Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

FORMULEREN

LESDOELEN

• Je weet wat bedoeld wordt met formuleerfouten
  
• Je kent het begrip contaminatie
  
• Je leert ' nieuwe fouten' herkennen: pleonasme, tautologie en dubbele ontkenning
  

Wat is hier fout?
'De slechte beoordeling is te danken aan de afgenomen prestaties van het team'.

1. woorden die op elkaar lijken
2. zelf verzonnen woord
3. verkeerd woordpaar

Wat is hier fout?
'Het bedrijf is gefusilleerd met de concurrent.'

1. woorden die op elkaar lijken
2. zelf verzonnen woord

Hij wordt tweede en ik eerste, ____ hij nu meer punten scoort dan ____.

1. mits, mij
2. tenzij, ik
3. tenzij, mij
4. mits, ik

De mensen stonden om ... heen.

1. hen
2. hun

Kies de juiste verwijswoorden.
Jij belt ze/hun/hen op en ik kom dat met ze/hun/hen naar het feest.

1. hun - ze
2. hun - hun
3. hen - hun
4. hen - hen

16. Kies de juiste verwijswoorden.
Ze/hun/hen komen vaak te laat, dus heeft hun vader ze/hun/hen een wekker gegeven.

1. Ze - hen
2. Ze - hun
3. hun - hen
4. hun - hun

Van een contaminatie is sprake als...

1. twee uitdrukkingen verhaspeld zijn met elkaar
2. twee woorden/woordgroepen dubbelop zijn met elkaar
3. een persoonsvorm en een onderwerp incongruent zijn met elkaar
4. een verwijswoord in de zin niet klopt

In welke zin komt een contaminatie voor?

1. We hebben de kast uit het huis getild met behulp van de jongen.
2. Excuses uwerzijds zouden zeer welkom zijn.
3. Vroeger of later zal de economische crisis wel afgelopen zijn.
4. Hij kreeg ongenadeloos op zijn kop.

Welke van de volgende uitdrukkingen is een contaminatie?

1. iets is duur
2. iets kost duur

Vormen van dubbelop

- Onjuiste herhaling

- Contaminatie

- Tautologie

- Pleonasme

- Dubbele ontkenning 

Pleonasme / tautologie

Tautologie

Met een tautologie zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden. De woorden horen tot dezelfde woordsoort.

Misschien dat ze er wellicht nog achter komen.

Hij werd met pracht en praal begraven. 

Pleonasme

Met een pleonasme zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden. Deze woorden behoren niet tot dezelfde woordsoort.

aanwezige bezoekers
witte sneeuw
gratis cadeau 

Pleonasme of tautologie?
Wij hoeven tomaten tegenwoordig niet meer uit het buitenland te importeren.

1. Pleonasme
2. tautologie

Pleonasme of tautologie?
Die nutteloze verspilling van papier moet stoppen.

1. pleonasme
2. tautologie

Tautologie of pleonasme?
Het aandeel van de Nationale-Nederlanden is naar beneden gekelderd.

1. pleonasme
2. tautologie

Tautologie of pleonasme?
Vanzelfsprekend zal ik dat werk natuurlijk wel nakijken.

1. tautologie
2. pleonasme

Weet je het nog?

Foutieve samentrekking: hoe zat dat ook alweer?

regels samentrekking

Ik liet de honden uit en mijn sleutels vallen.

1. Juist
2. Onjuist

Paul is ziek en naar huis gegaan.

1. Juist
2. Onjuist

Die dozen worden morgen opgehaald en naar de stort gebracht.

1. Juist
2. Onjuist

De koekjes waren knapperig en de taart zacht.

1. Juist
2. Onjuist

Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.

1. Juist
2. Onjuist

Verwijsfout

Verkeerd gebruik van verwijswoorden 

die, deze, dit, dat, zijn, haar, hen, hun etc.

Verwijsfout: oorzaken

• Ontbrekende kennis over onzijdige woorden (het-woorden)
• Ontbrekende kennis over mannelijke en vrouwelijke woorden (de-woorden)
• Ontbrekende kennis over meervoudige woorden (de-woorden)
• Ontbrekende kennis over betrekkelijke voornaamwoorden
  

Verwijsfout: 4 moeilijkheden

1. Woordgeslacht (mannelijk, vrouwelijk                                                  onzijdig, meervoud)

2. Hen / hun

3. Betrekkelijk voornaamwoord

4. Verschil zaken / personen

Woordgeslacht

Onzijdige woorden (het-woorden), o.a.:
- Namen van landen en steden
- Verkleinwoorden

Verwijzen met het, dit, dat, zijn:
Paul heeft zijn huis geschilderd. Het (dit/dat) is nu groen. Hij gaat het volgend jaar waarschijnlijk weer rood maken.

Woordgeslacht

Veelgemaakte fouten bij onzijdige woorden:

* In de aangereden auto zat ook het zoontje van de bestuurder. Die was erg geschrokken. --> Dat was erg geschrokken.

* Het muziekkorps heeft haar repertoire vernieuwd. -->
     zijn repertoire

Mannelijke de-woorden 

• hij / hem / deze / die / zijn
• Veel de-woorden zijn mannelijk, tenzij ze achtervoegsels hebben van vrouwelijke de-woorden

Vrouwelijke de-woorden

• ze / zij / deze / die / haar
• Woorden die eindigen op:
  -heid / -nis / -schap
  -de / -te / -ing / -st
  -ij / -ie
  -iek / -ica
  -theek / -teit
  -tuur / -suur
  -ade / -ide / -ode / -ude
  -ine / -se / -gage
  -sis / -tis / -xis

Woordgeslacht

Meervoudige de-woorden

Verwijzen met ze / zij / hen / hun / deze

Hen / hun

• Hun kan nóóít onderwerp zijn!
  * Hun hebben dat gedaan -> Zij hebben dat gedaan
• Hun: bezittelijk voornaamwoord -> Hun oma woont in Weert
• Hun: meewerkend voorwerp (zonder voorzetsel) -> Ik geef hun een kopje koffie

Hen / hun

• Hen: na een voorzetsel ->
   Ik geef een kopje koffie aan hen
• Hen: lijdend voorwerp ->
   Die jongen heeft hen voorgelogen

Betrekkelijk voornaamwoord

• Die / dat / wat
  
• De-woorden: die -> De koffie die ik dronk, was erg sterk
• Het-woorden: dat -> Het meisje dat daar loopt, is mijn zus.
• Wat:
  - Hele zin -> De vorige aflevering heb ik gemist, wat jammer is
  - Overtreffende trap -> Het engste wat we zagen, was  It
  - Onbepaald voornaamwoord -> Alles wat  ze zegt, is waar

Vergelijk

a) De laatste keizer woonde in een groot paleis, dat we niet mooi vonden.

b) De laatste keizer woonde in een groot paleis, wat we niet mooi vonden.

Vergelijk

a) Dit apparaat is het enige dat nog functioneert.

b) Dit apparaat is het enige wat nog functioneert.

Vergelijk

a) Dat vliegtuig is het mooiste dat ik hier heb aangetroffen.

b) Dat vliegtuig is het mooiste wat ik hier heb aangetroffen.

Verschil zaken/personen

Om naar personen te verwijzen, gebruik je:

aan wie, met wie, voor wie etc.

Om naar zaken te verwijzen, gebruik je:

waaraan, waarvoor, waarmee etc.