Cultuur van het moderne - Constructie

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van het Moderne

Constructie

Wat speelde er in de wereld?

1917 Russische Revolutie

1918 Einde WOI

1919 Constructivisme dominant in Rusland

1920 Vsevolod Meyerhold ontwikkelt de biomechanica

1927 Sergej Eisenstein: Oktober

1927 Fritz Lang: Metropolis

1929 Constructivisme verboden door Stalin

1936 Charlie Chaplin: Modern Times

1937 Wereldtentoonstelling Parijs

1939-1945 WOII

Russische Revolutie 1917

WOI + kapitalisme --> revolutie communisten

Arbeiders nemen macht over van tsaar

Lenin aan de macht

Tsaar en familie wordt alsnog vermoord

https://schooltv.nl/video/andere-tijden-in-de-klas-de-russische-revolutie/

Communisme 

Wat is communisme?

https://schooltv.nl/video/andere-tijden-in-de-klas-de-russische-revolutie/

Russische Revolutie 1917

WOI + kapitalisme --> revolutie

Arbeiders nemen macht over van tsaar

Lenin aan de macht

Tsaar en familie wordt alsnog vermoord

Veel armoede, veel onrust

Stalin aan de macht

Stalin en Hitler tegen modernisme - staatsgevaarlijk

https://schooltv.nl/video/andere-tijden-in-de-klas-de-russische-revolutie/

Oktober 1927

Stille film

Sergej Eisenstein (1898-1948)

eerbetoon aan de revolutie

in opdracht van communistische partij

attractiemontage

Russische Revolutie 1917

arbeiders nemen macht over van tsaar

iedereen gelijk

verandering positie avant-garde kunstenaar: niet meer tegen traditie, maar voor constructie nieuwe toekomst

publiek begrijpt en waardeert moderne kunst niet meer

Stalin en Hitler tegen modernisme - staatsgevaarlijk

Architectuur: Alexander Vesnin (1883-1959)

ontwerp kantoor Leningrad Pravda (1924)

niet gerealiseerd

breuk met het verleden

Uiting constructivisme: moderne industriële materialen

open en transparant, geen versieringen, liften, stalen skelet,

klok, affiches, luidsprekers, uithangborden;

onderdeel van constructie

https://www.joostdevree.nl/shtmls/constructivisme.shtml

konstantin melnikov, russisch paviljoen parijs, 1925

Vladimir Tatlin (gedenkteken) Moskou, 1919

Het ontwerp voor het gedenkteken voor de Derde Internationale (1919, Moskou) van architect Vladimir Tatlin is zeer bekend (eerste foto). Het gedenkteken zou 400 m hoog moeten worden, een soort Eiffeltoren nieuwe stijl. Er zouden vergaderruimten in komen die in 1 of 365 dagen rond zouden draaien.

Beeldend: De bedrogen echtgenoot 1922

Ljoebov Popova (1889-1924)

decorontwerpster

industrieel ogend decor

constructie van trappen en speelvlakken

katrollen, liften, scharnieren

podium is een wereld waar eigen wetten gelden

Toneel

Russisch theater tot revolutie: Stanislavski 

(realistisch theater)

Vsevolod Meyerhold (1874-1940)

(experimenteel theater) 

revolutionair theatermaker

bewustwording bij publiek bereiken

Toneel: biomechanica

trainingsmethode waarbij spelers hun lichaam leren te gebruiken als een machine

gymnastische speelwijze - oogt niet realistisch

hoog tempo

emotie van spelers is niet interessant

design en architectuur

ook buiten Sovjet-Unie willen architecten en vormgevers breken met alles wat burgerlijk en ouderwets is

opnieuw beginnen bij nul

geldt ook voor inrichting van huizen

wordt niet door iedereen gewaardeerd

Rietveld-Schroderhuis 1924

Gerrit Rietveld (1888-1964)

Truus Schroder 

woonhuis Utrecht

De Stijl

Rietveld-Schroderhuis

kenmerken schilderijen Mondriaan - ruimtelijk vertaald

open structuur

horizontale en verticale vlakken doorsnijden elkaar; zo ontstaat er ruimte om te wonen

ontbreken van binnen en buitenruimte

entree moeilijk te vinden

ruimte verschillend indelen met schuifwanden

Rietveld-Schroderhuis

alles openklappen en openschuiven: 1 kamer met vensters aan alle kanten

weinig privacy; ouderwets en burgerlijk

Rood-blauwe stoel 1918

meubelmaker

nieuwe vorm voor het begrip 'stoel'

constructie lijkt op schilderijen Mondriaan

de zwarte latten die de leuningen en het zitvlak steunen, vormen een ruimtelijke constructie met lengte-, breedte- en diepte-assen

Bauhaus

verbonden met de idealen van het socialisme

industriële ontwerpen - grote oplagen produceren

functionaliteit

optimaal gebruik materiaaleigenschappen

materiaal op eerlijke wijze laten zien

Wassilystoel 1925

Marcel Breuer (1902-1981)

stalen buizen-rijwielindustrie

zeer buigzaam

massaproductie

lopende band

Functionalisme

Het Nieuwe Bouwen

'form follows function'

geometrische bouwvolumes, platte daken

neutrale, industriële materialen:

glas, staal, gepleisterde witte wanden

                                                                                                   Wainwright Building, St. Louis

schoonheid ontstaat vanzelf als functionaliteit centraal staat

Van Nellefabriek - Rotterdam (1925-1931)

Johannes Brinkman (1902-1949) en Leendert van der Vlught (1894-1936)

Van Nellefabriek - Rotterdam (1925-1931)

betonvloeren worden gedragen door betonnen kolommen

buitengevel daardoor vrij van dragende kolommen

bestaat uit enorme glazen wand; laat veel licht toe

luchtbruggen voor transport verbinden fabriekshallen met elkaar

ronde tearoom op het dak; biedt pauzerende werknemers uitzicht over stad

Architectuur: 

