V4 - T2: BS3 Hormonale regeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

basisstof 3: hormonale regeling en menstruatiecyclus

V4

Thema 2

Voortplanting

Ongeslachtelijk

Geslachtelijk

Genetische variatie

Nakomelingen identiek

Kost energie en tijd

Mitose

Evolutie

Seksuele selectie

SOA

Gaat snel

Mannetjes en vrouwtjes gelijk

Broedzorg

Wat is kenmerkend voor geslachtelijke voortplanting bij planten en dieren?

1. Zowel de ouders als de nakomelingen zijn diploïd
2. Er komen altijd twee organismen aan te pas
3. Er vindt bevruchting plaats
4. De nakomelingen zijn klonen van de ouders

In de afbeelding is schematisch een doorsnede van één testisbuisje volledig zichtbaar.
Vind in zo'n buisje alleen meiose plaats, alleen mitose, of beide type deling?

1. Alleen meiose
2. Alleen mitose
3. Zowel meiose als mitose

In een zaadbuisje (testisbuisje) treedt zowel mitose als meiose op: de cellen van het zaadbuisje zelf moeten celdeling ondergaan om te blijven vernieuwen en afstervende cellen te vervangen en aan te vullen. Door middel van meiose worden van diploïde lichaamscellen haploïde geslachtscellen gemaakt. 

Bacterien planten zich hoofdzakelijk ..... voor

1. geslachtelijk
2. ongeslachtelijk

Bacterien planten zich voort door deling. Omdat dit een ongeslachtelijke vorm is van voortplanten, ontstaan er nakomelingen die genetisch identiek zijn. Uit evolutionair oogpunt is dat niet voordeling. Er zijn andere processen die bacterien 'gebruiken' om tot genetische variatie te komen.
Welk proces leidt hoofdzakelijk tot genetische diversiteit bij bacterien?

Bekijk de afbeelding hiernaast. Dit proces wordt conjugatie genoemd.
Leg uit hoe conjugatie leidt tot een grotere genetische diversiteit bij bacteriën.

In de afbeelding zie je de geslachtsorganen van een vrouw en een gedeelte van het uitscheidingsstelsel.
Benoem de onderdelen 1 t/m 3.

Welke onderdelen van de mannelijke geslachtsorganen produceren een bestanddeel van sperma?

Leerdoelen

• Je kunt het doel van hormonen beschrijven
• Je kunt uitleggen hoe hormonen door het lichaam worden vervoerd
• Je kunt beschrijven wat het nut en doel is van negatieve terugkoppeling
• Je kunt beschrijven hoe geslachtelijke voortplanting bij zowel de man als de vrouw hormonaal geregeld is

hormoonklier

bloed

doelwitorgaan

een orgaan dat een hormoon produceert en secreteert

een hormoon wordt ALTIJD afgegeven aan het bloed. Via het bloed wordt het hormoon vervoerd

het doelwitorgaan is opgebouwd uit cellen die specifiek reageren op het hormoon. Dit hormoon beïnvloedt zo de werking van dit orgaan

Geef de definitie van het begrip 'hormoon'

hypothalamus

hypofyse

ovaria

testes

De hypothalamus is onderdeel van de hersenen en stuurt alle andere organen aan

mbv een hormoon zet de hypothalamus de hypofyse aan tot het aanmaken van hormonen

Deze hormonen sturen de geslachtsorganen aan en ook die maken weer hormonen.

De hormonen uit de geslachtsorganen zorgen voor secundaire geslachtskenmerken en gametogenese

De ontstane hormonen geven feedback aan de hypothalamus

Hormonale regeling bij de man

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

testes

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Sertoli

Cellen van Sertoli

- stimuleren spermatogenese

Cellen van Leydig

 

Testosteron

LH

Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Leydig

Testosteron

hormoonklier: teelbal (c.v. Leydig)

- stimuleren sec. gesl. kenmerken

- stimuleren spiergroei

- stimuleren libido

- negatieve terugkoppeling

Testosteron

Wat gebeurt er met de GnRH en FSH concentratie in het bloed als de testosteron concentratie hoog is?

