Thema 11 Zintuigen (4A-GT)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 1

Het zintuigenstelsel

THEMA 11: Zintuigen

Leerdoelen:

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven 

Waarnemen

Om je omgeving waar te nemen gebruik je zintuigen.

Zintuig = orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving.

Prikkels

Invloeden vanuit de omgeving.

Opgevangen door zintuigen, waardoor je ze kunt waarnemen.

Zintuigen & prikkels

Geluid

Licht

Warmte

Kou

Druk

Aanraking

Geur

Smaak

Alle 10 zintuigen samen = zintuigenstelsel

Evenwicht

Pijn

Zintuigen

Hebben speciale zintuigcellen die prikkels opvangen.

Sturen een impuls (elektrisch signaal) naar de hersenen, via de zenuwen.

In je hersenen word je je bewust van de prikkels.

Drempelwaarde

Een impuls ontstaat: 

1) Bij een prikkel waar een zintuigcel speciaal gevoelig voor is

2) alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijdt.

Basisstof 2

Tien zintuigen van de mens

THEMA 11: Zintuigen

Drempelwaarde is aanpasbaar

1) Gewenning (verhoging van drempelwaarde = minder impulsen) 

                  - Bijvoorbeeld: kleding dragen of harde geluiden

2) Motivatie (verlagen van drempelwaarde = meer impulsen)

                   - Bijvoorbeeld: aandachtig luisteren

Leerdoelen:

• Je kunt aangeven waar het gezichtszintuig, het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig liggen en wat hun adequate prikkels zijn
• Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zin

De 5 zintuigen in je huid

De 5 zintuigen in je huid

1) Tastzintuig (glad, ruw, hard en zacht)

2) Drukzintuig

3) Koudezintuig

4) Warmtezintuig

5) Zenuwuiteinden (pijnpunten)

6) Het reukzintuig

7 )Het smaakzintuig

- Smaakstof: Bitter, zuur, zout, zoet, umami (hartig)

 

 - De smaakknopjes sturen een impuls naar je hersenen

8) Het gezichtszintuig

Basisstof 3 

De ogen

THEMA 11: Zintuigen

Leerdoelen

• Je kunt de inwendige en uitwendige delen van een oog noemen met hun functies en kenmerken 

Uitwendige bouw van het oog

Het oog: Dwarsdoorsnede

Behandelen volgende les:

9) Het gehoorzintuig

10) Het evenwichtzintuig

Hiernaast zie je de doorsnede van het menselijk oog.
Alle onderdelen zijn genummerd. Welk nummer is de pupil?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 5

Via welk onderdeel van je oog komt het licht in je oog?

1. Iris
2. Pupil
3. Oogwit

Basisstof 4

De iris en de ooglens

Leerdoelen:

•  Je kunt beschrijven hoe de pupilreflex de grootte van de pupil regelt
• Je kunt beschrijven hoe op het netvlies een scherp beeld ontstaat 

Het oog: Dwarsdoorsnede

Pupilreflex: regelt de hoeveelheid licht dat op je zintuigcellen valt. Beschermt zintuigcellen.

kringspieren: pupil wordt klein

Pupilreflex

Scherp zien

Bolle lens

Lichtbreking

Aanpassing lens door lensbandje

Aanpassing doorlensbandje

Veraf en dichtbij 

Accommoderen = aanpassen lens

Basisstof 5

Het netvlies

Leerdoelen:

•  Je kunt de bouw en de werking van het netvlies beschrijven

Waar de oogzenuw zit is de blinde vlek, daar zitten geen zintuigcellen

Netvlies

Op het netvlies liggen 2 soorten zintuigcellen.

1. De staafjes

2. De kegeltjes 

staafjes (rods): zwart/wit zien, bij weinig licht

kegeltjes (cones): kleur zien, bij veel licht

De gele vlek bevat veel kegeltjes.

In de blinde vlek zitten geen staafjes en kegeltjes , maar de oogzenuw

rood/groen kleurenblindheid

Thema zintuigen

-De oren

Leerdoelen:

•  Je kunt de delen van het oor noemen met hun functies en kenmerken

Geluiden zijn trillingen van de lucht

Frequentie van geluid

Amplitude van geluid

Het slakkenhuis

Bestaat uit 3 kanalen

vlies (ovale venster) trilt --> vloeistof 

in slakkenhuis gaat trillen.

Middelste kanaal: Zintuigcellen met 

haartjes: geluid wordt opgezet in impuls