmerken van samenwerkend leren in verwerkt.

Fase 2: Activeren van voorkennis

Wat is geen bouwsteen van effectieve didactiek?

1. Differentiatie
2. Formatieve evaluatie
3. Feedback
4. Instructie

Welke rol speelt taalvaardigheid bij het begrijpen van leerstof?

Doel	Nut van taalgericht lesgeven ervaren
Groep	Drietallen
Tijd	5'
Materiaal	Gatentekst op mavo niveau
Instructie	Ieder bestudeert eerst individueel één gatentekst. Daarna deel je je bevindingen met je groepje.
Ronde 1	Lees de tekst en beantwoord de volgende vragen: - Waar gaat de tekst volgens jou over? - Waar loop je tijdens het lezen van de tekst tegenaan? - Welke kennis zet je in om deze tekst te begrijpen?	Individueel2'
Ronde 2	Bespreek binnen je groepje je bevindingen. Welke overeenkomsten en verschillen ervaren jullie tussen de verschillende niveaus in je school?	Drietallen 2'
Afronden	Beschrijf een moment waarvan je denkt dat leerlingen jou niet begrepen op het gebied van taal.	Klassikaal 1'
Klaar	Welke modus roept deze opdracht bij je op?

Beschrijf een moment waarvan je denkt dat leerlingen jou niet begrepen op het gebied van taal. Denk aan: tijdens de les, met een toets, een verslag, een coachingsgesprek, etc.

Fase 3: korte instructie

Etmaal? V6

Dia? H5

Academisch taalgebruik

DAT: dagelijkse algemene taalvaardigheid

CAT: cognitieve academische taalvaardigheid

Academisch taalgebruik:

De taal die we op het voortgezet onderwijs gebruiken.

1. Dit moeten leerlingen verwerven tijdens de lessen en het zelfstandig studeren.

2. Leerlingen horen en lezen bij iedere docent nieuwe begrippen en maken zo kennis met nieuwe vakinhoud waarover ze vervolgens moeten spreken of schrijven.

3. Leerlingen komen in aanraking met complexe kennis, inzichten en vaardigheden.

4. Leerlingen zullen hun luister-, lees-, spreek- en schrijfvaardigheden verder moeten ontwikkelen om deze complexe zaken te begrijpen en om er over te kunnen communiceren.

Academisch taalgebruik:

- Moeilijkere woorden

- Vertrouwde woorden met een andere betekenis

- Complexere zinnen

Academisch taalgebruik:

Nodig om complexere denkprocessen te begrijpen en onder woorden te brengen, dus taal om te kunnen:

- beschrijven;

- ordenen;

- verklaren;

- het leggen van logische relaties (bijvoorbeeld oorzaak-gevolg);

- evalueren van informatie;

- analyseren;

- concluderen.

- leer je niet in een aparte les …..

- maar verwerf je in de vakles ….

- door met herhaling en voortdurende aandacht …..

- te communiceren over de vakinhoud

Dia? H5

Verschil dagelijkse taal en school taal

Instructie met onderbouwing (dagelijks leven):

“Roer even in de thee, dan smelt de suiker”

Verklaring (academische omgeving):

“Als een vaste stof verwarmd wordt, gaan de moleculen sneller bewegen. De ruimte ertussen wordt groter, de aantrekkende krachten kleiner. Op een gegeven moment is de ruimte zo groot dat de vaste ordening verbroken wordt’

Hoe moeten leerlingen deze taal onder de knie krijgen?

Veelvoorkomende problemen	Goedbedoelde oplossingen
1. Schoolboekteksten te moeilijk	1. Vervangen door samenvatting van docent/ lijstje kernvraag-antwoord
2. Veel onbekende woorden	2. Woorden uitleggen
3. Leerlingen lopen vast bij zelfstandig werken	3. Zo veel mogelijk klassikaal.
4. Slecht geformuleerde antwoorden in opdrachten of bij toetsen.	4. Geen open vragen, maar MC of invulzinnen, niet letten op taal bij beoordeling/ voordeel van de twijfel, oefenvragen in de repetitie herhalen.
5. Slechte mondelinge formulering	5. Geen beurt geven, vooral benoemvragen stellen ('Dus hoe noemen we dat proces?'), niet 'Kun je dat in je eigen woorden uitleggen?'
6. Weinig echt contact met taalzwakke leerlingen.	6. Minder inbreng vragen, met rust laten.
7. Hoeveelheid leerstof te groot.	7. Alleen de hoofdzaken behandelen.

