Les 12 formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

enkelvoudige en samengestelde zinnen

Een enkelvoudige zin bevat één werkwoordgroepje.

Voorbeeld: 

Ik ga dit romantische boek lezen.

De woorden ‘ga’ en ‘lezen’ vormen samen een werkwoordgroepje, want ze horen bij elkaar.

Een enkelvoudige zin bevat één persoonsvorm.

Voorbeeld: 

Ik ga dit romantische boek lezen.

'Ga' is de enige persoonsvorm.

De woorden ‘ga’ en ‘lezen’ vormen samen een werkwoordgroepje, want ze horen bij elkaar.

Een samengestelde zin is opgebouwd uit twee of meer zinnen (deelzinnen). Hij bevat twee of meer persoonsvormen. Elk werkwoordgroepje geeft een deelzin aan: een hoofdzin of een bijzin.

Voorbeeld:

Ik ga dit romantische boek lezen, omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven.

De twee losse zinnen worden hier aan elkaar geplakt door het woord 'omdat'. 

Marieke zit op de bank terwijl Maarten opruimt.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

De boze jongen kan zich nu niet meer inhouden.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Hij wacht niet langer af en pakt zijn spullen in.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Zijn liefhebbende vriendin blijkt er een andere man op na te houden.

1. Samengestelde zin
2. Enkelvoudige zin

Netflix is de enige afleiding voor het luie meisje dat op de bank zit.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Dus ... 

Bij één persoonsvorm is de zin enkelvoudig.

Bij twee of meer persoonsvormen is de zin samengesteld. Het aantal persoonsvormen geeft dan het aantal deelzinnen aan.

Hoofdzin of bijzin

Een hoofdzin is zonder bijzin of andere hoofdzin ook een goede zin. De woorden staan op de goede plek.

Een bijzin is zonder hoofdzin geen goede zin. De woorden staan niet op de goede plek.

Kijk maar eens mee:

Ik ga dit romantische boek lezen, omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven.

Kloppende zin: Ik ga dit romantische boek lezen (HZ)

Niet-kloppende zin: mijn vrienden het mij gegeven heeft (BZ)

Woorden toevoegen 

Je kunt een hoofdzin en bijzin ook herkennen door te kijken of er woorden tussen de woorden van een woordgroepje staan of kunnen staan (bijvoorbeeld ‘morgen’ of ‘niet’). Als dit niet kan, dan is de deelzin een bijzin. Als dit wel kan, dan is de deelzin een hoofdzin.

Kijk maar eens mee:

Ik ga dit romantische boek lezen, omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven.

Tussen 'ik' en 'ga' kan géén ander woord staan. Dit is de hoofdzin.

Tussen 'mijn vriendin' en 'heeft)  staan al woorden. Dit is de bijzin.

Voorbeeld

Mijn beste vriendin heeft (morgen) alweer (niet) op haar telefoon gekeken        , want ze is (morgen) (niet) nieuwsgierig geworden naar haar moeders reactie       .

Mijn beste vriendin heeft (morgen) alweer (niet) op haar telefoon gekeken      , omdat ze nieuwsgierig is geworden naar haar moeders reactie      .

hoofdzin

hoofdzin

hoofdzin

bijzin

In de laatste zin kan er geen ‘morgen’ of ‘niet’ tussen de werkwoorden ‘is’ en ‘geworden’ komen te staan.

Voegwoorden

Voegwoorden plakken deelzinnen aan elkaar.

Noem voegwoorden

Voegwoorden bepalen hoofdzin of bijzin

Sommige voegwoorden zorgen voor een hoofdzin: 
‘maar’, ‘en’, ‘want’, ‘of’ en ‘dus’. 
Dit zijn nevenschikkende voegwoorden. 

Andere voegwoorden zorgen voor een bijzin; 

‘omdat’, ‘als’, ‘zodat’, ‘toen’, ‘wanneer’ en ‘dat’. 

Dit zijn onderschikkende voegwoorden.

Voorbeeld

Ik ga dit romantische boek lezen       , want mijn vriendin heeft het mij gegeven         .

Ik ga dit romantische boek lezen       , omdat mijn vriendin het mij heeft gegeven       .

hoofdzin

hoofdzin

hoofdzin

bijzin

Morgen ga ik meteen een zelftest halen, want ik blijf geen dag langer thuis.

1. Hoofdzin - hoofdzin
2. Bijzin - hoofdzin
3. hoofdzin - bijzin

Uitleg

Morgen ga (pv) ik (ow) meteen een zelftest halen, want ik (ow) blijf (pv) geen dag langer thuis.

*Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar. Er kan geen woord als 'niet' tussen.

*Het voegwoord 'want' staat ertussen. Dan heb je een hoofdzin met hoofdzin.

Omdat we weer in lockdown gaan, zit ik op zaterdag steeds met mijn ouders op de bank.

1. Hoofdzin - hoofdzin
2. Bijzin - hoofdzin
3. hoofdzin - bijzin

Uitleg

Omdat we (ow) weer in lockdown gaan (pv), zit (pv) ik (ow) op zaterdag steeds met mijn ouders op de bank.

Bijzin, want het onderwerp en de persoonsvorm staan niet naast elkaar.

Keuze:

1. Speel (in tweetallen) de Kahoot op de volgende slide.

2. Begin alvast met de weektaak (zie slide daarna).

kahoot.it

Deze week:

1. Ga naar NieuwNederlands online of pak je boek/schrift:

2. Maak De Brug grammatica zinsdelen opdr. 5 (p. 249) en H1 Formuleren opdracht 1 en 2 (p. 32)

Klaar?

Lees je boek (24 nov. boektoets)

Maak in Numo Lezen 2F (voor een 5.5 of +1 op je cijfer)

Ander vak