Gezondheidsbevordering

• Sociologie en psychologie
• Secundair onderwijs

4.5 Een gezond slaap- en rustpatroon p16

slaap 

= natuurlijk, dagelijks terugkerend => lichaam en hersenen tot rust komen en herstellen

= primaire levensbehoefte

oef p16 Hoeveel slaap in leven, in breukvorm?

• 1/3e 

1. Algemene principes p2

Gezondheid : mate waarin men lichamelijke, geestelijke, sociale en spirituele uitdagingen van het leven aankan.

=> mens kan zichzelf bijsturen; groeien en zoeken naar lichamelijk, geestelijk, sociaal en spiritueel evenwicht

=> 4 dimensies zijn verbonden = 

• holistische mensvisie

1. Algemene principes p2

Voorbeeld wisselwerking :

lichamelijk ~> geestelijk + sociaal

• Als een jongere zijn been breekt (lichamelijk) en zich niet meer zelfstandig kan verplaatsen, kan hij misschien niet meer naar de wekelijkse bijeenkomst van de scouts, waardoor hij zich verdrietig (geestelijk) en mogelijks eenzaam (sociaal) gaat voelen. 

1. Algemene principes p2

geestelijk ~> lichamelijk + sociaal

• Marieke haar vriendje heeft het uitgemaakt. Ze is er het hart van in. Ze sluit zich op in haar kamer (sociaal) en heeft geen eetlust (lichamelijk).  

=> probleem lichamelijk vlak kan leiden tot verstoring andere vlakken en omgekeerd.

1. Algemene principes p2

Conclusie : gezondheid = samenspel tussen lichamelijke, geestelijke, sociale en spirituele gezondheid

=> gezond = als je in evenwicht bent met jezelf en de omgevingsfactoren

=> aanpassingsvermogen en eigen gezondheid sturen

2. Bevordering + vaardigheden p4

Gezondheidsvaardigheden = individuele competenties om gezond te zijn en te blijven.

- De zorg voor je eigen gezondheid in handen nemen

- Je weg vinden in de gezondheidsvoorzieningen

=> Informatie verzamelen, lezen, horen, begrijpen en toepassen

om gedrag aan te passen + gezondheid te sturen

2. Bevordering + vaardigheden p4

Gezondheidsbevordering = de aansporing om bewust en actief om te gaan met je eigen gezondheid en die van anderen. 

Dit kan je doen met campagnes voor :

- Ziektepreventie

- Gezondheidspromotie

- Gezondheidsbescherming

2. Bevordering + vaardigheden p4

Ziektepreventie (voorkomen)	primair : specifiek probleem secundair : vroegtijdig opsporen tertiair : gevolgen beperken
gezondheidspromotie	gezondheid verbeteren
gezondheidsbescherming	ind. beschermen tegen schadelijke invloeden

2. Bevordering + vaardigheden p4

Oef p4 Op zoek naar actie gezondheidsbevordering overheid? inhoud + doel?

• Persoonlijk antwoord
• Rookvrije schoolomgeving : Pano => vape's
• melk drinken => gezonde voeding promoten
• ...

2. Bevordering + vaardigheden p4

oef p 5 : Bezoek de link in je boek

• Kies een gezondheidsthema uit 

dat jou aanspreekt.

• Noteer welke partners/instanties 

zich inzetten voor dit specifiek thema.

2. Bevordering + vaardigheden p6

Zoek 1 partner op die je niet kende en leg aan je buur/medeleerling kort uit wat deze doet.

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p7

1. Gezondheidsdeterminanten

oef p7 Door welke factoren wordt je gezondheid beïnvloed, denk je? Noteer rond de afbeelding :

2. Bevordering + vaardigheden p6

Waarom kies je voor dit gezondheidsthema?

• Persoonlijk antwoord

Welke partners zetten zich in voor dit gezondheidsthema?

• Persoonlijk antwoord

Welke partners kende je hier al van?

