3.1 Democratie en economische crisis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 3,4

H3 Interbellum

1919-1939

Het interbellum

1918-1939

§ 1 Democratie en economische crisis

de tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie herkennen en uitleggen welke problemen Duitsland na de Eerste Wereldoorlog had, welke hulp zij hierbij kregen en wat de oorzaken en gevolgen van de economische crisis vanaf 1929 waren. 

1.1| Duitsland in de problemen

Interbellum

Een interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode tussen twee oorlogen.

Het interbellum is de periode tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (1918-1939)

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (1)

Eerste democratie in Duitsland: Republiek van Weimar (1919)

Verlies van de oorlog komt hard aan, zowel emotioneel als economisch. 

De herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (2)

• Het vertrouwen in de de regering van de democratische republiek is laag.
  

• Verschillende groepen (extreemlinks /extreemrechts) proberen de macht te grijpen en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici)
  

Dolkstootlegende

Ontstaan dolkstootlegende (de oorlog was verloren doordat de regering de militairen in de steek hadden gelaten)

Economische problemen

• De herstelbetalingen drukten zwaar op de Duitse economie
• In 1923 kon de Weimar regering niet betalen
• Frankrijk en België bezetten daarop het Ruhrgebied (industriegebied) => dit mocht volgens het Verdrag van Versailles

Bezetting van het Ruhrgebied

1923-1924

Duitse reactie: Arbeiders staken met doorbetaling.

Hoe kan er worden doorbetaald als ze niet meer werken?

De Duitse regering drukte geldbiljetten bij..
Dit veroorzaakt waardevermindering en automatisch inflatie.

Hyperinflatie

• Als reactie op de bezetting van het Ruhrgebied liet de Duitse regering geld bijdrukken....
• Dezelfde hoeveelheid goud werd nu vertegenwoordigd door meer bankbiljetten => het geld werd daardoor snel heel veel minder waard => hyperinflatie

Prijzen voor 1 kilo brood (1923)

December 1921:                        4 Mark 

December 1922:                       163 Mark 

Januari 1923:                              250 Mark 

April 1923:                                   474 Mark 

Augustus 1923:                          69.000 Mark 

November 1923:                        201.000.000.000 Mark

Hitlers mislukte staatsgreep

1923

In deze chaos probeert Hitler een staatsgreep te plegen, dit mislukt.

Hij wordt gearresteerd en veroordeeld tot een gevangenisstraf van 5 jaar.
In de gevangenis schrijft hij het boek 'Mein Kampf'

1.2| Hulp voor Duitsland

Volkenbond

1919-1946

De Volkenbond mislukt (zwak en niet daadkrachtig):

1. VS geen lid (wil niet nogmaals in Europese problemen komen)
   
2. Duitsland en Sovjet-Unie geen lid (als verliezers van WOI)
   
3. Had geen eigen leger.

Duitsland 

1924-1929

Politiek en economisch gaat het beter met het land.

De Amerikanen steunen Duitsland met het Dawesplan.
Mensen hebben weer vertrouwen.

1.3 Crisis in de wereld 

vanaf 1929

De Amerikaanse economie stort in en Amerika wil zijn geld terug.

Dit is het begin van een wereldwijde economische crisis.

Economische crisis

Oorzaak: te veel uitgaven -> hoe? -> geld lenen

1. Boeren en bedrijven om te kunnen investeren -> meer productie

2. Consumenten om producten te kopen

3. Aandeelhouders om aandelen in bedrijven te kopen.

-> Beurskrach

Beurskrach
1929

De aandelenmarkt stortte in, veel aandelen waren meer waard dan het bedrijf zelf.

https://schooltv.nl/video/zwarte-donderdag-het-begin-van-de-crisis-in-de-jaren-dertig/

Gevolgen

• Overal in de wereld te merken 
  
• De VS kocht niks meer in het buitenland 
  
• Het Dawesplan werd direct gestopt
• Ineenstorting internationale geldmarkt 
  
• Wereldwijde werkloosheid 
  

Een crisis is moeilijk om uit te komen...

Duitsland zwaar getroffen

• Leningen van het Dawesplan aan Duitsland komen stil te liggen
  
• Hierdoor steeg de werkloosheid met name in de grote Duitse steden (Bijna 30%) 
  
• Hierdoor kreeg de NSDAP van Hitler de kans om aan de macht te komen 
  

Een vrouw laat haar kachel branden op papiergeld. Waar en wanneer is deze foto gemaakt?

1. in de Verenigde Staten, kort na de beurskrach van 1929
2. in Duitsland, tussen 1921 en 1924, toen de inflatie extreem hoog was
3. in Italië, kort nadat Mussolini aan de macht kwam.
4. in de Republiek van Weimar, direct nadat de keizer naar Nederland was gevlucht

Na de Eerste Wereldoorlog verloren veel Duitse burgers het vertrouwen in hun regering. Kies de antwoorden die uitleggen hoe dat komt.

1. De regering had het voor Duitsland vernederende Verdrag van Versailles getekend. Veel Duitse burgers waren daar kwaad om.
2. De regering legde de bevolking erg strenge wetten op. Toen Duitsland nog een keizer had, had de bevolking veel meer vrijheid.
3. De regering had de Republiek van Weimar veroverd. Dat was volgens veel Duitsers onverstandig, omdat het waarschijnlijk tot wraak van de geallieerden zou leiden.
4. De regering nam weinig effectieve maatregelen tegen de economische crisis.

Waarom werd Duitsland extra zwaar getroffen door de wereldwijde economische crisis?

1. Het Dawesplan werd stopgezet.
2. Duitsland had geld uitgeleend aan andere landen om de economie weer op te bouwen.
3. Hitler had enorme schulden gemaakt om het leger weer op te bouwen.
4. De Amerikaanse president had opdracht gegeven om alle Duitse producten uit Amerikaanse winkels te halen.

Belangrijke begrippen

• interbellum
• Republiek van Weimar
• dolkstootlegende
• (hyper)inflatie
• Volkenbond
• Dawesplan
• economische crisis
• beurskrach
  

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie herkennen en uitleggen welke problemen Duitsland na de Eerste Wereldoorlog had, welke hulp zij hierbij kregen en wat de oorzaken en gevolgen van de economische crisis vanaf 1929 waren.