(P3) Les 4

• Ges
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Nederland en klimaatverandering

JdW-kijkwijzer

Lesopbouw:

1. Vooraf:
   Startklaar, Voorkennis activeren, Formatief Handelen
   
   
2. Instructie:
   Leerdoelgericht werken, Inclusieve didactiek, Concrete en herkenbare voorbeelden, Formatief Handelen
   
   
3. Toepassing:
   Actieve verwerking, Formatief handelen 
   
   
4. Evaluatie:
   Afsluiting

Overzicht Periode 3

• Thema: Klimaatverandering 
• Benodigde lesmaterialen: Leerboek, werkboek, map, pen en opgeladen laptop.

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Week 9	Week 10	Week 11
Toetsbespreken en klimaatverandering	ecologisch voetafdruk	Landdegradatie	Waterbalans	Zelfstandigwerken	SO	Nederland en klimaatverandering				Herhaling

              Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

          Wat gaan we vandaag doen?

Programma:

• Overzicht periode 3
• Toets bespreken
• Uitleg
  
• Werkblad/controle vraag
  
• Afsluiting

Regels:

• Als de docent aan het woord is, ben je stil.

• Vinger opsteken als je wat wil vragen / zeggen.

• Actieve werkhouding

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

Wat zijn de positieve en negatieve effecten van stuwdammen?

7. Formatief handelen

De docent geeft de leerlingen gedurende de les gerichte feedback, feedup en feedforward op de op de inhoud van het werk, de leerstrategie, het gedrag en op zelfsturing. De docent bevraagt willekeurig leerlingen met open vragen. De docent stimuleert kwaliteitsbesef onder leerlingen door bijvoorbeeld leerlingen elkaars werk te laten vergelijken of uitgewerkte voorbeelden te gebruiken, gevolgd door geïnformeerde vervolgstappen.

Leg uit hoe klimaatverandering de waterbalans in Noord-Afrika verandert.

7. Formatief handelen

De docent geeft de leerlingen gedurende de les gerichte feedback, feedup en feedforward op de op de inhoud van het werk, de leerstrategie, het gedrag en op zelfsturing. De docent bevraagt willekeurig leerlingen met open vragen. De docent stimuleert kwaliteitsbesef onder leerlingen door bijvoorbeeld leerlingen elkaars werk te laten vergelijken of uitgewerkte voorbeelden te gebruiken, gevolgd door geïnformeerde vervolgstappen.

Welke van de volgende is een positieve impact van een stuwdam?

1. Verlies van vruchtbare grond
2. Opwekking van elektriciteit
3. Vermindering van biodiversiteit
4. Verhoogde spanning tussen landen

Wat is géén oorzaak van landdegradatie?

1. Overbegrazing
2. Ontbossing
3. Regenval
4. Intensief landgebruik

Wat gebeurt er bij verzilting?

1. De bodem droogt uit
2. De bodem wordt bedekt met zand
3. Er komt zout in de grond
4. Er groeien meer planten

Waarom is ontbossing slecht voor de bodem?

1. Bomen nemen te veel water op
2. Bomen houden de grond vast met hun wortels
3. Bomen zorgen voor verzilting
4. Bomen maken de bodem zwaarder

           Leerdoelen

De leerlingen kennen de toekomstige uitdagingen voor Nederland als gevolg van klimaatverandering, bevolkingsgroei en welvaartstoename: droogte, energietransitie, voedselzekerheid, biodiversiteitsverlies en de noodzaak van een circulaire economie. 

De leerlingen kunnen uitleggen hoe Nederland zich kan aanpassen om duurzaam met deze veranderingen om te gaan.

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.      

L   Wat verandert er in Nederland

Klimaatverandering: warmer weer, extremere neerslag.

Bevolkingsgroei: meer mensen in steden.

Welvaartstoename: meer consumptie, meer afval.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

L   Droogte en waterbeheer

Toenemende zomerdroogte bedreigt landbouw en drinkwatervoorziening.

Oplossingen: slimme irrigatie, wateropslag, minder waterverbruik.

Voorbeeld: Het project "Ruimte voor de Rivier".

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

           Energietransitie

Weg van fossiele brandstoffen → naar zonne- en windenergie.

Uitdaging: infrastructuur en betaalbaarheid.

Voorbeeld: Windparken op zee, elektrische auto's, warmtenetten.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

       Voedselzekerheid

Klimaat beïnvloedt oogsten → minder zekerheid over voedsel.