• Persoonlijk antwoord

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p7

Determinanten van gezondheidsgedrag zijn de factoren die het gedrag van mensen beïnvloeden in relatie tot hun gezondheid.

Het maken van gezonde / ongezonde keuzes

=> complex / persoonlijk of grotere omgevings -en sociaal-economische invloeden

=> positief of negatief werken

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p7

Een effectief gezondheidsbeleid en -voorlichting houdt rekening met meerdere determinanten om gedragsverandering te stimuleren.

Mogelijke determinanten : biologische en genetische factoren, psychologische determinanten, omgeving, leefstijl, beperkingen, slaap en rust, werking organen, stress, ...

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p8

Overloop voor jezelf volgende voorbeelden : 

Biologische en genetische factoren = genetische aanleg, leeftijd, geslacht

psychologische factoren = motivatie en intentie, zelfeffectiviteit, perceptie van risico, stress en emoties

omgevingsfactoren = fysieke omgeving, sociaal-economische omgeving, culturele normen 

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p9

sociale determinanten = invloed van familie, vrienden en gemeenschap, sociale steun, sociale status

sociaal-economische determinanten = opleidingsniveau, inkomen, werkgelegenheid

culturele en etnische determinanten = culturele waarden en normen, etniciteit en migratieachtergond

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p9

economische en politieke determinanten =  gezondheidsbeleid, toegang tot gezondheidszorg, arbeidsomstandigheden

educatieve factoren = gezondheidsvoorlichting, media & reclame, gewoonten & routines, voorbeelden in de omgeving

technologische determinanten = toegang tot gezondheidsapps en technologie, digitale informatie

3.Determinanten van gezondheidsgedrag p10

Oef p 10 Ga voor jezelf eens na welke van bovenstaande determinanten voor jou een positieve invloed hebben en welke een negatieve invloed hebben op jouw gezondheidsgedrag. Zet deze in de tabel.

• Persoonlijk antwoord

3. Determinanten van gezondheidsgedrag p11

Oef p 11 Ga op zoek naar een artikel waarin één of meerdere determinanten van gezondheidsgedrag een rol spelen en beantwoord de vragen.

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p12

Het gedragswiel = een wetenschappelijk onderbouwd model dat gebruikt kan worden om te onderzoeken welke drempels je ervaart op weg naar een gezonde levensstijl. 

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p12

Gedragsdeterminanten : 3 voorwaarden nodig om bepaald gedrag te kunnen stellen/veranderen

• Competenties 
• Drijfveren
• Context

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p12

1. Competenties zijn kennis en vaardigheden die je hebt om een correcte inschatting te kunnen maken van wat gezond is en wat niet.

• lichamelijke competenties => lich. mogelijkheden
  motoriek/coördinatie
• geestelijke competenties => weten wat gezond is ->
  gezondheidsvaardigheden
  
  

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p13

Oef p13 welke zijn jouw competenties?

• persoonlijk antwoord

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p13

2. Drijfveren zorgen ervoor dat je iets onderneemt : gedrag veranderen of aanpassen - motivatie

• Reflectieve DV : rationeel/ er al over nagedacht
  roken = ongezond : stoppen/nt mee beginnen
• Automatische DV : impulsief ~ emoties en gewoontes
  elke dag hond wandelen / maandag volleybal

oef p13 reflectieve DV <-> automatische DV?

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p13

Drijfveren

• Autonome DV = gedrag stellen omdat je het leuk vindt. ~> goesting
  volleybal / trailen / ...
• Gecontroleerde DV = gevoel omdat het 'moet' = verplichting ~> moetivatie
  sporten -> afvallen/inschrijving

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p14

Oef p14 Je eigen autonome en gecontroleerde DV?

autonome DV	gecontroleerde DV
. . .	. . .

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p14

3. Context -> gedragsverandering moet mogelijk en haalbaar zijn binnen de context

=> alle factoren eigen aan de omgeving - extern

reclame / familie / vrienden / mutualiteit / verkeer...

