Thema 12: voeding en vertering

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 4

Herhalingsles voeding en vertering 

thema 11

Thema 11 basisstof 1, Enzymen 

Werking enzymen

Enzymen maken grote voedingsstoffen klein (knippen). Elke voedingsstof heeft zijn eigen enzym.

is specifiek.

Een enzym:

1. bindt aan de voedingsstof
2. knipt de voedingsstof in stukken
3. laat los en kan opnieuw een zelfde voedingsstof afbreken

verzadigde vetten (ongezond)

verkeerd

onverzadigde vetten ( gezond)

dienen als bouwstof

Vetten

Manieren van conserveren

Thema 11 basisstof 2, voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Zetmeel is een koolhydraat.

Je kan zetmeel aantonen met een indicator.

Een indicator is een stof waarmee je een andere stof aantoont.

Zetmeel kun je aantonen met joodoplossing.

Een joodoplossing is lichtbruin.

Om aan te tonen dat ergens zetmeel inzit, doe je er een paar druppels joodoplossing bij.

De kleur wordt dan blauwzwart.

Thema 11 basisstof 2, voedingsmiddelen en voedingsstoffen

De zes groepen voedingsstoffen

ook voor de groei

bevatten energie

Voedingsvezels

• veel plantaardige voedingsmiddelen bevatten voedingsvezels 
• voedingsvezels verteer je niet --> helpen bij de darmbeweging en stoelgang
• Let op: voedingsvezels is GEEN voedingsstof!!!
  

Thema 11 basisstof 3, voeding en leefstijl

Adviezen voor een gezonde leefstijl 

1. Eet gezond

2. Blijf op een gezond gewicht

3. Beweeg regelmatig

4. Rook en vape niet

5. Ontspan voldoende 

Herhaling 

Noteer de nummers, en het orgaan

Alleen en In stilte!

Eetstoornissen

Bij een eetstoornis is eten een moeilijke zaak. Mensen met een eetstoornis hebben negatieve gevoelens over hun gewicht.

Voorbeelden van eetstoornissen:

• Anorexia nervosa
• Boulimia nervosa
• Eetbuisstoornis

Overgewicht-ondergewicht

Overvoeding = meer vetten binnen dan nodig is

Kan leiden tot overgewicht

Te weinig eten kan leiden tot vermagering = ondervoeding

• Door bijvoorbeeld eetstoornis
• Kan erg schadelijk zijn

Energiebehoefte

• Grondstofwisseling = de stofwisseling van een lichaam in rust
• De grondstofwisseling is afhankelijk van geslacht, leeftijd of lengte ,milieutemperatuur.

* Bij lage temperaturen moeten de lichaamscellen veel energie verbranden om de temperatuur op peil te houden.

Dus.. 

grondstofwisseling: Energie die nodig is voor de stofwisseling van een lichaam in rust. Deze hangt af van: Geslacht, Leeftijd, Lengte, Lichaamsgewicht en Milieutemperatuur

 

energieverbruik: Hoeveelheid energie die wordt verbruikt voor stofwisseling en lichamelijke activiteit samen.

Thema 11 basisstof 4 en 5, Het verteringsstelsel en de organen voor de vertering 

Het verterings-
stelsel

Voedsel wordt verkleind

en opgenomen in het bloed
= verteren

Niet alle voedingsstoffen 

moeten worden verteerd!

Verteringssappen

Vertering gebeurt met verteringssappen. Die verteringssappen worden gemaakt in de verteringsklieren: zie afb. hiernaast

Veel verteringssappen bevatten enzymen, zijn stoffen die de reactie versnellen, voedingsstoffen worden sneller afgebroken. 

Kleine voedingsstoffen

Een aantal voedingsstoffen kunnen direct opgenomen worden in het bloed zoals:

• glucose
• mineralen
• water
• vitaminen

Darmperistaltiek:

Het samentrekken van de spieren in de darmen

Functies:

- Vervoeren

- Helpt bij de vertering

- Mengen met verteringssappen

Door voedingsvezels verloopt de peristaltiek beter.

