FIG Jaar 2 - Actie

• Film
• MBO
• Studiejaar 2

ACTIE

Kenmerken

De actiefilm is een enorm winstgevend en populair filmgenre dat meestal over een hoofdrolspeler gaat die een schurk probeert te stoppen met 'actie'.  In deze films draait het – i.t.t. drama – om de acties, dus externe conflicten en situaties, niet om dialoog en ontwikkeling van personages. De films hebben een snel tempo met achtervolgingen, gevechten, geweld, explosies en special effects. De verhaalstructuur is opgebouwd rond scènes als autoachtervolgingen en de climax is vaak bombastisch.

 

Verhaal & Personages

Het verhaal begint met een levensbedreigende gebeurtenis en eindigt met redding of ramp. De held, het slachtoffer en de schurk zijn de drie rollen die in klassieke actiefilms heel duidelijk zijn. De hoofdpersoon is een held die de slechterik moet stoppen om het slachtoffer te redden. Er is in een duidelijk onderscheid tussen goed (held) en kwaad (slechterik). Wat vaak te zien is in een actiefilm is dat de held eerst verliest van de schurk en later in de film de gave van de held tot uiting komt en alsnog wint van de schurk. Hierop zijn verschillende varianten, mede afhankelijk van het subgenre van de film. 

Houd jij van actiefilms en kijk je ze wel eens? Waarom wel/niet? Heb je een voorkeur voor een bepaald soort actiefilm?

GESCHIEDENIS

& 

SUBGENRES

SWASHBUCKLER

Actie in films was in de jaren 20 en 30 vooral populair met de Swashbucklers: kostuum-actiefilms met zwaarden in plaats van geweren. Piratenfilms, films over Robin Hood of Zorro. 

De hoeveelheid heftig geweld was beperkt omdat de slechteriken opzij en/of knockout worden geslagen en niet echt worden gedood, behalve de belangrijkste slechterik/tegenstander.

Dit subgenre lijkt iets uit het verleden, maar door de hele filmgeschiedenis heen zijn swashbucklers gemaakt. 

SPIONAGE

Een nieuw subgenre ontstaat in de jaren '50 en '60: de spionage-actiefilm, waarin de held een spion is die gewelddadig moet optreden tegen agenten van een rivaliserende regering of tegen terroristen.

De James Bond films zijn daar natuurlijk een goed voorbeeld van. Veel elementen van moderne actiefilms zijn toen ontstaan: de one-man-army (de sterke, slimme man die vele vijanden overwint), auto-achtervolgingen, handgevechten en gadgets.

Andere bekende spionagefilms (met sequels) zijn Mission: Impossible (1996-heden) en Bourne (2002-2016).

Welke typische dingen die echt horen bij een James Bond film zie je in deze compilatie?

Onder andere:

My name is Bond… James Bond

Shaken, not stirred

Exotische locaties

Mooie vrouwen

Slechteriken (villains) die verminkt zijn of iets vreemds hebben

Gadgets

Inspiratiebron

De makers van de eerste Bondfilm werden trouwens geïnspireerd door o.a. de hoofdpersoon uit North by Northwest   (1959) van de beroemde regisseur Alfred Hitchcock. 

Waarin lijkt de hoofdpersoon op James Bond en kun je dus zien dat het een inspiratiebron was voor de makers van James Bond?

Net pak

Stijl

POLITIEACTIE

De jaren '70 is de tijd van de politieactiefilms. Kortweg: Politie achtervolgt criminelen. Soms gewone politie, soms FBI, een andere keer militaire politie.  Voorbeelden zijn Dirty Harry van Don Siegel (bekende actiefilmregisseur) met Clint Eastwood in de hoofdrol en Bullitt met een autoachtervolging die alle films erna beïnvloed heeft. 

