5.2 Instructie geven

• Wonen
• MBO
• Studiejaar 1

Module Wonen

5.2 Instructie geven

Aanwezigheidsregistratie

Aanwezigheid zal door de docent geregistreerd worden. Aanwezigheid kan meerdere malen tijdens de les worden gedaan. Bij vroegtijdig verlaten van de les, zonder geldige reden, zal je op 'ongeoorloofd afwezig' staan. 

Ben je te laat? Geef dit dan door aan het einde van de les aan de docent. Dit is jouw verantwoordelijkheid. 

Programma

1. AWR
2. Terugblik
3. Lesdoelen
4. Theoretische gedeelte
5. Aan de slag
6. Afsluiting les

Deel 1: 90 min (2 x45 min)

5 min. Welkom en AWR

5 min. Energizer

4 min. lesdoelen

3 min. Programma

20 min  Uitleg en Opbouw vak

10 min  Theoretische gedeelte

20 min  Leeractiviteit 2

10 min Lesdoelen check

3 minuten afsluiting les

80 min. totaal

Terugblik

Elke les staan we stil bij wat we de vorige les hebben besproken. 

- Heb jij nog vragen over de vorige les?

- Wat is je bijgebleven van de vorige les?

Lesdoelen

• Je beschrijft hoe je rekening houdt met de achtergrond van degene aan wie je instructie geeft.
• Je omschrijft welke instructiemethoden gebruikt worden.
• Je geeft weer hoe je een goede instructie geeft.
• Je maakt een stappenplan voor het geven van instructie.
• Je maakt een instructieblad.
• Je past de instructiemethode 'channing' toe.

Als begeleider zul je geregeld instructies moeten geven ten aanzien van een uit te voeren handeling. Bijvoorbeeld hoe de cliënt stap voor stap schuldhulpverlening kan aanvragen. Of hoe een naastbetrokkene het best kan omgaan met de cliënt. Maar het komt ook voor dat je collega’s of stagiaires instructies geeft ten aanzien van hun werkzaamheden. De manier waarop je instructies geeft, is afhankelijk van de persoon met wie je te maken hebt. Maar altijd doe je dit in een vaste volgorde. Er bestaan ook een aantal instructiemethoden die je kan helpen in het vormgeven van je instructies.

 Instructie

Instructies horen bij een handeling. Ze geven stap voor stap aan op welke manier iets moet gebeuren. Denk bijvoorbeeld aan het opvolgen van een kookrecept. Daarin staat in de juiste volgorde beschreven wat je van het begin tot het einde precies moet doen om een specifieke maaltijd op tafel te krijgen. Als begeleider kun je over uiteenlopende zaken instructies geven. Bijvoorbeeld over hoe een cliënt een bepaald (digitaal) hulpmiddel gebruikt, of hoe hij zichzelf kan wassen.

Je zal niet alleen aan de cliënt zelf instructies geven. Ook aan naastbetrokkenen wil je soms stap voor stap uitleggen hoe zij een bepaalde handeling goed kunnen uitvoeren. Zodat zij de cliënt kunnen ondersteunen. Maar niet alleen aan cliënten en naastbetrokkenen kun je instructies geven. Ook (nieuwe) collega’s, stagiaires en vrijwilligers hebben soms instructies nodig. Zodat zij hun werkzaamheden op de juiste manier leren uitvoeren.

Instructie afstemmen

Het spreekt voor zich dat een instructie aan een cliënt er anders uitziet dan aan een collega. Ook de achtergrond van de cliënt is bepalend voor hoe je je instructies vormgeeft en waar je tijdens het geven van instructies rekening mee houdt. Je stemt de manier waarop je instructies geeft dus af op de specifieke persoon waar je mee te maken hebt.

Instructies geven over handelingen

Cliënten met een verstandelijke beperking

• korte zinnen
• controleer je of de instructie is aangekomen
• een concrete, éénduidige en doelmatige instructie

Cliënten met een ernstig verstandelijke beperking

• één instructie tegelijk
• belonen
• ondersteun met beelden
• voordoen
• fysieke begeleiding

Cliënten met een psychische beperking

• Aansluiten bij de belevingswereld van de cliënt
• De cliënt mee laten beslissen
• Oefen geen druk uit

De 5 do's en don'ts

1. Praat altijd tegen iemand zélf
   
2. Vraag eerst of iemand hulp nodig heeft
3. Neem de tijd voor iemand
4. Behandel iemand niet als zielig
5. Gebruik de ervaringen van mensen met een beperking

Cliënten met een verslaving

Bij het geven van instructies aan cliënten met een verslaving, kan het voorkomen dat zij onder invloed zijn. Of zij kampen met afkickverschijnselen of onthoudingsverschijnselen. Dit is van grote invloed op de manier van informatieverwerking en op de wijze waarop een instructie wordt opgevolgd. Verplaats het instructiemoment eventueel als je denkt dat een ander moment geschikter kan zijn.

