Herhaling tijdvak 3 en 4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

tentamenvoorbereiding

- herhaling: onderwerpen tijdvak 3 en 4

- voorbeeld tentamenvraag

- tips beantwoorden vragen

- bronnen lezen

Tijdvak 3

Tijdvak 4

Tijdvak 3

- Hofstelsel

- Leenstelsel

- Verspreiding christendom

- Islam

Tijdvak 4

- Opkomst van handel en ambacht -> herleven landbouw-stedelijke samenleving

- Zelfstandigheid van steden 

- Staatsvorming en centralisatie 

- Investituurstrijd

- Christelijke expansie buiten Europa: kruistochten

Voorbeeld tentamenvraag

Rond 800 is in West-Europa, in vergelijking met de Tijd van Grieken en Romeinen, veel veranderd. Er zijn veranderingen op politiek, sociaaleconomisch en religieus-cultureel gebied. Een voorbeeld van een verandering is het ontstaan van het hofstelsel.

Leg uit of het ontstaan van het hofstelsel een politieke, een sociaaleconomische of een religieus-culturele verandering is. (2p)

Antwoord geven op vraag

- Kijk goed naar het puntenaantal 

- Let op signaalwoorden: geef, noem, leg uit, zet uiteen

- Herhaal in je antwoord de vraag

- Bron gebruiken: citeer uit bron en licht toe

- KA noemen: geef omschrijving van KA (en eventueel: leg uit)

Neem een woordenboek mee!

Bronnen lezen

- Neem een markeerstift mee

- Let op signaalwoorden 

- Lees goed introductie + onderschrift 

- Betrouwbaarheid: let niet alleen op het jaartal, maar vooral ook op de achtergrond van de maker

Tijdvak 3

- Hofstelsel/ domeinstelsel (economisch)

- Leenstelsel/ feodale stelsel (politiek)

- Verspreiding christendom (cultureel)

- Islam (cultureel)

Domeinstelsel/ hofstelsel

- Europa: zelfvoorzienende, geïsoleerde domeinen 

- Veiligheid

- Horigen en vrije boeren

- Horigen: herendiensten + pacht afstaan + aan grond gebonden

- Ruilhandel, geldeconomie verdwenen

Het domeinstelsel was wat voor soort systeem?

1. Politiek
2. Economisch
3. Cultureel
4. Sociaal

Leenstelsel

- Feodale verhoudingen

- Slechte wegen + communicatiemiddelen: effectieve manier van besturen

- Eed van trouw tussen leenheer en

- Achterleenmannen

- Karel Grote, rond 800

Wanneer werd het christendom staatsgodsdienst?

1. In de romeinse tijd
2. in de vroege middeleeuwen
3. in de late middeleeuwen

verspreiding christendom 

- Eenheid

- Vorsten dopen als voorbeeld

- Geestelijken belangrijk (onderwijs, cultuur, bestuur, economie)

- Kloosters belangrijk 

- Missionarissen verspreiden geloof

Wanneer ontstond de islam?

1. Rond het jaar nul
2. 2de eeuw
3. 5de eeuw
4. 7de eeuw

Islam

- 7de eeuw, nieuw geloof: islam

- Mohammed

- monotheïsme, voortbouwend op christendom en jodendom

- hele snelle verspreiding: zwakke tegenstanders, snelle paarden en Jihad

- Wetenschap

Belangrijke jaartallen tijdvak 3

- rond 500: val Romeinse rijk

 - begin middeleeuwen

- 7de eeuw: ontstaan islam

- rond 800: Karel de Grote

Belangrijke begrippen tijdvak 3

- horigen, domeinen, zelfvoorzienend, herendiensten;

- leenheer, leenman, trouw, raad en daad, feodalisme

- christendom, missionaris, geestelijken, kloosters

- islam, jihad

Tijdvak 4

- Herleven landbouw-stedelijke samenleving + opkomst handel

- zelfstandigheid steden

- centralisatie en staatsvorming

- investituurstrijd

- kruistochten 

Herleven landbouw-stedelijke samenleving

- Rust (einde invasies vikingen), nieuwe landbouwtechnieken (oa. drieslagstelsel) --> bevolkingsgroei

- Handel op gang --> geldeconomie

- Steden ontstaan langs knooppunten (wegen, rivieren, kloosters)

- Specialisatie (ambachten, niet meer iedereen is boer)

- Internationale handel (Hanze)

Zelfstandigheidsteden

- Steden kopen rechten van leenheer (privileges). Voorbeelden: tol heffen + muur bouwen

- stadsrecht: eigen regels voor bestuur, rechtspraak

- Macht van steden groeit

- Voordeel heer: belastingen + militaire steun

Centralisatie en staatsvorming

- Vroege middeleeuwen: rondreizende koningen

- Verandering: komst geldeconomie -> organiseren bestuur met ambtenaren (die daar voor betaald krijgen, ipv systeem van trouw)

- koningen willen centraliseren: vanuit hoofdstad besturen + overal dezelfde wetten en regels (doel: eenheid)

Investituurstrijd

Conflict over benoemen bisschoppen 

- Bisschoppen zijn in dienst van de kerk, dus de Paus vindt dat hij dat mag doen (geestelijke macht)

- Koningen bemoeien zich met de benoeming omdat bisschoppen vaak belangrijk zijn in hun gebied 

- Compromis: paus macht over geloof, koning alles daarbuiten

Kruistochten

- Paus roept rond 1100 op tot kruistochten

- Doel: terugdringen invallers in Byzantijnse rijk + bevrijden heilige land (Palestina) van de Islam

- Veel vrijwilligers, want: plek in hemel, zoeken naar beter bestaan of macht buiten Europa krijgen (edelen)

Belangrijke jaartallen tijdvak 4

- Rond 1100: opkomst steden + kruistochten

Belangrijke begrippen tijdvak 4

- geldeconomie, handel, ambacht, specialisatie

- zelfstandigheid, privileges, stadsrecht

- centralisatie, staatsvorming, eenheid

- investituurstrijd

- kruistochten