MARTIAL ARTS

In de jaren 70 was ook de komst van martial arts uit Azië. Aziatische actiefilms bevatten martial arts (vechtkunsten als karate en kungfu) en acrobatische acties.  De stunts werden meestal uitgevoerd door de steracteurs zelf (i.t.t. Amerikaanse actiefilms waar stuntmannen de stunts uitvoeren). De populariteit van martial arts films had invloed op de vechtscènes in Amerikaanse actiefilms. Het succes van Bruce Lee leidde tot de eerste coproductie tussen Hong Kong en Amerika met Enter the Dragon (1973). Daarna zagen we sterren als Jackie Chan, Jean-Claude Van Damme, Steven Seagal en Chuck Norris.

BLOCKBUSTERS & grote sterren

In de jaren 80 werd de actiefilm dominant in de bioscopen met  blockbusters met grote budgetten en acteurs die door hun films grote sterren werden. 

Sylvester Stallone is schrijver en acteur. Hij werd bekend met zijn rol als Rocky in de gelijknamige filmserie en speelde in de jaren 80 zijn personage Rambo. De eerste film met Rambo was First Blood (1982); er volgde een aantal sequels. 

Ook Arnold Schwarzenegger is een echte actiefilmlegende. Arnold is een voormalig bodybuilder. Hij werd geboren Oostenrijk, wat zijn dikke accent verklaart, en brak door in Hollywood-actiefilms, zoals Commando (1985), Predator (1987) en natuurlijk The Terminator serie.   

Welke zin van Arnold Schwarzenegger uit dit fragment is inmiddels wereldberoemd?

I'll be back

BUDDYCOP

Ook komt er in de jaren '80 meer komedie in actiefilms en ontstaan de eerste buddycopfilms met een duo agenten met verschillende karakters die moeten samenwerken.  Aan het begin hebben de twee agenten meestal een hekel aan elkaar maar aan het einde van de film zien ze in dat ze elkaar juist goed aanvullen.

De eerste buddycopfilm is 48 Hrs. (1982) met Nick Nolte en Eddie Murphy. Andere bekende titels zijn Lethal Weapon, Beverly Hills Cop en meer recent ook films als 21 Jump Street en 2 Guns.

Hoe wordt het verschil tussen de twee agenten in deze film duidelijk gemaakt en/of versterkt?

De een zit in gevangenis, de ander haalt hem eruit. 

De een is Afro-Amerikaans, de ander wit/blank. 

Die Hard

De film Die Hard (1988) had veel invloed op de ontwikkeling van het actiegenre. In de film speelt Bruce Willis een politierechercheur uit New York die per ongeluk verwikkeld raakt in een gijzeling door terroristen in een kantoorgebouw in Los Angeles. Het gebruik van een non-conformistische (iemand die zich niet aanpast aan de geldende regels en meningen), eenzame held was al vaker te zien (bv. James Bond en Rambo), maar John McClane in Die Hard is veel meer een 'alledaags' persoon die ongewild in een held veranderd. En het hele verhaal speelt zich af op één locatie. De film zette een trend voor een groot aantal navolgers, zoals Under Siege (1992) en Sudden Death, die dezelfde formule in een andere setting gebruikten.

Invloed CGI

Met de ontwikkelingen binnen special effects zoals CGI (Computer Generated Images), veranderden actiefilms. Door CGI maakte de "real-world" setting  steeds meer plaats voor grootsere en fantastischere omgevingen en effecten. Denk aan scifi-actie (The Terminator) en superheldenfilms. 

Bijkomend voordeel voor de acteurs en stuntmannen: naarmate CGI vaker voorkwam, werden stunts veiliger.

Nederland

Actiefilms die goed stuntwerk en special effects hebben, zijn duur. Dit is trouwens ook een reden waarom in Nederland minder actiefilms gemaakt worden. Er is simpelweg niet voldoende budget. En het publiek komt bij dit genre juist voor de heftige scenes en accepteert geen halfslachtig werk.   

Een van de weinige echte Nederlandse actiefilms is Amsterdamned (1988) van Dick Maas. 

