Samenvatting hoofdstuk 4 VWO 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Samenvatting

Hoofdstuk 4

1. Lezen, tekstverbanden en signaalwoorden
2. Grammatica naamwoordelijk gezegde
3. Grammatica zelfstandig-, hulp- en koppelwerkwoorden
4. Formuleren: verwijswoorden
5. Spelling: meervouden op -s
6. Spelling: onvoltooid en voltooid deelwoord

Lezen

Tekstverbanden en signaalwoorden

Woordenschat

Tegenstellingen

Mensen of dingen die elkaars tegenovergestelde zijn.

Een tegenstelling herken je soms aan een voorvoegsel:

anti-, im-, in-, a-, on-, maar kan ook gewoon het tegenovergestelde zijn.

Melancholiek - opgewekt

technisch - atechnisch

acceptabel - onacceptabel

actief - inactief

intern - extern

monteren - demonteren

Opdracht 4                                               Deze woorden moet je weten voor de toets!

1 geconcentreerd (tegenstelling) zeer aandachtig

2 conflicten (synoniem) ruzies; strijd

3 impact (synoniem) uitwerking; invloed

4 kwalijke (tegenstelling) slechte; negatieve

5 sociale vaardigheden (voorbeelden) het vermogen op een sociale manier om te gaan met anderen

6 teloorgang (voorbeelden) verdwijning; ondergang

7. demonteren (tegengestelde van monteren)uit elkaar halen

8 strekking (synoniem) bedoeling; draagwijdte; volledige diepere betekenis van wat iemand zegt of schrijft 

9 coördinatie (omschrijving) afstemming; het op elkaar afstellen van handelingen, gebeurtenissen, fasen etc.

10 inventiviteit (omschrijving) vindingrijkheid

11 gefascineerd (synoniem) geboeid; betoverd

13 permitteren (tegenstelling) toestaan

14 panisch (tegenstelling) zeer angstig; in grote paniek

15 floreren (tegenstelling) bloeien

Grammatica

Zinsdelen

Naamwoordelijk gezegde

Werkwoordelijk gezegde

Iemand doet iets

Katja schijnt met de zaklamp

Naamwoordelijke gezegde

Iemand is iets of wordt iets

Oscar schijnt heel betrouwbaar

Naamwoordelijke gezegde

Rob's jongere zus blijkt een goede volleybalster te zijn.

Rob's jongere zus /blijkt/een goede volleybalster/te zijn.

      o                               pv                     

Rob's jongere zus /blijkt/een goede volleybalster/te zijn.

      o                               pv                    

ng= blijkt (eengoede volleybalster)te zijn 

Het naamwoordelijk gezegde bestaat uit 

een werkwoordelijk deel

en 

een naamwoordelijk deel.

Marijn is ( supersterk).

is= werkwoordelijk deel

supersterk = naamwoordelijk deel

Grammatica woordsoorten hoofdstuk 4

Koppelwerkwoord

Een naamwordelijk gezegde heeft altijd een koppelwerkwoord:

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten dunken voorkomen

Hulpwerkwoord

Als er méér werkwoorden in de zin staan naast het koppelwerkwoord, zijn de overige werkwoorden allemaal hulpwerkwoorden.

Tip: Als er meer dan één werkwoord in de zin staat, 

is de persoonsvorm altijd een hulpwerkwoord.

Zelfstandig werkwoord

In een zin met een werkwoordelijk gezegde 

staat altijd een zelfstandig werkwoord.

Koppelwerkwoorden

Een ezelsbruggetje

Maak een rap met koppelwerkwoorden

Zijn en Worden is het eerste paar

Blijven, Blijken, Lijken, Schijnen zijn de vier erna

Heten, Dunken, Voorkomen zijn de laatste drie

zo krijgen wij ze allemaal onder de knie

START

- je weet wat verwijswoorden zijn

- je weet dat deze, die, dat en dit verwijswoorden zijn

- je weet dat je bij de-woorden de verwijswoorden deze en die gebruikt

- je weet dat je bij het-woorden de verwijswoorden dit en dat gebruikt

- je weet het verschil tussen verwijswoorden naar mannelijke zelfstandige naamwoorden, zoals hij, hem en haar

en

naar vrouwelijke zelfstandige naamwoorden, zoals zij, ze en haar.

formuleren

verwijswoorden

VERWIJSWOORDEN

Verwijswoorden verwijzen meestal 

naar een woord dat al eerder genoemd is of 

wijzen vooruit naar een woord dat nog genoemd gaat worden.

de-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord de bij staat, 

is een mannelijk of vrouwelijk woord 

of een woord in het meervoud. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden deze en die.

dE eindigt op een E - dezE en diE eindigen ook op een E

het-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord het bij staat, 

is een onzijdig woord. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden dit en dat.

heT eindigt op een T - diT en daT eindigen ook op een T

Verwijswoorden - voorbeeld

de-woorden: verwijs met deze of die

het-woorden: verwijs met dit of dat

de-woorden en het-woorden

Deze deur is op slot, maar die daar is wel open.

