Steden en Staten en de kerk introductie en par 5.1 2025

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5: Steden en Staten en de kerk

Introductie 

en

Paragraaf 5.1:Handel en de opkomt van de steden

Tijdvak 4: Steden en staten

Welk logo hoort bij het tijdvak 'Steden & Staten'?

1. A
2. B
3. C
4. D

Het tijdvak Steden & Staten duurt

1. van 500 tot 1500
2. van 500 tot 1000
3. van 1000 tot 1500
4. van 1500 tot 1600

We verlaten

Het tijdvak van 

De monniken en ridders (500-1000)

Deze les - leerdoelen

• Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.
  
• Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was.

Wat is er veranderd!

Na de invloed van het Romeinse Rijk wordt het onveiliger!

Het hofstelsel met ridders en kastelen worden belangrijk,

tevens komt de islam op als nieuwe godsdienst!

Late Middeleeuwen

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

Kenmerken:

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

Veranderingen op het platteland

Vanaf ongeveer het jaar 1000 veranderen er dingen:

• Domeinheren lieten woeste gronden ontginnen.  Boeren gaan moerasgebieden droogleggen . Ook kapten ze bossen. Zo kwam er meer ruimte voor akkers.
• Drieslagstelsel.een stuk land in het eerste jaar wordt gebruikt voor wintergraan en in het tweede jaar voor zomergraan, voordat het een jaar braak komt te liggen.

Landbouwverbeteringen: 

Ook: Boeren gingen een andere ploeg gebruiken > ijzer ipv hout en een halsjuk.

Ook werden de woeste gronden gekapt om plaats te maken voor landbouwgrond

Dit noem je ontginnen

Door nieuwe technieken in de landbouw kwam er méér voedsel

Ook werd het een paar graden warmer in Europa

Een ijzeren ploeg

Halsjuk

Gevolgen:

• Grotere oogst, meer voedsel, 
• mensen leven langer
• bevolking groeit

......en er is voedsel over

> ontstaan van de handel

Handel

• Boeren gaan hun landbouwoverschot verkopen, dit doen ze op markten. 

• knooppunten van land- en waterwegen.
• bij een kastelen en kloosters

• Hierdoor groeit de handel.

Ontstaan van steden

• Door de groei van de bevolking kon een deel van de boeren ander werk gaan doen, bijv. handelaar worden of ambachtsman. 

• In de stad waren ze vrij (geen horige boer meer)

• Tussen 900-1300 ontstaan er 1000 steden in  Europa

Het domein groeit uit tot een stad, hoe?

Agrarische - stedelijke samenleving 

• Een maatschappij waarin de meeste mensen op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waar ook steden zijn, waarin veel mensen hun brood verdienen als ambachtsman of handelaar.

Als je meer wilt weten over de stad in de Middeleeuwen....

....kijk dan het volgende filmpje vanaf minuut 3.

0

De geldeconomie:

Economie waarin met geld wordt betaald

Vraag: Hoe werd er betaald/gehandeld in de vroege Middeleeuwen?

(500-1000)

Antwoord

• Ruilhandel. De mensen op een domein maakten hun spullen zelf of ruilden spullen.
• Pacht werd ook in natura betaald.

• Onhandig voor de domeinheer, want graan en eieren kon je slecht bewaren en onhandig voor de boeren: ruilen op de markt lastiger dan.....met geld betalen.

Nog een probleem...

• Ieder koninkrijk en stad had een eigen munt
• Oplossing: geld wisselen

• Handel en nijverheid namen toe

Dus...

• Door landbouwverbeteringen ontstonden er voedseloverschotten 
• Overschotten werden verkocht op de markt --> HANDEL
• Specialisatie: er ontstaan ambachten (niet iedereen hoeft in de landbouw)
• Handelaren en ambachtsmensen gaan wonen rond de markt --> steden ontstaan

Ontstaan handelsnetwerken

Handelssteden  dreven handel met gebieden in Europa en daarbuiten. 

Veel geld verdient ook met het innen van tol.

Ontstaan handelsnetwerken

Handelssteden  dreven handel met gebieden in Europa en daarbuiten. 

Veel geld verdient ook met het innen van tol.

Gevolgen toename handel

1. groei nieuwe steden
2. ontwikkeling geldeconomie > geldwisselaars en banken
3. ontstaan van handel over grote afstanden in luxekoopwaar ( oa zijde, specerijen met Midden-Oosten)
4. samenwerkingsverbanden zoals de Hanze (12e - 17e eeuw)

Handelsnetwerken

Sommige steden groeien uit tot handelssteden

• Handelaren moeten hier tol betalen
• Ook is alleen handelen gevaarlijk
• Dus handelaren gaan samen werken en vormen de Hanze
• Ze regelen:
  -Gunstige prijzen
  -Geen of weinig tol
  -Monopolie op producten
  -Samen reizen voor veiligheid
  

De Hanze rond 1350

Het koggeschip

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Meer over de Hanze...

.....in de volgende filmpjes

0

0

Het tijdvak 'Steden & Staten' kende een...

1. landbouwsamenleving
2. landbouw-stedelijke samenleving

Waarom konden aan het eind van de middeleeuwen steeds meer mensen overstappen van het beroep boer op het platteland naar een ander beroep in de stad?

1. Er hoefde niet zo veel te worden geoogst, omdat het aantal mensen afnam.
2. Er kwamen nieuwe uitvindingen in de landbouw.
3. Er kwamen steeds meer huizen in de stad.
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Wat wordt met het plaatje hiernaast uitgelegd?

1. De gilden in Europa
2. Het Hanze-verbond
3. De schepenen van steden in Europa
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist