HC Verlichting, deel I

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

HC Verlichting

De Verlichting in theorie en praktijk

(1650-1900)

Rationalisme

Empirisme

Wetenschappelijke revolutie

Renaissance

en humanisme

Ontdekkings-reizen

Technische vooruitgang

17e eeuw

16e eeuw

15e eeuw

De Verlichting

18e eeuw

De Verlichting

• Kennis en rationaliteit brengen de mensheid verder. 
• Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid; 
• De gehele samenleving is maakbaar: (rationeel) optimisme.

De Verlichting

• Kennis en rationaliteit brengen de mensheid verder. 
• Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid; 
• De gehele samenleving is maakbaar: (rationeel) optimisme.

Rationeel optimisme 

De Verlichting

• Kennis en rationaliteit brengen de mensheid verder. 
• Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid; 
• De gehele samenleving is maakbaar: (rationeel) optimisme.

Rationeel optimisme en een 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

        

De Verlichting

• Kennis en rationaliteit brengen de mensheid verder. 
• Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid; 
• De gehele samenleving is maakbaar: (rationeel) optimisme.

Rationeel optimisme en een 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

        - godsdienst, 

        - politiek, 

        - economie 

        - sociale verhoudingen 

De Verlichting over de godsdienst

• Godsdienst is een zaak van het individu (en dus niet van de staat). 
• Dus:  scheiding van kerk en staat. 
• Vrijheid en tolerantie zijn de belangrijkste waarden.

De Verlichting over de maatschappij

De Verlichting over de maatschappij

Sociale verhoudingen

De Verlichting over de maatschappij

• Problemen komen niet uit de mens zelf, maar uit de samenleving waarin hij leeft (onderdrukking, ongelijkheid);
• Die samenleving is maakbaar; 
• De mens is van nature goed en wordt geboren als een 'tabula rasa', een onbeschreven blad.
• Onderwijs is de oplossing voor alle maatschappelijke problemen -mits zonder dwang en drang.

Sociale verhoudingen

De Verlichting over de economie

• De 'onzichtbare hand' van vraag en aanbod zal leiden tot algemene welvaart;
• Tegen mercantilisme, voor een vrije markt: ondernemers moeten zich kunnen laten leiden door rationeel eigenbelang. 

De Verlichting over politiek & bestuur

Vóór de Verlichting: 

Droit Divin (goddelijk recht); de vorst hoeft zich tegenover niemand te verantwoorden, alleen tegenover god.

In de Verlichting:

- John Locke 

- Jean Jacques Rousseau

- Montesquieu

De Verlichting over politiek & bestuur

• Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren ('tabula rasa') en hebben natuurrechten; (John Locke)
• Tussen burgers en overheid moet een sociaal contract worden gesloten: burgers leveren een deel van hun macht (het geweldsmonopolie) in, in ruil voor bescherming. 
• Een onrechtvaardig bestuur (tirannie) mag door burgers worden afgezet.
• De 'algemene wil' van het volk -volkssoevereiniteit- betekent directe democratie (Rousseau) of indirecte democratie (Montesquieu)
• In een staat dienen de machten gescheiden te zijn: TRIAS POLITICA van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.

De Verlichting over politiek & bestuur

• Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren ('tabula rasa') en hebben natuurrechten; (John Locke)
• Tussen burgers en overheid moet een sociaal contract worden gesloten: burgers leveren een deel van hun macht in (het geweldsmonopolie) in ruil voor bescherming. 
• Een onrechtvaardig bestuur (tirannie) mag door burgers worden afgezet.
• De 'algemene wil' van het volk -volkssoevereiniteit- betekent directe democratie (Rousseau) of indirecte democratie (Montesquieu)
• In een staat dienen de machten gescheiden te zijn: TRIAS POLITICA van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.

Welk Verlichtingsideaal hoort vooral bij het afschaffen van de standenmaatschappij?

1. vrijheid
2. gelijkheid
3. broederschap
4. wetenschap

1. voorstander vd standenmaatschappij
2. tegenstander vd standenmaatschappij

Alle verlichte denkers waren atheïsten.

Waar 

Niet waar

Volgens de verlichting moest de onwetendheid licht brengen in de duisternis van de rede.

Verlichte denkers wilden alles met hun gevoel begrijpen.

De verlichting was een gevolg van de wetenschappelijke revolutie in de 17e eeuw.

De verlichting ontstond in westerse landen.

Verlichte denkers vonden dat God niet meer moest ingrijpen in het leven.