Valkuilen

Wat gebeurt er als je het taalaanbod in de lessen (jouw uitleg, tekst- en opdrachtmateriaal) beperkt of vereenvoudigt?

Wat is een mogelijke oplossing? 

Als je het taalaanbod in de lessen (jouw uitleg, tekst- en opdrachtmateriaal) beperkt of vereenvoudigt:

- Komen veel leerlingen nooit in aanraking met de gewenste taalvormen en het gewenste niveau.

- Krijgen zij minder context en voorbeelden om van te kunnen leren.

- Ontneem je hen de kans om ermee te oefenen.

- Kun je hen geen adequate steun bieden bij de verwerving of helpen hun fouten te verbeteren.

Uiteindelijk leidt dit juist tot (verdere) niveauverlaging, een spiraal naar beneden.

Drie pijlers

Taalsteun bieden

Context scheppen

Interactie bevorderen

Context

Context = ‘de omgeving’ van de leerstof >> het kennisnetwerk ​waarbinnen de leerstof een plaats moet krijgen ​

Context creëren =​

• de relatie duidelijk maken tussen de nieuwe leerstof
  en eerder verworven kennis >> ​een kapstok bieden ​
• zorgen voor betrokkenheid​

Hoe zorg je voor een rijke, zinvolle context?

• Laat expliciet alledaagse en vakspecifieke voorkennis activeren ​
• Hanteer begrijpelijk taalaanbod
  (via DAT naar CAT)​
• Gebruik ook niet-talige materialen
  (illustraties, film, voorwerpen) ​
• Laat zaken concreet ervaren ​
  (in onderzoekjes, proefjes, excursies)​

Taalsteun

Taalsteun = ‘scaffolding’ bij taaltaken; ​

leerlingen (tijdelijk en in afnemende mate) steun en hulpmiddelen aanreiken om een talige vaktaak op de gewenste manier / het gewenste niveau uit te voeren.

[the scaffold = de steiger]​​

Taalsteun bieden​

• Structuur van les & opdrachten visualiseren​
• Leerlingen aanmoedigen hun antwoord te formuleren in vaktaal
  (‘Hoe noemen we dat in de natuurkunde?’)​
• Modeling’ (hardopdenkend een aanpak voordoen, met gebruik van passende formuleringen
• Sleutelschema’s (schema’s waarin kerninformatie wordt geordend en die verbanden visualiseren; b.v. Venn-diagram)

Interactie

Interactie bevorderen = ​leerlingen veel laten spreken of schrijven ​over de leerstof​

​Doelen & effecten:​

• leerlingen maken zich de stof eigen door er in eigen woorden over te praten​
  
• leerlingen kunnen elkaar helpen en elkaar dingen uitleggen (en hierbij komen ze er ook achter wat ze zelf al wel en nog niet goed begrijpen) ​
  
• leerlingen leren om belangrijke zaken zelf te verwoorden​
  
• leerlingen oefenen met het gebruik van school- en vaktaal​

Waarom is

interactie belangrijk?​

• zelf verwoorden is actief leren!​
• de docent kan ‘in de hoofden kijken’;
• krijgt zicht op wat leerlingen begrijpen en productief beheersen​
• voor taalverwerving is taalproductie nodig​

DOCENTTECHNIEKEN om taalsteun te bieden

• Duidelijk en rustig spreken

• Belangrijke zaken benadrukken en/of herhalen

• Talige informatie via meerdere ‘kanalen’ aanbieden

• Antwoorden van leerlingen herformuleren in CAT en/of vaktaal Ll: ‘Want die lijn gaat daar omhoog.’ Doc. ‘Ja, de grafiek begint daar te stijgen

Fase 4: Verwerking

Hoe maak je zelf gebruik van taalgerichte didactiek?

