Nederlands, Formuleren

• Kunstzinnige oriëntatie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Door Pieter van Woerkens en Piet Hein Smit

Indeling

- incongruentie

- dat/als-constructie

-foutieve samentrekking

- foutieve beknopte bijzin

- zinnen onjuist begrenzen

- onjuiste inversie

- geen symmetrie

incongruentie

Bij een enkelvoudig onderwerp hoort een persoonsvorm in het enkelvoud. Bij een meervoudig onderwerp hoort een persoonsvorm in het meervoud. Als aan deze regels wordt voldaan, spreken we van congruentie. Incongruentie betekent dat het getal van het onderwerp niet overeenkomt met het getal van de persoonsvorm.

Er zijn drie vormen van incongruentie:

- een mv. ow. wordt voor een ev. ow. gezien

- een ev. ow. wordt voor een mv. ow. gezien

-in het ow. wordt een ev. kern gevolgd door een mv. bijv. bep.

incongruentie

Onjuist:

- Drugs veroorzaakt veel overlast in de grensstreek.

- Zowel Karin als Elona kwamen te laat voor de groepsfoto.

Juist:

- Drugs veroorzaken veel overlast in de grensstreek.

- Zowel Karin als Elona kwam te laat voor de groepsfoto.

Kahoot

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=40055d2c-5304-4719-baf0-6584ffb19b32

dat/als-constructie

De dat/als-constructie is een formuleringsfout waarbij een voegwoord dat een voorwaarde uitdrukt meteen volgt op het voegwoord dat, omdat of zodat.

De volgende voegwoorden kunnen een voorwaarde uitdrukken:

- als

- wanneer

- indien

In de praktijk komt de dat/als-constructie vooral voor met zinnen waarin dat en als naast elkaar staan. Dit verklaart de naam van de constructie.

De formuleringsfout kan worden opgelost door de bijzin die de voorwaarde uitdrukt, de als-, wanneer- of indien-zin, naar achteren te plaatsen:

dat/als-constructie

onjuist:

- Ik ga naar huis, zodat wanneer Piet er is, hij mij niet ziet.

juist:

- Ik ga naar huis, zodat Piet mij niet ziet wanneer hij er is.

Kahoot

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=88cc0730-3279-4176-af9e-3e4c5fd47be6

Foutieve samentrekking

Als in een zin een woorddeel of een woord is weggelaten, omdat dat woorddeel of woord elders in de zin ook voorkomt, noemen we dit een samentrekking.

Foutieve samentrekking komt voor:

- bij woorddelen

- bij woorden

- bij zinsdelen

Foutieve samentrekking

Woorddelen: 

- In voor- en tegenspoed

Woorden:

- Dure (...) en goedkope kleren

Zinsdelen:

- Piet gaat vandaag naar Spanje en morgen naar Frankrijk.

Kahoot

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=4f8c1e66-5e80-4135-ba0d-699cb514d2a6

Foutieve beknopte bijzin 

Een beknopte bijzin is een bijzin waarin geen onderwerp en persoonsvorm staat. Het onderwerp kan je er echter wel bij denken. Het onderwerp dat je in gedachten in kan vullen bij de beknopte bijzin moet identiek zijn aan het onderwerp van de hoofdzin. Als dit niet het geval is, is de bijzin foutief.

Er zijn drie vormen:

- Met een voltooid deelwoord

- Met een onvoltooid deelwoord

- Met te + Infinitief

Foutieve beknopte bijzin 

Onjuist:

- Eindelijk in Bethlemen gearriveerd bleken alle herbergen vol te zijn.

- Werkend aan de lastige opgaven ging de saaie les snel voorbij.

- Het licht viel zomaar uit na met het nieuwe apparaat drie kopjes koffie te hebben gezet.

Foutieve beknopte bijzin 

Juist:

- Eindelijk in Bethlemen gearriveerd constateerden de reizigers dat alle herbergen vol waren.

- Werkend aan de lastige opgaven vond Ellen de saaie les snel voorbij gaan.

- Na met het nieuwe apparaat drie kopjes koffie te hebben gezet merkte ik dat het licht zomaar uitviel.

Kahoot  

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=ab37632c-2dae-4a58-94ed-08368c11201a

Zinnen onjuist begrenzen

Als een zin onjuist is begrenst, staat er punt op een plaats waar deze niet hoort te staan. De punt kan te vroeg zijn geplaatst, maar ook te laat:

Er zijn twee soorten:

- Losstaand zinsgedeelte

- Zinnen aan elkaar plakken

Zinnen onjuist begrezen 

- Losstaand zinsgedeelte:

Een losstaand zinsgedeelte is een bijzin die los is gezet van de hoofdzin waarbij het hoort.

- Zinnen aan elkaar plakken

Zinnen mogen alleen aan elkaar worden geplakt als er een verbindingswoord is, zoals omdat en maar. Als een verbindingswoord ontbreekt moet er een punt staan na de eerste zin:

Zinnen onjuist begrezen 

Onjuist:

-De groenteboer heeft nog geen zin om met pensioen te gaan. Hoewel hij volgens mij al aardig oud is en meer dan genoeg geld heeft verdiend.

Juist:

-De groenteboer heeft nog geen zin om met pensioen te gaan, hoewel hij volgens mij al aardig oud is en meer dan genoeg geld verdiend. 

Kahoot 

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=d00a0956-dbb7-498f-8b2d-375c4aaec09e

Onjuiste inversie

In een normale zin komt de persoonsvorm na het onderwerp. Als je in een zin de volgorde van onderwerp en persoonsvorm omdraait, spreek je van inversie. 

Je mag alleen inversie gebruiken als:

- de zin met een zinsdeel begint dat geen onderwerp is.

- de zin een vraagzin is.

- de zin met een bijzin begint. (samengestelde zin)

Onjuiste inversie 

Je kunt onjuiste inversie op twee manieren verbeteren:

- door de persoonsvorm en het onderwerp om te draaien.

- door een zinsdeel voor de persoonsvorm te zetten.

Onjuiste inversie 

Onjuist:

- Zaterdag gaan we vaak uit, maar kon ik vandaag niet mee vanwege een verjaardag.

Juist:

- Zaterdag gaan we vaak uit, maar vandaag kon ik niet mee vanwege een verjaardag.

Kahoot 

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=7f6966ab-a1dc-43fa-a421-9cefd79bc2c5

Geen symmetrie 

Bij opsommingen moet je opletten dat hetgeen dat opgesomd wordt, van dezelfde orde is. Hierbij moet je dus rekening houden met het getal, de voornaamwoordelijke aanduiding en de grammaticale constructie.

Geen symmetrie

Onjuist:

- Men hoort vaak dat kaas ongezond is, je kunt nog beter friet eten!

Men en je moet je niet door elkaar gebruiken. Vervang in deze zin dus men voor je.

Kahoot 

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=4f102d14-5a54-421d-a2c1-f1b9dce86656