Utopia

Thomas More 1516

Boek: ideale samenleving op het fictieve eiland 

Utopia

begin 20e eeuw lijkt Utopia verder weg dan ooit

in de korte periode tussen WOI en WOII is er weer hoop op een ideale wereld en worden dromen omgezet in ontwerpen

Usonia

Frank Lloyd Wright (1867-1959)

United States of North Amerika + Utopia

herinrichting

bestaande steden en dorpen ontmantelen

alle grond gelijkmatig verdelen

nieuwe infrastructuur: Broadacre City

Broadacre City

Ontwikkelingsidee 

goedkoop te bouwen 'Usonische' huizen

oertype:

Jacobs House Usonia I (1936)

eerste 'Usonische' huis 

Broadacre City

Ieder gezin een eigen huisje met een stuk grond van 1 acre (0,4047 ha) tot zijn beschikking 

Zijn idee, ontstaan door onvrede met het leven in de grote steden, komt neer op een volledig doorgevoerde spreiding van de bevolking over het land.

Jacobs House Usonia I

bungalow

vertrekken lopen in elkaar over

laagbouw, plat dak, natuurlijke bouwmaterialen, glasgevels:

benadrukken verbondenheid met de aarde en het lapje eigen grond

La ville radieuse 1930

de stralende stad

Le Corbusier (1887-1965)

utopisch model 

stad blijft bestaan naast het platteland

Urbanisme 1925

toekomstige functionele stad

3 miljoen mensen wonen en werken

centrum 24 enorme wolkenkrabbers

buiten centrum woonwijken; vredig te midden van zuivere lucht wonen

Urbanisme 1925

verkeer wordt om wijken heen geleid

wonen, werken en recreëren zijn gescheiden

architectuur en plattegrond zijn rechtlijnig en geometrisch

CIAM

Congres Internationaux d'Architecture Moderne

internationaal platform

v.a. 1928 richtlijnen voor ontwikkelen nieuwe architectuur 

Een aantal architecten, waaronder Le Cobusier, vonden het namelijk noodzakelijk dat de eigentijdse architecten hun krachten zouden bundelen om zo een gezamenlijk blok te vormen tegen de traditionele stromingen. 

CIAM

economische crisis en WOII - steden en wijken worden pas 10tallen jaren later in deze stijl gerealiseerd

Bijlmermeer, Amsterdam (1968)

Emerald City

The Wizard of Oz (1939)

Victor Fleming (1889-1949)

Dorothy droomt van een eigen Utopia

tornado - beland in het magische land van Oz

Emerald City

film veranderd van zwart-wit naar technicolorfilm

hoogtepunt Golden Age Hollywoodfilms

yellow brick road; leidt naar Emerald City

groengekleurde utopische stad

streamlining

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Streamlining

decoratieve ontwerpstijl

gestroomlijnde vormen

afgeleid van auto's, treinen en vliegtuigen

vooral in Amerika

Raymond Loewy (1893-1986)

Streamlining

Dystopie

denkbeeldige samenleving met louter ellende en misstanden

tegenovergestelde van een utopie

dystopie = een waarschuwing: zo moet het dus niet

1e helft 20e eeuw waarschuwen kunstenaars voor de gevaren van totalitaire machthebbers en uitbuiting van arbeiders

Metropolis 1927

Fritz Lang (1890-1976)

stad waarin enkele fabrieksdirecteuren vanuit centrale toren regeren over een massa werkers die hun hele leven ondergronds blijven

mens ondergeschikt aan machine

fordisme: economie en filosofie achter standaardisatie en massaproductie

Metropolis

een van de duurste films periode stille film

geld vooral voor decors, deels schaalmodel

lijkt op het doek echt: revolutionair

voorbeeld voor latere filmproducties

De opkomst en ondergang van de stad Mahagonny 1930

opera

Bertolt Brecht en Kurt Weill

het leven in de metropool

vluchtauto met criminelen strandt in een woestijn

stichtten terplekke een soort pop-up stad: Mahagonny

Mahagonny

alles draait om prostitutie en whisky

geen zinvolle arbeid, consumptie is het enige dat telt

zolang je betaald; geen wetten of restricties

Jim (bewoner) heeft geen geld meer - wordt ter dood veroordeeld: ondergang van de stad

Brecht houdt publiek een spiegel voor;

hebzucht van het kapitalisme ondermijnt sociale samenhang en leidt tot geweld en verval

Mahagonny

Brecht zet zich af tegen traditionele theater

vervreemdingseffecten

verhaal wordt met sprongen verteld

publiek kan zich niet makkelijk met personages identificeren

verteller legt alles vooraf uit

episch theater: theater zonder vierde wand

Royal opera (2015)

Modern Times 1936

Charlie Chaplin

eerste geluidfilm

zwijgt als hoofdrolspeler

aanklacht tegen fordisme en lopende band

Modern Times

arbeiders als kudde de fabriek ingedreven

doen hun werk zonder bij na te denken

bij 1 (Chaplin) slaan de stoppen door

kan het niet bijhouden, beland op de lopende band en wordt opgeslokt door tandraderen van een enorme machine

hij blijft ondertussen handeling uitvoeren waar hij voor betaald wordt

metafoor voor moderne mens die wordt vermalen door machines waarmee hij zich omringt

Entartet

1928: Stalin aan de macht 

1933: Hitler aan de macht

grootschalige vernietiging van moderne kunst

alle expressionistische, kubistische en abstracte schilderijen worden uit de musea gehaald

komt verbod op jazzmuziek

Nazi's gebruiken moderne media (radio en film) voor propaganda