5.4 Gedrag leren

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Par 5.4 gedrag leren

Is dit een
ethogram
of protocol?

1. ethogram
2. protocol
3. geen van beide

Zet de volgende stappen van gedragsonderzoek in de juiste volgorde.

a. Alle handelingen een korte naam, afkorting en omschrijving geven
b. Alle handelingen noteren
c. Resultaten in een staafdiagram verwerken
d. Turven hoe vaak een bepaalde handeling wordt uitgevoerd

1. a-b-d-c
2. b-a-d-c
3. a-b-c-d
4. b-a-c-d

Leerdoelen 5.4 

- Je kunt uitleggen welk soort gedrag al bij de geboorte aanwezig is. 

- Je kunt verschillende manieren van leren noemen en met voorbeelden uitleggen.

- Je kunt uitleggen hoe je bij het trainen van dieren gebruik maakt van inwendige en uitwendige prikkels. 

- Je kunt uitleggen dat mensen waarden en normen voor hun gedrag hebben. 

- Je kunt omschrijven wat rolpatronen zijn en een aantal voorbeelden geven. 

Welk gedrag hoef je niet te leren?

• Baby's en jonge dieren kunnen meteen nadat ze geboren zijn als zuigen. Dit is aangeboren gedrag.

• Aangeboren gedrag bestaat uit:

1. Reflexen: zoals de zuig- en slikreflex.
2. Erfelijk gedrag of instinctief gedrag: zoals het spergedrag bij vogels.

Dankzij aangeboren gedrag kunnen jonge dieren meteen na de geboorte overleven.

Hoe leren dieren en mensen?

• Door leren verfijnen dieren en mensen aangeboren gedrag en ze verkrijgen nieuw gedrag.

• Er zijn 6 verschillende manieren van leren:

1. Inprenten

2. Gewennen

3. Trial and error

4. Imiteren

5. Inzichtelijk leren

6. Conditioneren

Inprenten

• In de eerste weken leren jonge dieren en baby's wie hun ouders zijn.

• Baby's herkennen binnen 2 dagen de geur van hun moeder.

• Een jonge eend dat uit zijn ei komt, leert direct de vorm en geluiden van zijn moeder herkennen.

Gewennen

• Mensen en dieren leren om niet op alle prikkels te reageren.

• Vogels leren bijvoorbeeld dat vogelverschrikkers geen gevaar vormen. Ze zullen er dan niet meer op reageren.

Trial and error

• Leren met 'vallen en opstaan'.

• Door uitproberen leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is.

• Trial and error heet ook wel proefondervindelijk leren.

• In het plaatje hiernaast zie je ook een voorbeeld van trial and error.

Imiteren

• Leren door nadoen.

• Hiernaast zie je dat welpen leren drinken door hun moeder na te doen.

• Zo leren kinderen bijvoorbeeld met bestek eten. En leren vogels vliegen.

Inzichtelijk leren

• Leren door nadenken.

• Dieren en mensen bedenken in hun hoofd hoe ze een probleem moeten oplossen.

• De kraai hiernaast vult de vaas met stenen, zodat het water omhoog komt. Als het water hoog genoeg komt kan hij drinken.

0

Conditioneren

• Leren door een verband te leggen tussen het gedrag en het gevolg daarvan.

• De hond hiernaast heeft geleerd dat hij een beloning krijgt wanneer hij een trucje laat zien (op zijn achterpoten zitten), wanneer de baas dit vraagt.

• Gedrag: op zijn achterpoten zitten. 

             Gevolg: Beloning (snoepje en vriendelijke woorden).

0

0

5.4 deel 1 

Maken opdr 1 t/m 14 + Nakijken 

Par 4.2 gedrag leren 

Herhalen vorige les 

Welke 6 manieren van leren waren er?

Wat is een supranormale prikkel?