1:24:16

Utrecht

Een deel  van de achtervolging is opgenomen op de Oudegracht in Utrecht. Dit omdat er langs de Amsterdamse grachten geen werfkelders met laaggelegen terrasjes zijn. De Utrechtse scène is vertraagd opgenomen om het effect te vergroten. De figuranten op de terrasjes moesten daarom in slow motion opzij en in het water springen. Uiteindelijk waren voor de 10 seconden film die op de Oudegracht in Utrecht werden opgenomen twee draaidagen nodig.

1:24:43

Fanfare

De dirigent van de fanfare in de boot is regisseur Bert Haanstra. De fanfare op de boot in combinatie met het stuk dat er gespeeld wordt, is een verwijzing naar Haanstra's film Fanfare.

Fanfare is een Nederlandse komische film uit 1958. De film is opgenomen in het dorp Giethoorn en behoort tot de mijlpalen uit de Nederlandse filmgeschiedenis. Met ruim tweeënhalf miljoen bezoekers is het na Turks Fruit de meest succesvolle Nederlandse speelfilm aller tijden.

1:25:18

Effect

Om de scène waarin een speedboot over een brug over een Amsterdamse gracht vliegt op te nemen werd de speedboot ‘afgeschoten’ met een stikstofkanon.

1:26:07

Ongeluk

Tijdens de opnames van de speedbootachtervolging raakte acteur Huub Stapel betrokken bij een ongeluk en liep hierbij een zware hernia op. Een stuntman maakte een stuurfout, waarbij de speedboot met zeventig kilometer per uur schuin tegen de kademuur klapte.

1:20:40-1:20:49

Utrecht

Een deel  van de achtervolging is opgenomen op de Oudegracht in Utrecht. Dit omdat er langs de Amsterdamse grachten geen werfkelders met laaggelegen terrasjes zijn. De Utrechtse scène is vertraagd opgenomen om het effect te vergroten. De figuranten op de terrasjes moesten daarom in slow motion opzij en in het water springen. Uiteindelijk waren voor de 10 seconden film die op de Oudegracht in Utrecht werden opgenomen twee draaidagen nodig.

1:21:06-1:21:16

Fanfare

De dirigent van de fanfare in de boot is regisseur Bert Haanstra. De fanfare op de boot in combinatie met het stuk dat er gespeeld wordt, is een verwijzing naar Haanstra's film Fanfare.

Fanfare is een Nederlandse komische film uit 1958. De film is opgenomen in het dorp Giethoorn en behoort tot de mijlpalen uit de Nederlandse filmgeschiedenis. Met ruim tweeënhalf miljoen bezoekers is het na Turks Fruit de meest succesvolle Nederlandse speelfilm aller tijden.

1:21:41-1:21:49

Effect

Om de scène waarin een speedboot over een brug over een Amsterdamse gracht vliegt op te nemen werd de speedboot ‘afgeschoten’ met een stikstofkanon.

1:22:28-1:22:36

Ongeluk

Tijdens de opnames van de speedbootachtervolging raakte acteur Huub Stapel betrokken bij een ongeluk en liep hierbij een zware hernia op. Een stuntman maakte een stuurfout, waarbij de speedboot met zeventig kilometer per uur schuin tegen de kademuur klapte.

SUPERHELDEN

Het succes van Tim Burton's Batman (1989) leidde tot een reeks financieel succesvolle sequels  (met The Dark Knight in 2008 als meest succesvolle) en was de start van een nieuw populair subgenre van actiefilm: de superheldenfilm.Vaak gebaseerd op comics, wordt de superheldenfilm gekenmerkt door personages die niet alleen bovenmenselijke talenten hebben, maar die vermogens ook gebruiken om anderen te helpen (en daarmee helden zijn). De eerste film over een bepaald personage laat meestal zien hoe de superheld aan zijn kracht is gekomen. En elke superheld heeft eigenlijk wel zijn eigen aartsvijand. Sinds de opkomst van de Marvel Cinematic Universe (MCU) films in de late jaren 2000 (Iron Man in 2008 als eerste), is de superheldenfilm wereldwijd een dominante vorm van populaire cinema geworden.

