Lyotard - Het sublieme en de avantgarde

• Filosofie
• WO
• Studiejaar 2

Lyotard

tekst Het sublieme en de avantgarde

Werkcollege Kunstfilosofie 

8 januari 2020

1. Welke drie soorten 'nu' onderscheidt Lyotard? (p. 93-94)

Wat is het 'nu' van Newman precies? Probeer het precies te omschrijven.

Bij Newman's Cathedra (in het bijzonder) is datgene dus: "de kleur in zijn gebeuren, het wonder dat 'er (iets: de kleur) gebeurt'" (blz. 109)

2. Wat bedoelt Lyotard met het onderscheid tussen quid en quod? (p. 94)

3. Welke verschillen en overeenkomsten ziet Lyotard tussen het sublieme van Burke en Newman? (p. 96-97)

Omschrijf zo precies mogelijk de sublieme kunstervaring volgens Newman. Wat voor soort ervaring is het?

4. Hoe verhoudt het sublieme zich tot kunst en retorica? (blz. 98-102)

Verplaatsing van het sublieme (blz. 103)

Van technè: een skill die je beter of minder goed onder de knie hebt, die onderwezen wordt in instituten, en onderworpen is aan regelgevingen --> dus van maker van de kunst

naar

De kunstontvanger die een sublieme ervaring ondergaat; waarin het sublieme zich aankondigt

5. Wat is volgens Lyotard het belangrijkste verschil tussen Kant en Burke in hun analyse van het sublieme? (blz. 104-107)

De dubbele beroving van Burke (p. 105)

De ziel wekt op het lichaam de indruk op dat er iets ergs gaat gebeuren --> terror / angst

Angst is altijd angst voor de beroving van iets met als culminatie de beroving van het leven cq. de dood. oftewel: de beroving van het Gebeurt er?

Aangezien in een kunstervaring van het sublieme deze angst niet gegrond is, wordt deze terror niet gerealiseerd. 

--> Dit leidt tot verlichting.

--> Dit is ook een beroving: beroving van de dreiging om beroofd te worden van het leven. Dit wordt veroorzaakt door de kunst.

De dubbel beroving van Burke

i.t.t. Kant incorporeert Burke in zijn notie v/h sublieme dus wel het idee van Gebeurt er?  Kant focuste zich voornamelijk op representaties van het sublieme in zijn analyse.

Burke verkiest de poëzie boven beeldende kunst en dat is volgens Lyotard de juiste keuze als je het sublieme op die Newmaniaanse manier wil benaderen:

blz. 106

"Maar als het doel van de kunst erin bestaat de ontvanger van de werken hevige gevoelens te doen ondergaan, dan legt de figuratie door middel van beelden dwingende beperkingen op aan de mogelijkheden van de emotionele uitdrukking."

...

"(...) kan de schilderkunst ooit zoiets groots bieden als de toevoeging van dit enkele woord: 'De Engel des Heren?'"

6. Wat bedoelt Lyotard met de uitdrukking “…dat tonen wat láát zien en niet wat zichtbaar is.”? (blz. 109)

dat tonen wat verborgen blijft 

(1)

Cézanne wilde expres niet gebruikmaken van lijnen in zijn werk. Lijnen definiëren en categoriseren daarmee dat wat afgebeeld wordt.

 

Elke categorisering is een voorbij gaan aan de "waarneming vóór de waarneming". (blz. 109)

Paul Cézanne - Basket of Apples (1895)

dat tonen wat verborgen blijft (2)

Het idee is daarom dat Cézanne de fenomenologische ervaring van het afgebeelde 1 op 1 op het doek probeert te zetten.

Daarmee tracht hij datgene te tonen, wat normaliter verborgen blijft, nl.: dat er getoond wordt; dat er (iets) gebeurt

Paul Cézanne - Basket of Apples (1895)

Barnett Newman - Cathedra (1951) Stedelijk Museum, Amsterdam

7. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de kapitalistische economie en het sublieme van de avant-garde? (blz. 112-115)

kapitalisme en avant-garde

• kapitalisme is bezig met 'nieuwtjes' die daarna in de 'geheugenmachine' belanden.
• werkelijkheid wordt ongrijpbaar door ontwikkelingen technologieën
  
• de avant-garde vraagt naar de ruimte tussen de nieuwtjes, naar het 'nu', het Gebeurt er?

marktwerking in de kunst

Kapitalistische marktwerking: nieuwe producten die niet nieuw zijn, maar alleen maar husselingen van al bestaande elementen.

Lyotard ziet precies dit ook gebeuren in de kunst in de 20e eeuw: kunst wordt steeds eclectischer en abstracter.

tijdservaring van het kapitalisme

opeenvolging van nieuwtjes o.b.v. ideaal van rijkdom, en steeds maar meer en beter; 

maar echte vernieuwing is het niet

tijdservaring van het sublieme

Het 'ultieme' nu, het nu 'zonder meer'

zou de tijdservaring van het kapitalisme juist stil moeten zetten en ter discussie moeten stellen.

8. Wat bedoelt Lyotard met de telkens terugkerende vraag 'Gebeurt er'?

Probeer andere domeinen dan de kunst te verzinnen waarin het 'Gebeurt er?' tot uiting komt. Hoe uit het zich dan?

Afsluiting: welke eerder behandelde kunstfilosofen en welke terminologie zie je bij Lyotard allemaal hernomen worden?