8.3 Naar een verzuilde samenleving A

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

De Tijd van Burgers en Stoommachines

 8.3 Naar een verzuilde samenleving

Terugblik

Vakbonden als reactie op de sociale kwestie

• Sociale kwestie: Slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders
• Eerste reacties:
  - liefdadigheid door rijke vrouwen
  - vernielen van stoommachines door arbeiders 
• Vakbonden ontstaan → eerst steun bij ziekte/dood, daarna ook onderhandelingen over lonen en werktijden.
• Stakingen als pressiemiddel.

Terugblik

Opkomst van het socialisme

Stakingen werkten niet voldoende. De maatschappij moest veranderen. Hierdoor ontstonden twee ideeën:

1. Sociaaldemocraten:

Geloofden in vreedzame hervormingen via parlement.

Doel: kiesrecht voor arbeiders → wetgeving veranderen.

Terugblik

Opkomst van het socialisme

Stakingen werkten niet voldoende. De maatschappij moest veranderen. Hierdoor ontstonden twee ideeën:

2.  Communisten:

Geloofden in klassenstrijd en revolutie.

Doel: omverwerping van het kapitalisme → klasseloze samenleving.

Publicatie: Communistisch Manifest (1848).

Terugblik

Verklaring democratisering + sociale wetgeving eind 19e eeuw

Angst voor revolutie → liberale politici gaan hervormen.

• Sociale wetten (tegen kinderarbeid, voor volksgezondheid, onderwijs)
• Uitbreiding van het kiesrecht (= democratisering)

Resultaat:

Algemeen kiesrecht mannen 1917

Socialisten in parlement.

Lesdoelen

Na het bestuderen van de paragraaf kun je: 

• uitleggen dat de democratische revoluties in de 18e eeuw en de groeiende macht van de liberalen een positieve invloed hadden op de godsdienstvrijheid voor niet-calvinisten in Nederland;
  
• beschrijven hoe de katholieke en de calvinistische gemeenschap in Nederland reageerden op de toegenomen godsdienstvrijheid;
  
• beschrijven hoe liberalen en confessionelen dachten over de rol van religie in de politiek;

Democratische revoluties & liberalen >

Meer godsdienstvrijheid

1795 (Bataafse Republiek): godsdienstvrijheid ingevoerd, gebaseerd op idealen Franse Revolutie.

1815 & 1848 (grondwetten): bevestiging van vrijheid van religie.

Liberalen (zoals Thorbecke) steunden geloofsvrijheid.

→ Einde aan achterstelling van niet-calvinisten, zoals katholieken.

Reacties katholieke en calvinistische gemeenschap op godsdienstvrijheid

Katholieke reactie (emancipatie):

1853: Paus stelt weer bisschoppen aan in Nederland → katholieke kerk krijgt weer formele organisatie.

Bouw van grote kerken (gotische stijl = trots op katholieke verleden).

Actievere rol in de samenleving.

Reacties katholieke en calvinistische gemeenschap op godsdienstvrijheid

Calvinistische reactie (verzet + herbezinning):

Veel protestanten fel tegen terugkeer bisschoppen: wantrouwen richting Rome.

Petitie aan koning Willem III → angst voor katholicisme.

Orthodoxe calvinisten verlieten hervormde kerk → vorming gereformeerde kerken.

Religie en politiek: liberalen vs. confessionelen

Liberalen:

Religie = privézaak.

Politiek moet neutraal zijn (scheiding kerk en staat).

Steunden vrijheid van onderwijs, maar wilden géén subsidie voor bijzondere scholen.

Religie en politiek: liberalen vs. confessionelen

 Confessionelen (orthodox-protestanten en katholieken):

Religie hoort centrale rol in politiek te spelen.

Begonnen eigen politieke bewegingen (bijv. Groen van Prinsterer).

Verzette zich tegen seculiere (ongelovige) politiek → wilden politiek op christelijke grondslag.

Huiswerk

Je maakt paragraaf 8.3 tot en met vraag 8.