Toetsvoorbereiding H4 1At

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4

Lezen, Woordenschat, Grammatica, Formuleren en Spelling.

Tekstverbanden

- Verbanden zijn er tussen zinnen.

- Verbanden zijn er tussen alinea's.

- Die worden vaak aangegeven door signaalwoorden. 

- Alinea's kunnen bij elkaar horen en vormen dan samen een deelonderwerp.

Lees dit nu even door

Ik ga graag op vakantie naar een warm land als Spanje.

1. Chronologisch verband
2. Toelichtend verband
3. Opsommend verband
4. Tegenstellend verband

Welk tekstverband hoort bij de signaalwoorden 'ook' en 'bovendien'?

1. Chronologisch verband
2. Toelichtend verband
3. Opsommend verband
4. Tegenstellend verband

Voordat Willem naar school gaat, ontbijt hij met zijn moeder. Daarna vertrekt hij naar zijn vriend.

1. Chronologisch verband
2. Toelichtend verband
3. Opsommend verband
4. Tegenstellend verband

Woordenschat H4

Signaalwoorden die een tegenstelling aangeven zijn:

maar, anderzijds, daarentegen, echter, evenwel, hoewel, aan de andere kant, tegenover.

Woordenschat H4

Een tegensteling kun je ook herkennen aan de vorm:

- Basiswoord + voorvoegsel: a-, on-, in-, il-, im-, ir (=niet)

technisch <-> atechnisch, acceptabel <-> onacceptabel, actief <-> inactief

Woordenschat H4

Je kunt ook achter de tegenstelling (en dus de betekenis) komen door het voorvoegsel te vervangen:

intern <-> extern, oplopen <-> aflopen, autochtoon <-> allochtoon

Wat is de tegenstelling van inschrijven?

1. beschrijven
2. uitschrijven

Woordenlijst H4

Stuur ik via Magister, net als de oefentoets.

Naamwoordelijk gezegde

Een zin heeft één gezegde. Dit is óf een werkwoordelijk, óf een naamwoordelijk gezegde. 

Heeft een zin een naamwoordelijk gezegde, dan heeft deze zin géén werkwoordelijk gezegde en ook geen lijdend voorwerp.

Heeft de zin géén ng? Dan heeft de zin een wg!

Naamwoordelijk gezegde

Het ng bestaat uit:

• Koppelwerkwoord + eventuele andere werkwoorden + dat wat over het onderwerp gezegd wordt.

Koppelwerkwoorden

• Zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen
  

Naamwoordelijk gezegde

Het ng bestaat dus uit:

• Koppelwerkwoord en eventuele andere ww's  

       (= werkwoordelijk deel)

• Dat wat over het onderwerp gezegd wordt (een bijv. naamwoord of een zelfst. naamwoord)

       (= naamwoordelijk deel)

Wel of geen naamwoordelijk gezegde?
Stel drie vragen:

Vraag 1: Staat er een vorm van één van de negen koppelwerkwoorden in de zin?
Vraag 2: Gaat het in de zin om een ‘toestand’ (ook wel: eigenschap)?
Vraag 3: Wordt er in de zin iets over het onderwerp gezegd?

Werkwoordelijk gezegde

Iemand doet iets

Katja schijnt met de zaklamp

Naamwoordelijke gezegde

Iemand is iets of wordt iets

Oscar schijnt heel betrouwbaar

De zomervakantie lijkt mij de fijnste tijd van het jaar.
Noteer het naamwoordelijk gezegde.

Mijn moeder is vorige maand jarig geweest.

Het zelfstandig werkwoord (zww)

Het zelfstandig werkwoord is het belangrijkste werkwoord in een zin en geeft altijd een handeling (actie) aan. Het zelfstandig werkwoord is voor de betekenis van een zin onmisbaar. Als je het weg zou laten in een zin, blijft een zin over die niet te begrijpen is.

Het hulpwerkwoord (hww)

Hulpwerkwoorden staan nooit in hun ééntje in een zin!
Ze komen dus alleen voor als er twee of meer werkwoorden in de zin staan.
Hulpwerkwoorden bieden hulp aan het zelfstandig werkwoord of het koppelwerkwoord.
In een zin kunnen meerdere hulpwerkwoorden voorkomen.

Het koppelwerkwoord (kww)

Bij een naamwoordelijk gezegde is er altijd sprake van een koppelwerkwoord in combinatie met een naamwoordelijk deel, dat wordt dan samen met de rest van de werkwoorden het naamwoordelijk gezegde genoemd.

De kww zijn: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten  (dunken) en (voorkomen)   

Let op betekenissen:

lijken: niet in lijken op

schijnen: niet als in de zon schijnt

heten: niet als in ik heet Caro, maar als het heet hier leuk te zijn (soort schijnen)

dunken en voorkomen: zie heten

zww, kww of hww

Stappenplan:

1 Wat is het belangrijkste werkwoord in de zin?

2 Hebben we te maken met een werkwoordelijk of een naamwoordelijk gezegde? (doen of zijn)

- werkwoordelijk gezegde (doen): het belangrijkste werkwoord is een zelfstandig werkwoord

- naamwoordelijk gezegde (zijn): het belangrijkste werkwoord is een koppelwerkwoord.

