2.1 deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Havo 4

2.1 In de tijd van burgers en stoommachines.

Lesdoelen:

In deze les leer je:

- hoe Nederland een autoritaire constitutionele monarchie werd

- hoe Nederland een parlementair stelsel kreeg

4 havo
2.1 In de tijd van burgers en stoommachines

Autoritaire constitutionele monarchie

November 1813 Napoleon verslagen en einde Franse bezetting.

Oranjegezinde regenten halen zoon laatste stadhouder terug.
--> nieuwe rol: soeverein vorst - 1814 grondwet --> ontstaan constitutionele monarchie

Congres van Wenen:
Doel: grote sterke landen 

rondom Frankrijk. -->
Nederlands samengevoegd met
de Zuidelijke Nederlanden (België). Ontstaan Koninkrijk der Nederlanden.
- nieuwe grondwet 1815.
- rechtsstaat

Congres van Wenen

Koning Willem I

4 havo
2.1 In de tijd van burgers en stoommachines

Koninkrijk der Nederlanden: constitutionele monarchie en eenheidsstaat.
- Nederland rechtsstaat: rechten en plichten vastgelegd van overheid en burgers in wetten.
- vrijheidsrechten op papier, maar praktijk beperkt. --> toestemming koning.

- Parlement (1e en 2e kamer) (Staten-Generaal) --> geen democratie:
1. Eerste kamer benoemd door de koning.
2. Tweede kamer gekozen via een ingewikkeld kiesdistrictenstelsel en censuskiesrecht.
3. Koning regeerde vaak via decreet en 
omzeilde zo het parlement.
4. Financiën maar 1x per 10 jaar 

verantwoorden (geheime betalingen).
5. Ministers benoemen en ontslaan.
grondwet;'de koning regeert alleen'

4 havo
2.1 In de tijd van burgers en stoommachines

Naar een parlementair stelsel

1830 afscheiding België: twee kampen:
1. Conservatieven pro koningshuis
2. Liberalen voor meer vrijheid en politieke rechten voor burgers.

Liberaal Johan Rudolf Thorbecke kritiek:
- te hoge invloed van koning en conservatie elite

- bestuursfuncties gegeven aan bevriende families

- zaken bleven geheim en dus niet zichtbaar --> Persoonlijke winsten en staatsschulden.

Parlementaire controle nodig!

Koning Willem I 'Koning koopman'

4 havo
2.1 In de tijd van burgers en stoommachines

Koning Willem II volgt zijn vader op.

1848 revolutie jaar in Europa:
'In één nacht van conservatief naar liberaal'.

-->

Grondwetswijzing 1848 door Johan Rudolf Thorbecke:

- Tweede Kamer werd voortaan direct door de burgers gekozen.
- Eerste kamer gekozen door Provinciale Staten.
- Ministeriële verantwoordelijkheid, koning weinig macht en onschendbaar.
- Regering moet jaarlijks begroting opstellen --> goedkeuren parlement.
- Tweede kamer: 1. recht van enquête (onderzoek) 2. recht van amendement (aanpassen).
- Vrijheidsrechten: vrijheid van meningsuiting, vergadering, drukpers, vereniging, godsdienst en onderwijs (óók bijzondere scholen).
- Scheiding kerk en staat

Koning Willem II

Geef aan wat vanaf 1815 in Nederland kenmerkend was voor:
a. de rechtsstaat en vrijheidsrechten
b. het parlement en politieke rechten en
c. de monarchie en de stijl van regeren van Willem I

Geef aan wat vanaf 1848 in het parlementair stelsel kenmerkend was voor:
- de totstandkoming van het parlement,
- de verhouding tussen regering en parlement,
de verhouding tussen koning en ministers en
- de politieke rechten van de Tweede Kamer.

Geef aan:
- welke vrijheidsrechten burgers kregen en
- wat veranderde in de verhouding tussen kerk en staat.

Gebruik bron 1.
Bewering: Willem I was een verlicht absoluut vorst.
Geef een argument voor en een argument tegen de bewering. Gebruik daarbij telkens een bronelement.

Gebruik bron 4.
Het Plakkaat van Verlatinge leidde tot het ontstaan van de Nederlandse staat en kan gezien worden als inspiratiebron voor de democratische revoluties. Maak dat duidelijk door:
- aan te geven welk standpunt in het Plakkaat ook in de latere democratische revoluties werd gebruikt en
- een voorbeeld te noemen van zo'n democratische revolutie in de 18e eeuw.