Dehumanisatie

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

Dehumanisatie

en hoe makkelijk dit te creëren valt onder normale mensen.

Gedachtegoed

“Iedereen heeft het recht op een mening, gebaseerd op eigen ervaringen, normen en waarden.

Een mening is niet goed of fout — het is hoe jij ergens naar kijkt.

Anders denken is geen aanval. Je hoeft het niet eens te zijn om wél respectvol te luisteren.

Oorlogen ontstaan niet doordat mensen verschillend denken —

maar doordat ze niet kunnen verdragen dat een ander dat doet.”

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan de student:

1. Uitleggen hoe systematische taalgebruik en propaganda kunnen leiden tot het normaliseren van geweld tegen bepaalde groepen mensen (zoals tijdens het nazi-regime).

2. Herkennen hoe macht en rolgedrag invloed hebben op menselijk gedrag, aan de hand van het Stanford Prison Experiment en het Milgram experiment.

3.Reflecteren op de eigen kwetsbaarheid voor groepsdruk, autoriteit en stereotypevorming.

1933: Hitler aan de macht → jarenlange indoctrinatie begint

Racistische en antisemitische ideeën werden systematisch verspreid via:

1. Onderwijs: Kinderen kregen op school rekenopgaven zoals "Een gehandicapte kost de staat 5 Reichsmark per dag, hoeveel kost dat per jaar?"

2.Media: Kranten zoals Der Stürmer verspreidden haat tegen Joden met cartoons en complotten.

3. Propaganda: Films, posters en toespraken waarin Joden als 'parasieten' of 'bedreiging' werden afgebeeld.

4. Wetten: De Neurenberger wetten verboden Joden om te trouwen met niet-Joden en ontnamen hen burgerrechten.

Kennen we andere voorbeelden van deze vorm van indoctrinatie?

Gevolg

Geweld op straat werd na verloop van tijd niet meer als uitzonderlijk ervaren, maar als een 'logisch gevolg' van jarenlange framing. - En dat kan zo weer gebeuren.

STANFORD PRISON EXPERIMENT

- In 1971 onderzocht psycholoog Philip Zimbardo hoe mensen zich gedragen in machtsrollen. 

- 24 Studenten kregen willekeurig de rol van 'gevangene' of 'bewaker'. 

- Binnen enkele dagen begon misbruik, vernedering, sadisme.

Zeer omstreden onderzoek

Het experiment moest vroegtijdig worden afgebroken doordat de gevangene extreme psychologische schade hadden opgelopen. Het zou 14 dagen duren, op dag 6 was de situatie zo onwerkzaam geworden dat het gestopt werd. 

-> Hierna is er een speciale commissie gekomen die moest bepalen of psychosociaal onderzoek niet onethisch was om uit te voeren. 

Terugblik vorige week

Wat was het Stanford Prison Experiment ook alweer? 

Het Milgram experiement

Wat was het?

Het Milgram-experiment (1961) onderzocht hoe ver mensen bereid zijn te gaan in het gehoorzamen van autoriteit – zelfs als dat betekent dat ze anderen schade toebrengen.

Waarom onderzocht?

Stanley Milgram wilde begrijpen hoe gewone mensen tijdens de Holocaust gehoorzaamd konden hebben aan gruwelijke bevelen. Het experiment toonde aan dat autoriteit mensen morele grenzen kan laten overschrijden.

Opzet

- Deelnemers dachten dat ze meededen aan een leermodule met straffen.

- Ze moesten een 'leerling' (een acteur) elektrische schokken toedienen bij foute antwoorden.

- De schokken werden stapsgewijs verhoogd – tot dodelijk niveau (in theorie).

- Hoewel de acteur schreeuwde van pijn, gingen veel deelnemers dóór als de onderzoeker zei: “U moet doorgaan.”

Vragen na de video's 

1. Wat liet het Stanford Prison Experiment zien?

2. Wat was het Milgram-experiment en wat leerden we daarvan?

3. Hoe kan taal bijdragen aan ontmenselijking?

4. Waarom is “ik zou dat nooit doen” een gevaarlijke gedachte?

Hoe gewetens worden uitgeschakeld

Vergelijk het gedrag in het SPE en Milgram-experiment met:

- Soldaten of burgers die geweld plegen “in opdracht” of “voor het grotere goed”.

- De rol van propaganda in het verdoven van morele grenzen.

- Mensen die zich niet verantwoordelijk voelen omdat ze “maar een radertje zijn”.

In praktijk

Holocaust: treinmachinisten die transporten reden, bureaucraten die lijsten maakten.

Rwanda: gewone burgers die buren aanvielen omdat de radio hen vertelde dat het “heldhaftig” was.

Gaza/Israël: framing van hele bevolkingsgroepen als ‘terroristen’ of ‘kolonisten’ waardoor empathie afneemt.

Wat vinden jullie?

1. Wat vond jij het meest schokkend of herkenbaar in deze video's?

2. Hoe zou jij je morele kompas vasthouden onder groepsdruk?

3. Welke rol speelt taal vandaag de dag nog steeds in hoe we groepen beoordelen?

Zijn er momenten geweest dat je wist dat je iets deed wat "niet oke" was; maar je je niet verantwoordelijk voelde en het toch deed?

Ja

Nee

Ken het verleden

Extreme vormen van racisme en discriminatie zijn niet iets van vroeger. Als we niet waakzaam zijn, de populistische leus van "wij zijn goed, zij zijn slecht" geloven, kunnen de meest gruwelijk situaties zo weer gebeuren.  

Einde les - heb je tips/tops