Grammatica §4

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Grammatica zinsdelen

Actie

doener
(actie uitvoerder)

slapen

oversteken

Spelen

aarzelen

opa en oma

De boosaardige heks

Ezels

het grote vliegtuig

Jantje

ronddraaien

fluiten

Fluitketels

Een correcte zin heeft zowel een

doener als een actie:

Opa en oma aarzelen.

Ezels spelen.

De boosaardige heks slaapt. 

Het grote vliegtuig draait rond. 

Fluitketels fluiten. 

Jantje steekt over. 

De 'doener' van deze acties noemen we ook wel: het onderwerp van de zin

Met alleen een onderwerp en een  persoonsvorm kun je dus al een volledige zin vormen.

Wat valt op aan de onderwerpen in deze zinnen?

Opa en oma aarzelen.

Ezels spelen.

De boosaardige heks slaapt. 

Het grote vliegtuig draait rond. 

Fluitketels fluiten. 

Jantje steekt over. 

Het onderwerp (ow) :

- geeft aan wie of wat iets doet in de zin.

- is een mens, dier, ding, plant of eigennaam of het verwijst naar een mens, dier, ding, plant of eigennaam.

- kan meervoudig en enkelvoudig zijn. 

- het zinsdeel 'onderwerp' kan uit meerdere woordsoorten bestaan.

- begint nooit met een voorzetsel.

Wat valt op aan de actie (pv) in deze zinnen?

Opa en oma aarzelen.

Ezels spelen.

De boosaardige heks slaapt. 

Het grote vliegtuig draait rond. 

Fluitketels fluiten. 

Jantje steekt over. 

Het onderwerp (ow) en de persoonsvorm (pv):

passen zich altijd aan elkaar aan - ze werken samen

 --> beiden enkelvoud of beiden meervoud: 

De meisjes rennen.          /       Het meisje rent.

Lopen

Loopt

Kleine Timmie

Ties en Sam

Het muisje

De fransman

Het kraanwater

De vierdaagse wandelaars

De kinderen

Hoe vind je het onderwerp (ow) ?

1. Verander de persoonsvorm van getal. (van enkelvoud maak je dus meervoud of andersom)

Het woord dat mee moet veranderen, is het onderwerp

2. Stel de vraag wie of wat + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp

'de vervelende docenten'
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

'de machines'
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

'wie'
Kan dit het onderwerp van een zin zijn?

1. ja
2. nee

Wat is het onderwerp?
Na school gingen de leerlingen naar huis.

Wat is het onderwerp?
Gelukkig ruimde Sjoerd zijn spullen meteen op.

Wat is het onderwerp?
Welk deel van de stad werd door de orkaan verwoest?

Wat is het onderwerp?
Tijdens het eten las mijn vader de krant voor.

persoonsvorm (pv)

onderwerp (ow)

eet

Piet

vallen

de stoel

de hond

sliep

de rozen

bloeide

Grammatica zinsdelen

Het onderwerp

Lesdoelen

1. Je weet wat een onderwerp van een zin is.

2. Je kent twee manieren om het onderwerp te vinden in een zin.

3. Je weet dat de persoonsvorm en het onderwerp bij elkaar horen.

4. Je kunt het onderwerp vinden in een zin.