Les 2: leesvaardigheid 2f en 3f

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 2

Leesvaardigheid

Niveau 3 en 4

2F en 3F

MBO

Waar bestaat het centraal examen uit?

1. Meerkeuzevragen lezen en luisteren
2. Open vragen lezen en luisteren
3. Alle vaardigheden komen terug in meerkeuzetoets
4. Alle vaardigheden komen terug in toets met open vragen

Het onderwerp van de tekst bepaal je:

1. Door de titel over te schrijven
2. Door in één zin te zeggen wat de schrijver wil zeggen
3. Door in één woord te vertellen waar het over gaat
4. Door het belangrijkste deel van de eerste zin over te nemen

De hoofdgedachte van een tekst is:

Hoofdgedachte tekst

De hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken. De hoofdgedachte geeft meestal in één of twee zinnen kort weer waar de tekst over gaat.

Tekstsoorten/schrijfdoelen

- Informatieve tekst: objectief. Feiten en gebeurtenissen

- Overtuigende tekst: subjectief. Doel is lezer overtuigen d.m.v. argumenten (betoog, klachtenbrief, recensie)

- Instruerende tekst (gebruiksaanwijzing, recept)

- Amuserende tekst

- Expressieve tekst (gedicht, brief)

Een informatieve tekst bestaat vaak alleen uit een inleiding en een kern.

1. juist
2. onjuist

informeren

overtuigen

overhalen

instrueren

schoolboektekst

folder over een politieke partij

recept

reclame voor swapfietsen

klachtenbrief

bijsluiter bij medicijnen

gebruiksaanwijzing voor een koptelefoon

Een tekst op rijksoverheid.nl over inreisvoorwaarden voor Estland is geschreven voor:

1. Alle Nederlanders
2. Alle mensen met een paspoort
3. Mensen die naar Estland willen reizen
4. Medewerkers van rijksoverheid.nl

Een artikel in een krant over hoe slecht vet eten wel niet is, heeft als publiek:

1. alle lezers van die krant
2. alle mensen die aan hun gezondheid willen werken
3. kinderen
4. alle krantlezers die aan hun gezondheid willen werken

betrouwbare informatie

Betrouwbare informatie bestaat uit feiten. Je kunt controleren waar de informatie vandaan komt en de precieze informatiebron terugvinden. Als de informatie van een deskundige afkomstig is, vergroot dat de betrouwbaarheid. Ook is het belangrijk dat de informatie actueel is. Verouderde informatie is vaak niet meer betrouwbaar.

Niet alle informatie is dus even betrouwbaar. Soms is de informatie onvolledig of slordig en soms wordt er ook gewoon misleid of zelfs gelogen; zeker als de bron belang heeft bij een bepaalde voorstelling van zaken. Reclame bijvoorbeeld wil je overhalen iets te kopen. Vaak zullen de voordelen dan wel uitvoerig genoemd worden, maar de nadelen niet.

Feit

Mening

subjectief

Objectief

wat je

ergens

van vindt

wat je

kunt 

controleren

Een lead in een tekst is:

1. Een vetgedrukt gedeelte dat de hele tekst kort samenvat
2. Een argument waar de hele tekst op gebaseerd is

Wat is een anekdote?

1. Een opsomming van alle teksten van een schrijver
2. Een overzicht van genoemde argumenten in een tekst
3. Een kort verhaaltje om een onderwerp te introduceren
4. Een vetgedrukte alinea

Kernzin

Dit is de belangrijkste zin van de alinea. De andere zinnen staan in dienst van deze zin.

Waar staat de kernzin meestal?

1. Meestal in de eerste zin
2. Meestal in het middenstuk van de alinea
3. Meestal de tweede zin

Wat is een deelonderwerp?

Deelonderwerp

Hoofdonderwerp: school

Deelonderwerpen: leraar, boeken, rooster etc.

Tekstverbanden

In een goed opgebouwde tekst vind je logische verbanden tussen de verschillende zinnen en alinea’s. De schrijver kan gebruikmaken van signaalwoorden om die relaties duidelijk te maken.

 Bijvoorbeeld: om een opsomming aan te geven, kan een schrijver beginnen met het woord ‘eerst’. ‘Eerst moet er voldoende geld opgehaald worden.’ Het signaal ‘eerst’ zegt: let op, er komt nog meer! Misschien zie je dan verderop in de tekst woorden als vervolgens, bovendien, daarna en ten slotte.

Tekstverbanden. In een examen wordt vaak gevraagd naar tekstverbanden

1. Tussen woorden
2. Tussen zinnen
3. Tussen alinea's
4. Wisselend

Tekstverbanden, het woord 'maar' hoort bij een .......tekstverband

1. opsommend
2. chronologisch (tijd)
3. tegenstellend
4. toelichtend

Welk tekstverband hoort bij het tekstverband 'tijdsvolgorde'?