Welke superheld zou jij graag willen spelen in een film en waarom?

HEIST

In Heistfilms plegen de hoofdrolspelers roofovervallen. Dit kunnen ze doen voor goede doeleinden om anderen te helpen of als antihelden. De film You Only Live Once (1937), gebaseerd op de daden van Bonnie en Clyde, was een van de eerste voorbeelden van dit subgenre maar bevatte nog weinig echte actiescènes zoals het publiek nu wil zien. 

Het subgenre Heist kreeg een boost met films als Heat (1995) en Oceans Eleven (2001). 

In de film Oceans Eleven zien we hoe een team wordt samengesteld, het plan wordt gesmeed en hoe de uiteindelijke inbraak/roof gaat. Aan welke populaire Netflix-serie doet je dat denken?

la casa de papel

Hybride

Actiefilms zijn nog steeds erg populair maar is tegenwoordig moeilijk te bestempelen als alleen actie. Zoveel films bevatten tegenwoordig actie elementen, omdat het publiek daarvoor wel naar de bioscoop wil komen. Makers kruisen genres met actie om deze aantrekkingskracht te bereiken en nieuwe creatieve verhalen te creëren. Er zijn dan ook talloze actiesubgenres of hybridegenres waaronder eerder in deze les genoemde subgenres, maar ook andere zoals actiehorror, actiecomedy, avonturenactie, rampenfilms en ga zo maar door. 

ACTIESCÈNE

Maar actie in film werkt alleen als de actie goed is. Want de kijkers nemen geen genoegen met zomaar wat actie voor de actie. Dus, waaraan voldoet een goede actiescène? Het is duidelijk dat het spanning opbouwt en een goed tempo heeft. Hier wat voorwaarden waaraan een goede actie/vechtscène moet voldoen: Ten eerste en meest belangrijke: De scène moet dienend zijn aan het verhaal. Je vertelt een verhaal met personages en in een bepaald ritme. Elke scène moet bijdragen aan de ontwikkeling van het verhaal (en de personages). Dus nooit omdat je als maker vindt dat er actie moet zijn in het verhaal, omdat er te lang geen actie/vechtscène is geweest.

Machtsstrijd

Ten tweede, hoe minder kans de held heeft te winnen, hoe aangrijpender de scene. Als het overduidelijk is dat de held makkelijk wint, is dat al snel saai. 

In de film Commando is het zo duidelijk dat de hoofdpersoon John Matrix (Arnold Schwarzenegger) alle gevechten gaat winnen. Zelfs als hij tegenover een heel leger met wapens staat en het enige waarachter hij zich verbergt wat rozenstruiken zijn. Al hoewel deze actiefilm toentertijd populair was, kijken we daar nu toch anders naar. 

Een groot verschil met de volgende actiescene uit de film Upgrade (2018). De film gaat over Grey Trace die een chip geimplanteerd krijgt na een ongeluk en daarmee fysieke vermogens krijgt die hij nooit eerder heeft ervaren. In dit fragment zien we hoe hij eerst de underdog is maar door het vermogen van chip de machtsverhoudingen plots veranderen. 

Afwisseling

Ten derde, een vechtscène waar je naar wil blijven kijken heeft afwisseling! Een goed gevecht gebruikt dezelfde beweging/actie niet meer dan één keer. Dus geen herhaling van zetten. Maar variëren en verrassen, misschien zelfs coole of verrassende trucs toevoegt die ons iets laten zien dat we nog nooit eerder hebben gezien (zoals de bullet-time sequenties in The Matrix). 

Iemand die telkens verrassende choreografieën verzon was Jackie Chan. Hij gebruikt voorwerpen van de locatie om telkens met nieuwe acties te komen. 

We zijn bijna bij het einde...

Nog een paar vragen.

Je zag net een trailer. Wat voor soort subgenre is dit?

Wat is jouw favoriete actiefilm en waarom?

Is er een film bij uit deze les die je nog zou willen zien? Zo ja, welke en waarom? Zo niet, waarom niet?