Spelling aan elkaar/ los en tussenletter

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak alvast: leesboek, laptop

Laptops blijven nog dicht

Deze les

Lezen

Boek invullen boekenlijst (!)

Spelling 

Boek 1

• Boekopdracht woensdag 27 september in de les
• Boekenlijst Classroom: nu boektitel + schrijver invullen 

Lesdoelen

• Je weet wanneer je tussen de delen van een samenstelling een -s- een -e- of -en- schrijft.
• Je weet wanneer je woorden aan elkaar of los moet schrijven.

Boordevol of boordenvol?

Dichtbij of dicht bij?

Een -s toevoegen

• Als je een -s- hoort, dan schrijf je die ook:
  machtsvertoon, passagierslijst
• Soms begint het tweede deel met een s-klank
• Test: vervang het tweede deel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de -s- alleen als je hem bij de vervanging ook hoort:
  machtsstrijd, want machtsvertoon
  staatsschuld, want staatskas

-en- toevoegen?

•  Als het eerste deel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je -en- tussen de woorden:
  berenkuil, vriendendienst, muizenval

Schrijf geen -en- (soms wel alleen -e-) in deze gevallen:

• Het eerste deel heeft geen meervoud:
  roggebrood, rijstepap
• Het eerste deel verwijst naar iets waar er maar één van is:
  zonnestraal
• Het eerste deel heeft (ook) een meervoud op -s i.p.v. -en:
  aspergesoep of aspergensoep? ziektekiem of ziektenkiem?
• Aspergesoep (mv: 2 asperges). Ziektekiem (mv: ziekten óf ziektes!)
• Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord: blindedarm, huilebalk
• Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: boordevol

Aan elkaar of los

• Samenstellingen schrijf je in het Nederlands in het algemeen aan elkaar. Soms komt er een liggend streepje tussen de delen. 
• Bij twijfel: aan elkaar!

Aan elkaar of los?

• Samenstellingen van twee of drie woorden
• Deurbel, vakantiehuis, lagelonenland
• Getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend
• Vijfenveertig, zeshonderdvijftig, dertienduizend
• Maar: tien miljoen, drie miljard

Aan elkaar of los?

• Combinaties van een voorzetsel en een bijwoord
• Hij woont hier heel dichtbij.
• Let op: als ná het voorzetsel een voornaamwoord of een zelfstandig naamwoord volgt, schrijf je voorzetsel en bijwoord los:
• Hij woont dicht bij mij. Hij woont dicht bij het winkelcentrum.

Aan elkaar of los?

• Combinaties van of twee voorzetsels 
• Voorin, achterop
• Let op: als ná het voorzetsel een voornaamwoord of een zelfstandig naamwoord volgt, schrijf je de voorzetsels los:
• Max zat boven op hem.
• Bij lange reizen zit Els graag voor in de bus, want achterin wordt ze altijd misselijk.

Aan elkaar of los?

• Voornaamwoordelijke bijwoorden; die bestaan uit er, hier, daar, waar + voorzetsel:
  
• Hieraan, waarvoor, erdoorheen, daartegenover 

Let op

• De regel geldt niet voor ‘voorzetsels’ die deel uitmaken van samengestelde werkwoorden als inpakken of afhangen:
• Maak je de surprise thuis en pak je die daar in? Nou, dat hangt ervan af.
• Het cadeautje lag eerst op de tafel, maar het viel ervanaf. 

Oefenen: 7.7 & 7.8

• Online methode: editie 7, havo 4
• Classroom: opdrachten, schema en antwoorden 
• Eerst 10 minuten in stilte
• Daarna mag je overleggen

Vooruitblik

Volgende les: lezen & verder met opdrachten spelling