Hormonale regeling bij de vrouw

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

ovaria

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Sertoli

- rijp en groei follikel/eicel

ovulatie

ontwikkeling geel lichaam

oestradiol

LH

Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Leydig

oestradiol

aangroeien baarmoederslijmvlies

ontwikkeling sec. geslachtskenm

progesteron

verkliering baarmoederslijmvlies

oestradiol  

progesteron

progesteron

Menstruatiecyclus

BINAS 86C

Gemiddeld 28 dagen

dag 1  = eerste dag van menstruatie

dag 14 = ovulatie (verschilt per vrouw)

dag 5 - 14: folliculaire fase

onder invloed van FSH rijpt follikel en eicel

oestrogeen wordt afgegeven: stimuleert diktegroei baarmoederslijmvlies

dag 14 - 28: luteale fase

onder invloed van LH-piek vindt ovulatieplaats

restant follikel --> geel lichaam (door LH)

baarmoederslijmvlies verkliert door progesteron

dag 1 - 4: menstruatie

geel lichaam vervalt: geen progesteron productie meer

baarmoederslijmvlies wordt afgestoten

Waar vindt dit proces plaats?

1. eileider
2. ovarium
3. testis
4. baarmoeder

In de afbeelding is een menstruatiecyclus weergegeven die 28 dagen duurt. De letters M, N, O en P geven bepaalde fasen in deze cyclus aan. Verder is de groei van het baarmoederslijmvlies weergegeven.

In welke van de fasen M, N, O en P is het in deze cyclus het geel lichaam aanwezig?

1. Fase M
2. Fase N
3. Fasen M en N
4. Fasen M, N, O en P

Welke opmerking over testosteron is NIET juist?

1. Testosteron stimuleert o.a. spermatogenese
2. Vrouwen maken geen testosteron
3. In zowel mannen als vrouwen stimuleert testosteron het libido (zin in seks)
4. Testosteron remt de afgifte van FSH en LH

menstruatie

ovulatie

progesteron

oestrogeen

gele lichaam

eierstok

follikel

Rijpen nieuwe eicel

Eisprong

Eicel sterft

Rijpen nieuwe eicel

Menstruatie

Baarmoederslijmvlies wordt dikker

Menstruatie

Leerdoelen

• Je kunt het doel van hormonen beschrijven
• Je kunt uitleggen hoe hormonen door het lichaam worden vervoerd
• Je kunt beschrijven wat het nut en doel is van negatieve terugkoppeling
• Je kunt beschrijven hoe geslachtelijke voortplanting bij zowel de man als de vrouw hormonaal geregeld is

Bekijk het nog even op je gemak

• uitgebreide instructiefilm over hormonale regeling dmv geslachtshormonen en menstruatiecyclus: https://www.youtube.com/watch?v=RXqmfZ1tphg&t=73s
•  uitleg/animatie menstruatiecyclus: https://www.bioplek.org/animaties/voortplanting/vrgesl5x.html

HUISWERK voor dinsdag 12 januari

• Je hebt basisstof 3 uit je boek gelezen
• Je hebt op bvj online de volgende opgaven gemaakt: 20 t/m 24

TIJDENS de les van dinsdag 12 januari

• Je hebt de lessonup zelfstandig doorgewerkt en de opgaven erin gemaakt.

HUISWERK voor vrijdag 15 januari volgt nog: kijk in magister bij die les.

Les van dinsdag 12 januari

• Er is WEL online les maar ik ben er zelf NIET bij.
  
• surveillance praktisch schoolexamen H5

• Dit huiswerk is wel voor die datum
• Dinsdag maak je tijdens de lestijd bio zelfstandig een lessonup.
• Deze is bereikbaar via de classroom.
• Huiswerk voor vrijdag 15 januari volgt apart