3. De andere werkwoorden in de zin zijn hulpwerkwoorden.

Wat voor werkwoord is het werkwoord Moet?
De volgende keer moet je beter opletten.

1. Zelfstandig werkwoord
2. Hulpwerkwoord

Welk woord is hier een zelfstandig werkwoord?
Ik kom je vanavond ophalen.

1. Ik
2. Kom
3. Vanavond
4. Ophalen

Benoem alle werkwoorden:
Dit weekend heb ik nieuwe boeken gekocht.

Verwijswoorden

Verwijswoorden verwijzen meestal naar een woord dat al eerder genoemd is

of

wijzen vooruit naar een woord dat nog genoemd gaat worden.

Geslacht

We maken onderscheid tussen mannelijke, vrouwelijke en onzijdige woorden

• hij en zijn  verwijzen naar mannelijke (m) woorden
• zij en haar  verwijzen naar vrouwelijke (v) woorden
• het en zijn  naar onzijdige (o) woorden

Mannelijk

• mannelijke personen of dieren
• zelfstandig gebruikte werkwoordstammen
• woorden met achtervoegsel -aar, -aard, -er en -erd (dronkaard, engerd)

vrouwelijk

• vrouwelijke personen of dieren
• woorden op -heid, -nis, -schap (waarheid, kennis, wetenschap)
• woorden op -te, -de (diepte, liefde)
• woorden op -ij, -erij, -arij, -enij, -ernij (voogdij, razernij)
• woorden op -ing, -st (beschaving, winst, komst)
• woorden op -ie, -tie, -logie, -sofie, -agogie (familie, politie, biologie, filosofie)

vrouwelijk

• woorden op -theek, -teit, -iteit (discotheek, puberteit)
• woorden op -tuur en -suur (natuur, censuur)
• woorden op -age, -ine, -se (bagage, discipline, analyse)
• woorden op -ade, -ide, -ode, -ude (tirade, periode)
• woorden op -sis, -xis, -tis (crisis, syntaxis)

mannelijk en vrouwelijk

Sommige woorden zijn mannelijk en vrouwelijk. Je maakt dan zelf een keuze

onzijdig

• woorden waar je "het" voor kunt zetten
• verkleinwoorden (het huisje, het katje)
• zelfstandige naamwoorden die beginnen met ge-, be-, ont- + werkwoord stam (gezeur)
• landen en steden

Verbeter de 8 foute verwijswoorden uit onderstaande tekst.

Antwoorden opdrachten

Meervoud op -s

1. Als de laatste lettergreep geen klemtoon heeft, 

is het meervoud op -s.

Bijvoorbeeld: vó-gel - vogels, bé-zem - bezems

2. Ook woorden die eindigen op een klinker, 

krijgen in het meervoud -s. 

Bijvoorbeeld: niveau - niveaus, toffee - tofees 

Benadruk dat de lettergreepregel een uitzondering is op de regel voor het meervoud op -en.

Let op!

Eindigt een woord op een enkele 

a, i, o, u, y

dan krijgt het meervoud -'s.

Dat is nodig om de klank gelijk te houden. 

oma - oma's (niet: *omas)

baby - baby's (niet: *babys)

Benadruk dat de enkele 'e' hier niet tussen staat. Deze wordt aan het einde van een woord uitgesproken als stomme e en daar mag de -s direct achter. 

Wat is de meervoudsvorm van het woord bureau?

Het enkelvoud eindigt op een klinker (tweeklank).

Wat is de meervoudsvorm
van het woord avocado?

Het enkelvoud eindigt op de enkele lange klinker 'o'.

-'s of -s ?

Ik hOU vAn Ys 

- Bij woorden die eindigen op I, O, U, A, Y  --> 's

auto - auto's

foto - foto's

accu - accu's 

Let op!

Ik hOU vAn Ys 

Bij woorden die eindigen op twee of drie samenhangende klinkers, schrijf je de -s aan het woord vast (dus niet 's).

etui - etuis

gameboy - gameboys

display - displays 

Let op!

Afkortingen eindigen ook op -'s 

azc - azc's

dvd - dvd's

vwo - vwo's 

WK - WK's

Theorie - voltooid deelwoord (vd)

Het voltooid deelwoord is klaar, afgerond.

ge/be/ve/her enz.

d of t? > Langer maken / 't KoFSCHiP

Theorie - onvoltooid deelwoord

De handeling is nog bezig, nu, op dit moment. 

Hele ww + d

bijv. lopenD, schrijvenD, lachenD

Voltooid deelwoord

Een een zwak werkwoord eindigt op een -d of een -t.

Als je niet weet of het voltooid deelwoord op een -t of een -d eindigt, dan kun je het langer maken (in de verleden tijd).

Ik heb gerend. (want rende)

Ik heb gefietst. (want fietste)

Ik heb gepakt. (want pakte)

Uiteraard kun je ook 't kofschip gebruiken om te weten hoe je het voltooid deelwoord schrijft.

Wat is het verschil tussen deze twee zinnen?

Hij gelooft mij niet.
Hij heeft nooit in mij geloofd.

Nog vragen?