Doel	Inzicht krijgen over de pijler taalsteun en eventuele ontwikkelpunten bedenken.
Groep	Drietallen
Tijd	15'
Materiaal	Quickscan taalsteun
Instructie	Eerst ga je individueel op zoek na de kernmerken van de pijler taalsteun. Daarna ga je in een homogeen groepje zitten en ga je inspiratie opdoen over taalsteun en pitch je welke ideeën je meeneemt naar je eigen lespraktijk.
Ronde 1	1. Bekijk de Quickscan over de pijler taalsteun. 2. Ga na aan welk(e) aandachtspunt(en) je het beste kunt werken.
Ronde 2	1. Ga in een homogeen groepje zitten. 2. Kies een aandachtspunt waaraan jullie willen werken. 3. Bedenk welk(e) idee(ën) jullie mee wil nemen naar je eigen lespraktijk van morgen. (Gebruik eventueel de PowerPoint "minicollege taalsteun" voor voorbeelden. 4. Maak een gezamenlijke aanpak om het tekstbegrip te vergroten in je les van morgen.
Afronden	Pitch in maximaal 2 minuten jullie gezamenlijke aanpak om het tekstbegrip te vergroten.
Klaar	Welke kwaliteiten laat je hier zien?

Taalgericht vakonderwijs

• Taalsteun
• Context
• Interactie
• Woordenschatdidactiek: Viertakt Verhallen 

Fase 5: evalueren

Hoe ga jij je meer verdiepen in Taalgericht Vakonderwijs?

Samenwerkend leren

Welke hoort niet thuis bij samenwerkend leren

1. Leren zichtbaar en hoorbaar maken
2. Individuele aanspreekbaarheid
3. Directe interactie
4. Vrijblijvend

Samenwerkend leren

=Leren zichtbaar en hoorbaar maken

=Hardop denken, elkaar dingen uitleggen, samen het beste antwoord formuleren

Samenwerkend leren

• Leren zichtbaar en hoorbaar maken
• Bewuste groepssamenstelling
• Elkaar nodig hebben
• Individuele aanspreekbaarheid
• Directe interactie

Leren zichtbaar en hoorbaar maken

Het gaat om het organiseren van hardop denken bij leerlingen

Bewuste groepssamenstelling

• Docent stelt samen
• Leerlingen stellen samen
• Toeval stelt samen
• Leerlingen stellen samen op basis van criteria

Elkaar nodig hebben

Als leerlingen elkaar niet echt nodig hebben om een opdracht uit te voeren, is het eigenlijk geen goede samenwerkingsopdracht.

Individuele aanspreekbaarheid

Elk groepslid moet aangesproken kunnen worden op de uitkomst en die kunnen toelichten.

Directe interactie

Studenten moeten elkaar goed kunnen zien en horen, zonder dat ze hun stem hoeven te verheffen.

Voer deze opdracht uit met zijn drieën.

Zijn alle vijf de kenmerken van samenwerkend leren in opdracht "inzicht in pijler taalsteun" ingebouwd?

Hoe zou je de opdracht nog krachtiger kunnen maken?

Vul per groepje het antwoord in de volgende slide.

Zijn alle vijf de kenmerken in opdracht inzicht in pijler taalsteun ingebouwd?
Krachtiger?

Groepsdynamiek maakt samenwerken moeilijk.

Helemaal mee eens, veel frustratie.

Ja, maar leer er ook van.

Nee, het kan positief zijn.

Zeer mee oneens, groepsdynamiek helpt.

Wie of wat heb je nodig om binnen 2 weken les(onderdeel) met samenwerkend leren didactiek te maken?

Huiswerk over 2 weken

• Minimaal twee onderdelen van taalgericht vakonderwijs opzoeken en toepassen in je les(sen)
•  Minimaal 1 keer een opdracht gegeven aan je leerlingen met de vijf kenmerken van samenwerkend leren

Boek

Taalgericht vakonderwijs

Praktijkboek lesgeven in het mbo

Kitty van Dijck & Simon Ettekoven

Samenwerkend leren blz. 84 - 87