1. terwijl
2. daarna
3. toch
4. mits

Om droog te blijven, had ze een regenpak aangetrokken

1. oorzaak - gevolg
2. redengevend
3. doel - middel
4. concluderend

Informatieve teksten

Informatieve teksten heb je in allerlei soorten. Bijvoorbeeld:

• nieuwsberichten: de schrijver wil je op de hoogte brengen van het laatste nieuws
• achtergrondartikelen: de schrijver informeert je over de achtergronden bij het nieuws, wat ging er aan het nieuws vooraf, wat zijn de gevolgen?
• voorlichtingsfolders: de schrijver vertelt waar je iets kunt vinden, of wat je moet doen.
• interviews: de schrijver wil je op de hoogte brengen van wat de geïnterviewde vindt of denkt.

Al die verschillende tekstsoorten hebben vaak hun eigen specifieke kenmerken en lay-out. Zo herken je folders aan de opmaak: je ziet vaak smalle kolommen en veel tussenkoppen. Nieuwsberichten herken je daarentegen meestal aan de aspectenstructuur. Na een vetgedrukte lead met het belangrijkste nieuws worden verschillende aspecten in detail uitgewerkt.

Als kritische lezer moet je je afvragen of de tekst ook echt informatief is. Is het nieuws echt nieuws? Weet je nu wat je moet weten?

Instructieve teksten

Een instructieve tekst informeert je over hoe je iets moet doen. Denk bijvoorbeeld aan een gebruiksaanwijzing of recept. Een instructie heeft enkele specifieke kenmerken. Zo wordt de informatie vaak stapsgewijs gegeven en staan die stappen ook vaak in een dwingende, vaste volgorde: wat moet je eerst doen, wat daarna, enzovoort. Om die volgorde aan te geven, kunnen signaalwoorden worden gebruikt.

 

Een technische handleiding geeft informatie en instructie. Je leest hoe een apparaat in elkaar zit en hoe het werkt (informatie) maar ook hoe je het apparaat moet gebruiken (instructie). Een technische handleiding bevat meestal ook tekeningen of foto’s om de informatie te verduidelijken. Bijvoorbeeld een dwarsdoorsnede van het apparaat of een tekening die duidelijk maakt hoe een apparaat moet worden aangesloten.

Technische handleidingen en gebruiksaanwijzingen bieden vaak een quick start: tekeningen met korte bijschriften die laten zien hoe je direct aan de slag kunt.

Infographics

Wat is een feit?

1. een feit is altijd waar
2. een feit is altijd onwaar
3. een feit is waar of onwaar en je kunt het controleren
4. een feit is waar of onwaar, maar je kunt het niet controleren

Feiten

1. blijven gelijk
2. kunnen veranderen

Wat is een feit?

1. Ik lijk wel 1.78m.
2. De beker is halfvol.
3. Wat een mooie kat!
4. Daar loopt een kabouter.

Feit of mening:
Het is nu februari

1. feit
2. mening

Feit of mening?

Roken is ongezond.

1. Feit
2. Mening

Argumenten

Met argumenten kan een schrijver zijn eigen standpunt verdedigen of het standpunt van een ander aanvallen.

Je kunt twee soorten argumenten onderscheiden:

• Objectieve argumenten zijn controleerbaar en daarmee waar of niet waar. Objectieve argumenten zijn bijvoorbeeld     gebaseerd op feiten, onderzoek, wetenschap of algemeen aanvaarde normen of waarden.
• Subjectieve argumenten zijn niet-feitelijke uitspraken die in meer of mindere mate aannemelijk zijn. Om ze geloofwaardiger te maken worden ze vaak ondersteund door uitleg of voorbeelden. Of ze sterk of zwak zijn, ligt aan de opbouw van de argumentatie (de redenering).
• Subjectieve argumenten zijn bijvoorbeeld gebaseerd op vermoedens, levensbeschouwelijke overtuiging of persoonlijke waardeoordelen.

Wat is het verschil tussen een argument en een tegenargument?

Wat is het verschil tussen een beschouwing en een betoog?

Verschil beschouwing en betoog

Een beschouwing opinieert. Dat gaat via meningen, zoals in een opiniestuk. Zo kun je een onderwerp van verschillende kanten belichten, en een lezer of luisteraar zijn eigen mening laten vormen of verder aan het denken zetten. Een betoog probeert te overtuigen

Wat is belangrijk bij het centraal examen?
Tips voor jezelf en anderen?

Ik wel! Voor de zekerheid:

• Lees de vraag! 
• Kies altijd het meest complete antwoord op de vraag.
• Bij luistervaardigheid: lees vooraf de vragen door.
• Bij lange teksten: lees de tekst twee keer. 
• Doe precies wat er staat, als er staat: lees alinea 2, doe dat dan. 
• Neem al de tijd die hebt voor je examen. Dat kwartiertje jezelf controleren, kan net de doorslag geven.