(de deur)

Dat paard is wild, maar dit hier is rustig.

(het paard)

Waar wordt het goede verwijswoord gebruikt?

de aanvoerder

1. deze aanvoerder
2. dit aanvoerder

Waar wordt het goede verwijswoord gebruikt?

het publiek

1. deze publiek
2. dit publiek

Waar wordt het goede verwijswoord gebruikt?

de relatie

1. deze relatie
2. dit relatie

Waar wordt het goede verwijswoord gebruikt?

de tentoonstelling

1. deze tentoonstelling
2. dit tentoonstelling

Waar wordt het goede verwijswoord gebruikt?

het voorwerp

1. deze voorwerp
2. dit voorwerp

De geit gaf melk aan ... welpen.

1. zijn
2. haar

De overheid vaardigde een wet uit waarmee ... de criminaliteit hoopt terug te dringen.

1. hij
2. zij (enkelvoud)
3. hun
4. zij (meervoud)

Eerst gingen we een stuk fietsen en daarna heb ik met ... gebarbecued.

1. hen
2. hun
3. ons
4. zij

Meervouden op -s

Sommige meervouden eindigen op een -s. Dat levert geen probleem op bij de woorden bureaus, injecties en gnoes. 

              Je schrijft wat je hoort!

Bij andere woorden kan er een uitspraakprobleem ontstaan als je er zomaar een -s achter plaatst. Dat is bijvoorbeeld het geval bij agenda, accu en mini.

Wanneer schrijf je een 's?

Let op!

Woorden die eindigen op twee of drie samenklinkende klinkers, schrijf je in het meervoud de -s aan het woord vast:

cadeaus, etuis, gameboys

Wat is het meervoud van accu?

accu's

En van injectie?

injecties

Spelling voltooid en onvoltooid deelwoord

De jongen is in het water gesprongen.

Op schoolfeesten wordt altijd veel gedanst.

Op vakantie hebben we veel gesnorkeld.

Voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord (vd) geeft vaak aan dat een handeling is afgerond (= voltooid). 

Het voltooid deelwoord maakt meestal deel uit van het gezegde. 

Er staat dan altijd een vorm bij van hebben, zijn of worden:

• Is de wedstrijd vanmiddag al gespeeld?
  
• Op sommige scholen wordt alleen met meerkeuzevragen getoetst.

Zo schrijf je het voltooid deelwoord

Bij sterke werkwoorden

• Het voltooid deelwoord van sterke werkwoorden eindigt vaak op -en.

-Wij zijn te laat vertrokken. 

-Jos had geld weggenomen.

Wat is een sterk werkwoord?

Bij een sterk werkwoord veranderen de klinkers in de verleden tijd:

Komen - kwamen

Vertrekken - vertrokken

Krijgen - gekregen

Zo schrijf je het voltooid deelwoord

Bij zwakke werkwoorden eindigt meestal op -d of -t.

Gebruik:  't (e)x kofschip

– blussen pvvt: bluste → De brandweer heeft het vuur geblust (vd).

– lozen pvvt: loosde → Waar wordt het rioolwater geloosd (vd)?

Wat zijn zwakke werkwoorden

Wat is de stam van het werkwoord?

Het hele werkwoord min - en

Werken - werk

Smurfen - smurf

Onvoltooid deelwoord

Het onvoltooid deelwoord (od) geeft aan dat een handeling aan de gang is. 

In de touringcar rijden de supporters luid zingend naar het stadion.

Zo schrijf je het onvoltooid deelwoord

• Het onvoltooid deelwoord spel je als hele werkwoord (infinitief) + d: zingen + d =zingend

Lopend, zwetend, plukkend

Hugo heeft koppend gescoord.

Wat is het onvoltooid deelwoord en wat is het voltooid deelwoord?

Koppend is onvoltooid

Gescoord is voltooid

Is de les zo duidelijk?
Vragen?

Succes met jullie toets!

Maandag 20 april 13.00 - 13.45 uur

1. Lezen, tekstverbanden en signaalwoorden
   
2. Grammatica naamwoordelijk gezegde
   
3. Grammatica zelfstandig-, hulp- en koppelwerkwoorden
   
4. Formuleren: verwijswoorden
   
5. Spelling: meervouden op -s
   
6. Spelling: onvoltooid en voltooid deelwoord