Ontdekkers en hervormers les 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen wat de gevolgen van de opstand in de Nederlanden waren.

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer de baas

• Rond 1500 waren al deze gebieden in handen van de Habsburgers
  

Wat veroorzaakte dan een Opstand? 

Het had te maken met verschillende dingen: 

• Centralisatie 
• Geloofsvervolgingen
• Het overlijden van de "goede" vorst: Karel V
• De tirannie onder de "slechte" vorst: Filips II

De Beeldenstorm 1566

•  honderden katholieke kerken worden vernield en geplunderd.

Filips is woedend!

• Filips stuurt  Alva, met 10.000 soldaten
• Alva wordt nieuwe landvoogd

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Wat weet je over
Willem van Oranje?

Willem van Oranje

>Prins van Orange

>Graaf van Nassau

> Vertrouweling van Karel V
> Duitse oorsprong (Luthers)

> Wil geloofsvrijheid
> Vijandig tegenover Filips II

Alva wordt nu "landvoogd"
Met hele harde aanpak bestuurt hij Nederland

De Bloedraad /  Raad der beroerten

Bloedraad en belastingen

• Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
• Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
• Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd (=dood gemaakt).

De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm. 

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. 

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

Willem van Oranje

> Plot vanuit Duitsland een aanval op de Nederlanden. 
> De eerste gewelddadige actie werd uitgevoerd in 1568. 
> Dit vormde het begin van de "Nederlandse Opstand" en het begin van de "Tachtigjarige Oorlog". 

--> Een strijd tussen katholieke overheersers en protestantse opstandelingen

Nederlandse Opstand of Tachtigjarige Oorlog?

• De naam Nederlandse Opstand wordt vaak gebruikt om het begin van de Tachtigjarige Oorlog aan te geven, ongeveer tussen 1566-1588.
• Sowieso werd er niet 80 jaar gevochten, en zijn historici het ook niet eens over het jaar waarin de oorlog begon: 1566, 1567 óf 1568?

De Slag bij Heiligerlee (1568) wordt vaak gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog, omdat het de eerste slag was tussen Spanjaarden en de Opstandelingen van Willem van Oranje.

De slag bij Heiligerlee

Op 23 mei 1568 boekte een klein leger onder leiding van twee broers van Willem van Oranje een eerste overwinning op de Spanjaarden. Deze slag bij Heiligerlee wordt daarom vaak aangemerkt als het begin van de Tachtigjarige Oorlog

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

Andere aanvallen van Willem hebben weinig succes, maar:

• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

UIt naam van Oranje, doe open de poort!

Oorlog en vrede

1588-1648

• Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
• Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
• In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Begrippen uit deze les

• Bloedraad
• Tiende Penning
• terreur
• burgeroorlog
• Watergeuzen
• Staten-Generaal
• Twaalfjarig bestand

Jaartallen uit deze les

• 1566: Beeldenstorm
• 1568: Alva landvoogd / Bloedraad / Start 80-jarige oorlog
• 1568: Slag bij Heiligerlee
• 1568-1571: Strijd wordt gewonnen door Spanjaarden
• 1572: Eerste succes Opstand: Inname Den Briel van Spanjaarden door watergeuzen. (Omslagpunt in de strijd)
  
  

Jaartallen van de Opstand (1)

1566: Smeekschrift afgeslagen
1566: Beeldenstorm
1568: Alva landvoogd / Bloedraad / Start 80-jarige oorlog
1568-1571: Strijd wordt gewonnen door Spanjaarden
1572: Eerste succes Opstand: Inname Den Briel van Spanjaarden door watergeuzen. (Omslagpunt in de strijd)

Belangrijke personen

• Willem van Oranje
• Karel V
• Filips II
• Margareta van Parma
• "De ijzeren hertog" Alva

Willem van Oranje was de leider van de Opstand

1. waar
2. niet waar

De hertog van Alva werd de nieuwe landvoogd

1. waar
2. niet waar

De raad van beroerte is een

1. advies club
2. een kerk
3. een rechtbank
4. de regering

De 80-jarige oorlog duurde 80 jaar

1. waar
2. niet waar

1566

1568

1572

Alva wordt landvoogd

Watergeuzen veroveren Den Briel

Bloedraad wordt ingevoerd door Alva

Slag bij Heiligerlee

De watergeuzen hadden een goed uitgedacht plan om Den Briel te veroveren.

1. waar
2. niet waar

De eerste overwinning van het leger van Willem van Oranje was...

1. verovering van Den Briel
2. de beeldenstorm
3. slag bij Heiligerlee
4. Leidens ontzet