MODUS, TIJD EN THESE

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Modus

Tijd

These

Modi

Nee.... modi, geen mode...

Modi

• Het Latijnse werkwoord heeft naast een tijd ook een modus of wijze:
• Infinitivus (onbepaalde wijs) 
• Indicativus (aantonende wijs)
• Imperativus (gebiedende wijs)
• Conjunctivus (aanvoegende wijs) 
• Participium (deelwoord)

Modus: infinitivus

• De infinitivus is het hele werkwoord
• We noemen dit ook wel de onbepaalde wijs
• Twee tijden: infinitivus praesens en infinitivus perfectum

Indicativus

• Aantonende wijs
• Geeft de handeling aan die gedaan wordt
• Deze komt voor in hoofdzinnen en bijzinnen

Indicativus in de bijzin

• Bijwoordelijke bijzin:
• - reden voor iets wat in de hoofdzin wordt gezegd
• - tijdstip: voor, tijdens of na de hoofdzin
• cum + indicativus: toen, wanneer
• ut  + indicativus: zodra, zoals

Indicativus in de bijzin

• Bijvoeglijke bijzin:
  
• Verwijst naar één zelfstandig naamwoord in de hoofdzin
• Indien ingeleid door qui: relatieve of betrekkelijke bijzin

Imperativus

• gebiedende wijs:
• je geeft een opdracht of bevel
• twee vormen: enkelvoud en meervoud

Conjunctivus

• De conjunctivus geeft meestal aan: 
• aarzelingen, vervulbare wensen, onvervulbare wensen, mogelijkheden, aansporingen en vriendelijke bevelen. 
• De conjunctivus komt voor in de hoofdzin en de bijzin.

Conjunctivus in de bijzin

• Conjunctivus + ut: 
• doel (opdat) of gevolg (zodat)
• 
  
• Conjunctivus + cum: 
• toen/nadat, omdat of hoewel. 

Participium: PPP

• Het participium perfectum passivum kan je het beste vergelijken met een voltooid deelwoord.
• Het kan dus ook bijvoeglijk worden gebruikt (en gedraagt zich in het Latijn als een bijvoeglijk naamwoord). 

Participium: PPP

• Voorbeeld:
• pulsare => pulsatus
• Romanus pulsatus est.
• De Romein is geslagen. 
• Romani pulsati.
• De geslagen Romeinen. 
• Vorming van het ppp:
• Zie bladzijde 150.

Tijden en zo...

• Hoe vertaal je nu de verschillende tijden?
• We kijken nu alleen naar het heden en verleden
• De toekomst komt later

Het heden: praesens

• Praesens: de handeling gebeurt hier en nu
• De handeling is nog bezig op het moment van vertellen
• Bijzonder: 
• Praesens Historicum:
• Een gebeurtenis in het verleden wordt verteld alsof hij nu plaatsvindt
• Vaak werkt dit spanningsverhogend

Het heden: praesens

• Praesens: de handeling gebeurt hier en nu
• De handeling is nog bezig op het moment van vertellen
• Voorbeeld:
• Marcus Helenam amat: Marcus houdt van Helena.

Het verleden

• Verleden: een handeling speelt zich af voor de huidige tijd
• In principe zijn er drie vormen:
• Imperfectum
• Perfectum
• Plusquamperfectum

Imperfectum

• De handeling speelt zich af in het verleden, maar is nog niet afgerond op het moment van vertellen.
• Bijvoorbeeld:
• Marcus Helenam amabat: Marcus hield van Helena
• (Hij houdt dus van haar op het moment van vertellen)

Perfectum

• De handeling is voltooid op het moment van vertellen.
• Bijvoorbeeld:
• Marcus Helenam amavit: Marcus heeft van Helena gehouden 
• (Hij houdt nu dus niet meer meer van haar)
• Je mag ook vertalen: Marcus hield van haar. 

Plusquamperfectum

• De handeling is voltooid vóór een andere handeling die in het verleden plaatsvindt
• Bijvoorbeeld:
• Marcus Helenam amaverat: Marcus had van Helena gehouden.
• (Dat "houden van" was dus al opgehouden, voordat een gebeurtenis in het verleden plaatsvond). 

These

Is het onderwerp degene die het doet 

of

is het onderwerp degene die het ondergaat?

Activum

Het onderwerp is de handelende persoon. 

De persoonsvorm is actief en geeft de actie aan die uitgevoerd wordt. 

Bijvoorbeeld: 

Obelix Romanum pulsat.
Obelix slaat de Romein. 

Passivum

• Het onderwerp ondergaat  lijdzaam de handeling. 
• De persoonsvorm is passief.
• De handelense persoon kan weergegeven worden door
• a(b) + ablativus.
• Voorbeeld: 
• Romani pulsantur (ab Obelixe).
• De Romeinen worden geslagen.

Passivum.

• Deus puellam vocat. 
• De god roept het meisje.
• Het onderwerp "doet" de handeling: actief. 
• Puella vocatur a deo.
• Het meisje wordt geroepen door de god.
• Het onderwerp ondergaat de handeling: passief.
• Leer de uitgangen van het praesens en imperfectum.

Participium: PPP

• Het participium perfectum passivum kan je het beste vergelijken met een voltooid deelwoord.
• Het kan dus ook bijvoeglijk worden gebruikt (en gedraagt zich in het Latijn als een bijvoeglijk naamwoord). 

Participium: PPP

• Voorbeeld:
• pulsare => pulsatus
• Romanus pulsatus est.
• De Romein is geslagen. 
• Romani pulsati.
• De geslagen Romeinen. 
• Vorming van het ppp:
• Zie bladzijde 150.