In de wand van de darm zitten spieren. Lengte spieren, zitten in de lengte

Kringspieren zitten eromheen. Deze spieren samen vormen een

peristaltische beweging 

Verteringsorganen

Andere voedingsstoffen moeten verteerd worden. 

Eiwitten, koolhydraten en vetten kunnen niet direct opgenomen worden in het bloed. Ze zijn te groot / te lang.

Verteringssappen en wat ze verteren

Vertering gebeurt met behulp van

verteringssappen, deze worden gemaakt in de verteringsklieren

• Speeksel: zetmeel
• Maagsap: eiwitten
• Gal: vetten emulgeren, fijn maken.
• Alvleessap: Eiwitten, koolhydraten en vetten
• Darmsap: Eiwitten, koolhydraten
  

Alle organen van het verteringsstelsel

Organen voor vertering

Speeksel

- Slijm: voedsel makkelijker doorslikken

- Enzym: zetmeel afbreken (verteren)

- Stoffen die bacteriën doden

Organen voor vertering

Tong: duwt het voedsel je keelholte in

Slikken:

Huig sluit de neusholte af

Strotklepje sluit de luchtpijp af

De slokdarm maakt vervolgens 

peristaltische bewegingen 

voedsel naar de maag

Het voedsel wordt door de maagspieren gekneed en vermengd met maagsap

In de maagwand zitten maagsapklieren.

Ze maken maagsap.

Maagsap:

- water

- maagzuur

- enzymen 

Enzym: verteert de eiwitten gedeeltelijk

Maagzuur: dood bijna alle bacteriën

                   helpt tegen infecties 

Aan het eind van je maag zit een kringspier:

de maagportier.

Deze kringspier laat telkens een kleine hoeveelheid voedsel door.

De rest is tijdelijk opgeslagen in de maag.

De twaalfvingerige darm verbindt de maag met de dunne darm. 

Gal en alvleessap komen in de twaalfvingerige darm bij het voedsel.

Lever:

Gal ontstaat in de lever.

Vanuit de lever komt gal eerst in de galblaas.

Emulgeren:

Gal verdeelt vet in kleine druppels 

Gal zelf bevat geen enzymen,

kan hierdoor geen voedingsstoffen verteren

Alvleessap wordt gemaakt door de alvleesklier.

In het alvleessap zitten verschillende enzymen.

Enzymen vertering van:

- eiwitten

- koolhydraten

- vetten

Dunne darm

In de wand liggen darmsapklieren die darmsap maken.

De enzymen in dit sap maken de vertering van eiwitten en koolhydraten af.

In de verteringssappen zit water.

De dunne darm neemt veel van dit 

water en voedingsstoffen op.

Darmvlokken:

Op de plooien in de darm zitten allemaal uitstulpingen van de darmwand. Hierin liggen kleine bloedvaten.

Water en voedingsstoffen 

uit de dunne darm 

gaan via de bloedvaten 

naar alle cellen.

Dunne darm

Dikke darm

Voedselresten:

Een deel van het voedsel is niet verteerd, deze gaan naar de dikke darm

De voedselresten in de dikke darm bevatten nog veel water. In de dikke darm wordt vrijwel al het water uit de voedselbrij gehaald.

Onverteerde voedingsresten verlaten het lichaam via de anus

Thema 11 basisstof 6, Planteneters, vleeseters en alleseters

True or False

Ik geef een stelling. Als de stelling waar is, gaan jullie naar de plek die hoort bij 'waar'. Is de stelling niet waar, dan gaan jullie naar de plek die hoort bij 'niet waar'.

Bouw van het gebit

Kroon: bovenste deel van de tand

Wortel: zit vast in het kaakbeen

Glazuur: beschermt het tandbeen 

Tandbeen: is bedekt met een laagje cement

Tandholte: hierin liggen de zenuwen en bloedvaten 

Wortelvlies: bevestigd de wortel in de kaak

Tandplak

• Dun laagje op tanden en kiezen: bacteriën, etensresten en speeksel
  
  Gevolgen:
• Bacteriën zetten suikers om in zuren
• Zuur lost glazuur op --> gaatjes --> tanderosie
• bacteriën kunnen tandvleesontsteking veroorzaken
• tandplak kan tandsteen worden --> verwijderen door tandarts