1. Een overdrijving van een sleutelprikkel
2. Een buitenaardse prikkel
3. Een onderdrukte sleutelprikkel
4. Een misleidende prikkel

Gedrag ontstaat door prikkels. Wat is een prikkel?

1. een verandering in je omgeving waarop je kunt reageren
2. iets wat een mens of dier doet
3. een handeling
4. een verandering van gedrag

Welke afbeelding laat een supranormale prikkel zien?

1. 
2. 
3. 
4. geen idee

Wat is een sleutelprikkel?

1. een klein stukje van gedrag dat ethologen onderzoeken.
2. een overdreven prikkel die door reclamemakers wordt gebruikt.
3. een prikkel die altijd hetzelfde gedrag oproept.
4. een signaal waarmee een dominant dier aangeeft dat hij de baas is.

In films maken ze ook gebruik van
sleutelprikkels of supranormale prikkels.
Bekijk de afbeelding. Van welk soort
prikkel hebben ze hier ?gebruik gemaakt

1. Van een sleutelprikkel
2. Van een supranormale prikkel

Wat is dit voor
gedrag

1. territoriumgedrag
2. Broedzorg
3. baltsgedrag
4. imponeergedrag

Hoe noem je de manier van leren als een vogel geen oranje rupsen meer eet na slechte ervaring met oranje rups.

1. Trial and error
2. Inprenting
3. Gewenning
4. Conditionering

Wat is dit voor
gedrag

1. territoriumgedrag
2. Broedzorg
3. baltsgedrag
4. imponeergedrag

Wat is dit voor
gedrag

1. territoriumgedrag
2. Broedzorg
3. baltsgedrag
4. imponeergedrag

Een chimpansee bevindt zich in een ruimte met een tros bananen aan het plafond. In de ruimte bevonden zich enkele kisten. Zie afbeelding: 

hoe noem je deze manier van leren?

1. Inprenting
2. Inzichtelijk leren (inzicht)
3. Imititatie
4. Gewenning

Deze jonge ganzen zien de man als hun ouder.

Hoe noem je deze manier van leren?

1. Inprenting
2. Gewenning
3. Conditionering
4. Inzichtelijk leren (inzicht)

Leerdoelen 5.4 

- Je kunt uitleggen welk soort gedrag al bij de geboorte aanwezig is. 

- Je kunt verschillende manieren van leren noemen en met voorbeelden uitleggen.

- Je kunt uitleggen hoe je bij het trainen van dieren gebruik maakt van inwendige en uitwendige prikkels. 

Waarom moet je oefenen?

• Als je iets leert, ontstaan er nieuwe verbindingen tussen de zenuwcellen in de hersenen.

• Als je iets leert, kun je het meestal niet meteen goed. Je moet daarvoor oefenen.

• Door te oefenen maak je de verbindingen tussen de zenuwcellen sterker.

Hoe train je dieren?

• Dieren kun je trainen door conditioneren.

• Met conditioneren beloon je dieren voor gewenst gedrag. Maar met conditioneren straf je een dier ook voor ongewenst gedrag.

• Hiernaast zie je een voorbeeld van zindelijkheidstraining. In je boek vind je een voorbeeld over dolfijnen trainen.

Normen en waarden

• Mensen hebben beter ontwikkelde grote hersenen dan de meeste diersoorten. Hierdoor kunnen mensen nadenken over hun gedrag en hierover oordelen: goed of slecht.

• Mensen hebben normen en waarden voor hun gedrag ontwikkeld.

• Waarden geven aan wat mensen belangrijk vinden. Normen zijn de gedragsregels die bij een waarde horen.

• Je leert wat er van jou verwacht wordt in het gezin, op school en later in de maatschappij.

Rolpatronen

• Bij mensen is er ook altijd een bepaald rolpatroon.

• Dit zijn alle gedragingen die bij een rol horen. Bijvoorbeeld de rol van ouder, docent of kind.

5.4 deel 2 

Maken opdr 15 t/m 26 + Nakijken