Oplossingen: stadslandbouw, innovatieve teelt (bijv. vertical farming), minder voedselverspilling.

Voorbeeld: Nederland als koploper in agri-tech.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

      Biodiversiteitverlies

Minder soorten betekent kwetsbare ecosystemen.

Oorzaken: verstedelijking, vervuiling, landbouw.

Oplossingen: natuurgebieden verbinden, ecologisch boeren.

Voorbeeld: De Groene Contour rond steden.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

      Circulaire economie

Van “wegwerpmaatschappij” naar hergebruik.

Doel: minder afval, efficiënter grondstoffenverbruik.

Voorbeeld: Recycling, producten delen, kringloopwinkels.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Samenvatting

Klimaatverandering → droogte, hitte, overstromingen

Bevolkingsgroei & Welvaart → druk op ruimte, energie, voedsel

Belangrijke thema’s:

🔹 Energietransitie

🔹 Voedselzekerheid

🔹 Biodiversiteit

🔹 Circulaire economie

Oplossing: Duurzaam omgaan met ruimte, natuur en grondstoffen

5. Concrete en herkenbare voorbeelden

De docent maakt gebruik van praktische en concrete voorbeelden die voor leerlingen herkenbaar zijn in hun eigen leefwereld om tot beter begrip van de lesstof te komen. De docent doet hierbij een beroep op dual coding. Door het visuele en het verbale te combineren vergroot de docent de kans dat lesstof beter bij de leerlingen blijft beklijven. 

"Alle Nederlanders moeten hun gedrag aanpassen om de toekomst leefbaar te houden."

Wat is een gevolg van afname van nuttige neerslag in Noord-Afrika?

1. Meer overstromingen
2. Toenemende waterschaarste
3. Toename van vegetatie
4. Minder verdamping

Verwerkingsopdracht

Opdracht:

Je onderzoekt een gebied met landdegradatie. Je leert over het klimaat, het landgebruik, de problemen, de gevolgen en mogelijke oplossingen. Daarna verwerk je jouw bevindingen in een eindproduct.

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de leerstof actief verwerkt dient te worden. De docent start met modelleren en laat leerlingen vervolgens actief inoefenen. Volgens het 'ik-wij-jullie/jij-wij' principe wordt de ondersteuning geleidelijk afgebouwd. Er wordt gevarieerd in oefentypes en het leerproces wordt zichtbaar gemaakt, bijvoorbeeld met hardop denken opdrachten. Effectieve leerstrategieën zoals zelftesten, gespreid leren, schema’s maken, en samenvatten volgens de Cornell-methode worden expliciet aangeleerd. Dit herkneden van de lesstof helpt bij het bewerken van het lange termijn geheugen.

www.mo.be

Aan de slag

Wat - Lees het kranten artikel en maak de vragen van het werkblad

Hoe - In tweetallen.
Hoelang - 15 min.

Hulp nodig - Vraag docent om hulp.

Klaar - Woordjes leren.

Uitkomst - Bespreek met ander tweetal.

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de leerstof actief verwerkt dient te worden. De docent start met modelleren en laat leerlingen vervolgens actief inoefenen. Volgens het 'ik-wij-jullie/jij-wij' principe wordt de ondersteuning geleidelijk afgebouwd. Er wordt gevarieerd in oefentypes en het leerproces wordt zichtbaar gemaakt, bijvoorbeeld met hardop denken opdrachten. Effectieve leerstrategieën zoals zelftesten, gespreid leren, schema’s maken, en samenvatten volgens de Cornell-methode worden expliciet aangeleerd. Dit herkneden van de lesstof helpt bij het bewerken van het lange termijn geheugen.

Terugkijken 

op de leerdoelen

1. De leerlingen kennen de oorzaken van landdegradatie: overbegrazing, ontbossing en intensief landgebruik.

2. De leerlingen kunnen uitleggen hoe deze oorzaken leiden tot uitputting, verzilting en verwoestijning.

3. De leerlingen kunnen uitleggen hoe duurzame landbouwpraktijken en efficiënte irrigatiemethoden deze gevolgen kunnen beperken.

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

           Begrippen
           uit deze les

Stuwdam

Irrigatie

Nuttige neerslag

Waterschaarste

Waterbalans

Stroomafwaarts 

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

Exit ticket

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

Eindslide

Ruimte voor een afsluitend woord.