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p14

• fysieke context : aanbod en indeling omgeving
• socio-culturele context : sociale normen
• economische context : betaalbaarheid
• politieke context : regels, wetten, aanbevelingen, ideologieën

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p14

Hefbomen en drempels

• Hefbomen => factoren die gezonde levensstijl stimuleren

-> als aan alle 3 gedragsdeterminanten is voldaan

• Drempels => factoren die het moeilijk maken om gewenst gedrag te stellen 
  

=> inzicht krijgen in drempels is 1e stap gedragsverandering

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p 15

oef p15 Gedragswiel toepassen op eigen ervaring

• situatie
• competenties
• drijfveren
• context
• hefbomen
• drempels

4.4 Modellen om gezondheidsgedrag aan te passen p16

Practicum oef p16 : presentatie 

3 groepjes van 3/4

keuze uit :

• geluksdriehoek
• bewegingsdriehoek
• voedingsdriehoek

=> voorstellen 3-hoek in beursvorm : laatste les

4.5 Een gezond slaap- en rustpatroon p16

oef p16 Jouw slaappatroon? 

• persoonlijk

Verbeteren? 

• persoonlijk

4.5 Een gezond slaap- en rustpatroon p16

oef p16 Hoeveel slaap nodig = afh van # factoren :

1. Individuele verschillen
2. leeftijd: baby vs senior / puberteit / slaapbehoefte daalt na 20
3. moment van inslapen : afh van biologische klok
4. kwaliteit van slaap <> uren slaap

4.5 Een gezond slaap- en rustpatroon p17

oef p17 Welke effecten slaaptekort?

• geheugen - concentratie - reactievermogen
• minder energie en minder goede prestaties
• emoties worden beïnvloed
• minder weerstand - fysieke gezondheid minder

=> gedrag : geeuwen, concentratieproblemen,...

4.5 Een gezond slaap- en rustpatroon p17

Tips

• routine : zelfde uur slapen en zelfde uur opstaan
• biologische klok
• blauw licht vermijden voor slapen
• goede slaaphygiëne
• slaapritueel
• slaapomgeving

5. Strategieën p18

=> gezondheid van burgers te bevorderen

5.1 Individuele strategieën

~> acties en keuzes die persoon kan maken om gezondheid te bevorderen/behouden => bewust

~> gedrag, kennis, vaardigheden en ondersteuning

5.1 Individuele strategieën p18

Individuele strategieën :

• educatie en zelfbewustwording  : vergroten kennis en bewustzijn
• gedragsverandering en gewoontes : aanleren gezonde gewoontes ~ nieuwe routines
• fysieke activiteit en beweging : regelmatige lichaamsbeweging

5.1 Individuele strategieën p19

• gezonde voeding : evenwichtig dieet
• stressmanagement en mentale gezondheid : leren omgaan met stress
• gebruik van gezondheidszorg : actief gebruik medische diensten en preventieve zorg
• slaapmanagement : goede slaapgewoontes - slaaproutine

5.1 Individuele strategieën p19

oef p19 Welke individuele strategieën pas jij toe?

strategie

voorbeeld

5.2 Omgevingsstrategieën p20

=> veranderen van fysieke, sociale of economische omgeving ~> zo worden gezondere keuzes makkelijker

=> beïnvloeden van bredere context : groepen en gemeenschappen

5.2 Omgevingsstrategieën p20

• Omgevingsstratgeieën
• stimuleren van gezonde leefomgevingen
• verbeteren van toegang tot gezonde voeding
• rookvrije omgevingen

5.2 Omgevingsstrategieën p20

• belastingmaatregel op ongezonde producten
• regulering van reclame voor ongezonde producten
• gezonde werkplekken
• Toegang tot gezondheidszorg en preventieve zorg

5.2 Omgevingsstrategieën p21

• Stimuleren van sociale cohesie en gemeenschapsgevoel
• Gezondheidsbevordering via onderwijsinstellingen
• Beleid voor schone lucht en water
• subsidies voor gezondheidsbevordering