Verslavingsproblemen staan vaak niet op zichzelf, zij worden vergezeld door schulden, psychische problemen, huisvestigingsproblemen of relationele en beroepsmatige problemen. Houd bij het geven van instructies rekening met deze bijkomende problemen en geef de cliënt gerichte aanknopingspunten die passen bij zijn specifieke situatie.

Cliënten met een neurocognitieve stoornis

• Wees geduldig
• Herhaal de instructie
• Eén opdracht tegelijk
• Goed afstemmen

Naastbetrokkenen

• Luister goed, zij weten vaak meer van de cliënt
• Bied geen kant-en-klare instructie aan
• Laat betrokkenen meedenken
• Geef praktische tips

Instructiestappen

• Bepaal wat je instrueert
• Voorbereiden cliënt/naastbetrokkene/collega
• Voordoen
• Samen doen
• Zelfstandig doen

Vragen

Vraag 1

Wat versta je onder voorlichting, advies, instructie en preventie?

Het volgens verantwoorde methoden geven van voorlichting, bijbrengen van vaardigheden en aankweken van houdingen, met de bedoeling bij te dragen tot het verbreden van gedragspatronen en leefstijlen die de gezondheid van mensen bevorderen.

Vragen

Vraag 2

Wat is het verband tussen voorlichting, instructie en preventie?

Door voorlichting en instructie kan iemand leren leven met zijn ziekte en kan (soms) verergering worden voorkomen.

Vragen

Vraag 3

Welke effecten kun je bij cliënt/zorgvragers verwachten van voorlichting?

Bevorderen genezingsproces, bevorderen therapietrouw, gevoelens van angst verminderen, opbouwen relatie met zorgvrager, kostenbesparing.

Vraag 4

Welke functies kan voorlichting hebben? 

Informatief; praktische informatie bijv uitleg voorzieningen

Instructief; praktisch aanleren vaardigheden

Educatief; uitleg achtergronden en gevolgen ziektebeeld

Begeleidend; bijv ondersteunen bij emoties

Praatje, plaatje, daadje

Een variatie op bovenstaande instructiestappen is het ‘praatje, plaatje, daadje’-concept. Je vertelt in dat geval eerst wat je gaat doen en hoe je dat gaat doen. Vervolgens laat je zien wat je bedoelt en doe je de handeling voor. Ten slotte voert degene die je instrueert de handeling zelf uit.

Voorbeeld:

Lieke

Lieke wil meneer Sybrand (80 jaar) aanleren hoe hij met zijn rollator een stoep opstapt. Ze vertelt hem eerst dat je de rollator rijdt tot aan de stoep. Vervolgens druk je de remmen in, doe je een stap naar achter en kantel je de rollator naar je toe. Daarna laat je de remmen voorzichtig los tot de voorwieltjes op de stoep staan. Je rijdt vervolgens door totdat de achterbanden de stoep raken, tilt de achterwielen op en zet ze op de stoep. Je drukt de remmen in en stapt zelf de stoep op (praatje). Lieke laat na deze uitleg precies zien hoe meneer Sybrand dit kan doen. Ze gaan samen naar buiten met een rollator en doet de handeling in een rustig gebied voor (plaatje). Ten slotte laat ze meneer Sybrand de handeling nadoen en ermee oefenen totdat hij het onder de knie heeft (daadje).

 Instructiemethoden

• Foutloos leren
• Forward and backward channing

Foutloos leren

Bij foutloos leren streef je ernaar om fouten tijdens het leren van nieuwe handelingen zo veel mogelijk te voorkomen. Vooral cliënten met een ernstig verstandelijke beperking of neurocognitieve stoornis zijn gebaat bij deze manier van leren. Zij kunnen vaak wel iets leren, maar herkennen fouten niet als fout

Bij foutloos leren wordt de handeling in stapjes opgedeeld en elke stap net zolang voorgedaan tot de cliënt het zelf kan. Daarbij is het van belang dat de cliënt de kans niet krijgt om fouten te maken. Dit doe je door, als het verkeerd dreigt te gaan, de handeling direct over te nemen en het opnieuw voor te doen. Op deze manier zouden handelingen ingesleten kunnen raken.

Forward and backward channing

Bij channing leer je een cliënt, naastbetrokkene of bijvoorbeeld een collega stap voor stap een vaardigheid aan, maar ga je pas een stapje verder wanneer de persoon de vorige stap zelfstandig kan uitvoeren. Je kunt ervoor kiezen om te beginnen bij het begin van de handeling. Dit heet forward channing

Je laat de eerste stap van de handeling door de ander doen en neemt de stappen die daarop volgen over. Op den duur laat je de persoon steeds meer stappen achter elkaar zelf doen. Je kunt ook bij de laatste stap van de handeling beginnen. 

Dit heet backward channing.

Deze instructiemethode wordt ook vaak ingezet bij mensen met een autismespectrumstoornis en/of een ernstig verstandelijke beperking.

Huiswerk

Boek: Communicatie en gedrag

Thema 10, Instructie geven

Opdracht 3, 4, 6 en 8

wat heb jij vandaag geleerd?

Hoe vond je deze les?

😒🙁😐🙂😃