College 1 17.1 en 15.2 DNA replicatie 6V 2526

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 17.1 DNA in je cellen

Lesdoel

Hoe is DNA opgebouwd (beetje herhalen)

Welke typen DNA bestaan er?

Nucleotide

Stikstofbasen

H-bruggen

Complementair

5' en 3' kant

Nucleotide: bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep (PO4), 1 suiker (desoxyribose) en 1 stikstofbase.

DNA-molecuul

Er zijn vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G 

BINAS 71A + 71B

DNA-

molecuul

De ene streng is complementair aan (een soort negatief van) 

de andere. Als je de ene weet, weet je de andere ook.

DNA-molecuul

Oriëntatie: Beide strengen liggen andersom georiënteerd.

DNA-molecuul

Oriëntatie: Elke streng heeft een 3` kant en een 5` kant. 

De 3` kant is de kant waar de streng eindigt met de suiker, de 5` kant is de kant die eindigt met de fosfaatgroep.

DNA-molecuul

DNA molecuul

Verklaring naamgeving 3'en 5' kant (hoef je niet te leren) 

DNA-molecuul

Verklaring naamgeving 3'en 5' kant (hoef je niet te leren) 

BINAS tabel 71C

DNA-molecuul

DNA in de kern

DNA (1 molecuul is bijna 2

meter lang) zit met eiwitten 

(histonen) opgekruld tot een

chromatinedraad.

Goed kijken naar tabel

70A.

DNA in de kern

Tijdens de celdeling 

spiraliseert het 

chromatine verder tot

zichtbare chromo-

somen.

Goed kijken naar tabel

70A.

Genoom = totale DNA 

Buiten de kern heb je ook DNA in de mitochondriën: mtDNA. 

Hierop staan genen voor eiwitten die betrokken zijn bij de dissimilatie (in mitochondria) en verschillende typen RNA die betrokken zijn bij de translatie (paragraaf 19.3).

Genoom

DNA bevat genen: coderend DNA.

Elk gen codeert voor 1 eiwit mbv de volgorde van ATC en G.

Daarnaast bevat DNA veel niet-coderend DNA.

Functie: template voor het maken van rRNA of tRNA, aan-/uitzetten van genen, uiteindes van een chromosoom

Repititief DNA

In de ATCG volgorde van het niet-coderende DNA zitten veel herhalende stukken: repetitief DNA.

Deze stukken hebben verschillende lengtes (2-1000+ nucleotiden).

typen DNA

Coderend DNA/niet-coderend DNA/gen/repetitief DNA/kern DNA/mtDNA/telomeer/aan-uit knop

typen DNA

MtDNA

kernDNA

Coderend DNA (gen)       niet coderend DNA                 coderend DNA (gen)              niet coderend DNA

                                               (kan repetitieve                                                                              Telomeer (kan repetitieve

                                                stukken bevatten)                                                                        stukken bevatten)

niet coderend DNA

    aan/uit knop gen

                                             

Short Tandem Repeats (STR)

Sommige volgordes (bijv. GATA) komen heel veel voor in repetitief DNA.

Omdat het aantal herhalingen

(repeats) niet op elk chromosoom gelijk is kunnen de STR's worden gebruikt in DNA onderzoek.

DNA profiling (CODIS)

Op 13 plekken (loci) op het 

DNA wordt geteld hoeveel 

repeats van de STR -GATA- 

er zitten.

DNA profiling (CODIS)

Op 13 plekken (loci) op het 

DNA wordt geteld hoeveel 

repeats van de STR -GATA- 

er zitten.

DNA onderzoek 

Verwantschapsonderzoek: het aantal repeats van -GATA- op de verschillende loci wordt vergeleken tussen personen.

Sporenonderzoek: het aantal repeats van -GATA- op de verschillende loci wordt vergeleken tussen DNA-spoor en mogelijke dader.

Interessant nieuwsbericht

(link op volgende slide)

nos.nl

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 17.2 DNA kopiëren

0

0

Levenscyclus van een cel

S-fase: DNA verdubbeling

Mitose

BINAS 76B1

Tijdens celdeling wordt het verdubbelde DNA weer gesplitst en in twee verschillende cellen gestopt.

DNA replicatie

Stap 1:  Enzym helicase verbreekt de waterstofbruggen tussen de baseparen. De twee strengen raken los van elkaar. Er ontstaan replicatievorken.

Helicase enzym

DNA replicatie

Stap 2: Er wordt een RNA primer aangebouwd door het enzym primase. De RNA primer bestaat uit een stukje RNA, complementair aan de DNA streng.

DNA replicatie

Stap 3: Het enzym DNA-polymerase bouwt een nieuwe, complementaire streng met behulp van losse DNA bouwstenen. De nieuwe streng wordt gebouwd van 5` naar 3`.

DNA replicatie

De bouw van de leidende streng kan in één keer. 

Hier kan DNA-polymerase de hele streng van 3` naar 5` aflezen.

Leidende streng

DNA replicatie

De bouw van de volgende streng moet in kleine stukjes: Okazaki fragmenten.

Volgende streng

DNA replicatie

Stap 4: Een ander DNA-polymerase enzym verandert de RNA primers in DNA stukken.

DNA replicatie

Stap 5: Het enzym ligase bindt de losse DNA fragmenten aan elkaar.

DNA replicatie

DNA replicatie is semi-conservatief, dwz elk nieuw DNA molecuul bestaat uit een oude streng en een nieuwe streng.

Lesdoel 17.1 en 17.2

1. Je beschrijft de overerving van mtDNA (17.1)

2. Je beschrijft de bouw van chromosomen (17.1)

3. Je beschrijft de bouw van het DNA-molecuul (17.1)

5. Je beschrijft het proces van DNA-replicatie (17.2)