Les 2: Rechtsstaat of dictatuur?

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 2: Rechtsstaat of dictatuur? 

Maatschappijkunde Basis 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

1. Je kent de begrippen: rechtsstaat, dictatuur (R)
2. Je kent de kenmerken van een rechtsstaat (R)
3. Je kent de kenmerken van een dictatuur (R)
4. Je kunt het verschil tussen een rechtsstaat en dictatuur uitleggen (R)

Wat is een rechtsstaat?

In Nederland bestaan geen wetten die bepalen welke kleren je moet dragen, wat je moet geloven of welke mening je moet hebben. Dat komt omdat Nederland een rechtsstaat is, een land waar de rechten en plichten van de burgers en van de overheid in wetten zijn vastgelegd.

De overheid bestaat uit politici die ons land besturen en alle ambtenaren die daarbij helpen. De politie, maar ook leraren en de brandweer horen bij de overheid. 

Kenmerken van een rechtsstaat

• Er is een Grondwet, met daarin de belangrijkste rechten en plichten van de burgers en de overheid
• Alle burgers hebben grondrechten, dit zijn belangrijke rechten die zijn opgenomen in de Grondwet
• Burgers en de overheid moeten zich houden aan de wet (rechtsbescherming)
• De macht is verdeeld over verschillende mensen (Trias Politica)
• Er is een onafhankelijke en onpartijdige rechter

De Grondwet

Volgens de grondwet hebben burgers de volgende rechten (een selectie):

• Vrijheid van meningsuiting
• Persvrijheid
• Vrijheid van vergadering
• Vrijheid van onderwijs
• Vrijheid van godsdienst
• Vrijheid van betoging
• Recht op privacy
• Vrijheid van het oprichten van verenigingen en politieke partijen

Wat is een dictatuur?

We weten nu dat Nederland een rechtsstaat is. 

Maar in sommige landen heeft een dictator alle macht, zoals in Noord-Korea waar de familie Kim al sinds 1948 de baas is. 

Je noemt dit land een dictatuur, een staat waar de macht in handen is van een persoon of een kleine groep mensen. 

Kenmerken van een dictatuur

De belangrijkste kenmerken van een dictatuur zijn:

1. Burgers hebben geen grondrechten
2. Er is geen persvrijheid. We noemen dit censuur: de machthebbers controleren vooraf berichten van journalisten
3. Er is geen vrijheid van meningsuiting
4. Er is geen vrijheid van godsdienst
5. Er is geen onafhankelijke rechtspraak (de rechters doen wat de dictator wil)
6. Als er verkiezingen zijn, kun je vaak alleen stemmen op de partij van de dictator
7. Het leger (en de geheime politie) steunt de dictator

Begrippen H2

• Rechtsstaat
• Grondwet
• Grondrechten
• Onafhankelijke rechter
• Recht
• Plicht
• Dictatuur