5.2 Omgevingsstrategieën p22

=> helpen omstandigheden veranderen waarin mensen beslissingen nemen

=> breder en langduriger effect dan individuele strategieën

=> gericht op collectieve invloed van de omgeving op gezondheid (sociale controle)

5.2 Omgevingsstrategieën p22

Oef p22 Welke omgevingsstrategieën in jouw omgeving?

strategie

voorbeeld

6. Praktijkvoorbeelden p23

Oef p23 Praktijkvoorbeelden => ter info

Oef p24 Casussen

7. Casussen p24 - LISA

Determinanten : 

• sociaaleconomische status (laag inkomen -> voeding)
• tijdgebrek  kant en klare pakketten
• Kennis van gezonde voeding 
• invloed van gezinsstructuur (alleenstaande moeder).

7. Casussen p24 - LISA

Individuele strategieën : 

• leren hoe gezonde maaltijden bereiden binnen budget
• kinderen betrekken bij het maken van gezonde keuzes
• Tijdmanagement: mealpreppen op zondag
• meer groenten, fruit en water en minderen kant-en-klaarmaaltijden.

7. Casussen p24 - LISA

Omgevingsstrategieën : 

• Subsidies of toegang tot voedselbanken 
• Kookworkshops of voedingsvoorlichting gericht op mensen met een beperkt budget.
• Schoolprogramma's die gezonde maaltijden aanbieden 
• Gemeentelijke campagnes om gezonde voeding te promoten in minder bevoorrechte buurten.

7. Casussen p24 - LISA

Onderliggende noden : 

• Lisa heeft mogelijk behoefte aan informatie over gezonde, betaalbare voeding en ondersteuning vanuit haar omgeving (zoals voedselbanken, kookworkshops of gezonde schoolmaaltijden).

7. Casussen p24 - AHMED

1. Invloed culturele achtergrond/omgeving op gezondheidsgedrag : 

• Culturele normen 
• Fysieke omgeving
• Sociaal isolement

7. Casussen p24 - AHMED

Individuele strategieën : 

•  Ahmed kan beginnen met kleine stappen
• Hij kan beweging combineren met sociale activiteiten
• Het zoeken naar cultureel passende manieren van bewegen

7. Casussen p24 - AHMED

Omgevingsstrategieën : 

•  Aanleg of verbetering van parken, speeltuinen,...
• organiseren buurtsportactiviteiten : laagdrempelig 
• Subsidies of gratis toegang tot sportfaciliteiten
• Wijkgezondheidsprojecten voor de buurtbewoners 

7. Casussen p24 - AHMED

Onderliggende noden/hulpvraag :

•  Ahmed kan behoefte hebben aan toegankelijkere beweegmogelijkheden in zijn buurt en activiteiten die aansluiten bij de culturele gewoonten van de bewoners. Sociale activiteiten kunnen ook helpen om zijn betrokkenheid te vergroten.

7. Casussen p24 - Sara

Determinanten :

• Sociale media 
• Invloed van leeftijdsgenoten
• Mentale gezondheid

7. Casussen p24 - Sara

Individuele strategieën :

• Mediawijsheid
• professionele hulp : counselor of therapeut : zelfbeeld 
• richten op positieve activiteiten : zoals sport of hobby's
• Beperkingen instellen op sociale media

7. Casussen p24 - Sara

Omgevingsstrategieën :

• Mediawijsheidprogramma’s op school
• Positieve rolmodellen promoten op sociale media
• Schoolondersteuning : llnbegeleiding
• Het verminderen van de invloed van online omgevingen campagnes die jongeren aanmoedigen offline activiteiten te ondernemen en sociale connecties op te bouwen.

7. Casussen p24 - Sara

Onderliggende noden/hulpvragen :

• Sara heeft mogelijk nood aan begeleiding rond zelfbeeld en mentale gezondheid. Ze kan baat hebben bij counseling of groepsgesprekken over mediawijsheid en zelfvertrouwen, en de school kan een rol spelen door online en offline ondersteuning te bieden.