14.2-2 Je gezichtszintuig 5H

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.2 Je gezichtszintuig deel 2

Inhoud hoofdstuk

14.1 De ene spier is de andere niet

14.2 Je gezichtszintuig

14.3 Zenuwstelsel

14.4 Zenuwcellen

14.5 Hormonen

Daarna nog: herhalen H6 (Voeding, vertering en gezondheid)

Doel 14.2

• Je kunt beschrijven waardoor bijziendheid, verziendheid en oudziendheid ontstaan
• Je kunt het verschil tussen kegeltjes en staafjes uitleggen
• Je kunt uitleggen hoe de lichtprikkel leidt tot waarnemen in de hersenen
  
• Je kunt uitleggen hoe gezichtsbedrog ontstaat

Lens - verziend/ bijziend

 Je hebt een bolle lens/ + brillenglas nodig.

Verziend: beeld scherp áchter je netvlies.

Je kunt dichtbij niet scherp zien, je lens is niet bol genoeg/ je oog is te lang.

Lens - verziend/ bijziend

 Je hebt een holle lens/ - brillenglas nodig.

Bijziend: beeld scherp vóó'r je netvlies.

Je kunt veraf niet scherp zien, je lens is niet plat genoeg/ je oog is te kort.

Lens - oudziend

Oudziend: de lens is niet flexibel genoeg meer en wordt niet bol genoeg meer om goed dichtbij de zien. 

Iemand die bijziend is kan dus op latere leeftijd tóch een leesbril nodig hebben.

Lens - staar

Staar: troebele ooglens door ophoping en samenklontering van afbraak producten van eiwitten.

Staaroperatie: nieuwe lens!

Zintuigcellen

Zintuigcellen

Adequate prikkel:

Cellen op het netvlies zijn gespecialiseerd in het registreren van licht.

Deze cellen zullen dus niet reageren op bijv. geluid of warmte.

Drempelwaarde: 

Er moet voldoende licht op de zintuigcel vallen om een reactie te krijgen. Alles-of-niets principe.

Kegeltjes en staafjes

Het netvlies heeft twee verschillende zintuigcellen:

Kegeltjes en staafjes.

Door licht wordt een pigment (kleurstof) afgebroken en dit zorgt voor een impuls (bericht) richting de hersenen.

Kegeltjes

• Drie verschillende typen die gevoelig zijn voor verschillende kleuren licht (rood/ groen/ blauw) door verschillende pigmenten. Met de kegeltjes kun je dus kleuren zien.
• Ze hebben een hoge drempelwaarde (niet zo lichtgevoelig)
  
• Ze zitten vooral in de gele vlek

Staafjes

• bevatten één pigment: staafjesrood. Je kunt er alleen grijstinten mee zien.
• Ze hebben een lage drempelwaarde (lichtgevoelig)
  
• Ze zitten vooral buiten de gele vlek in een lage dichtheid (je kunt er niet heel scherp mee zien).

Netvlies: kegeltjes en staafjes

Nachtblindheid

Onvoldoende staafjesrood (pigment in de staafjes) zorgt voor minder lichtgevoeligheid in de staafjes. Hierdoor is het zicht in de schemer minder: nachtblindheid.

Kleurenblindheid

De pigmenten in de kegeltjes zijn normaal gevoelig voor rood, groen of blauw.

• een van de pigmenten ontbreekt: je kunt die kleur dan niet zien
• een van de pigmenten is verandert waardoor hij gevoelig wordt voor een andere kleur: je kunt dat het verschil tussen kleuren niet goed zien (groen/ rood bijvoorbeeld)

Impulsen naar je hersenen

Alle kegeltjes en staafjes geven impulsen (berichten) door aan je hersenen.

Dit gebeurt door zenuwcellen (neuronen).

De hersenen interpreteren het beeld (3D beeld, herkennen van vormen).

Impulsen naar je hersenen

Gezichtbedrog: de interpretatie door de hersenen klopt niet met de werkelijkheid.

Impulsen naar je hersenen

Voor het coördineren van bewegingen gebruiken je hersenen informatie van verschillende zintuigen:

• gezichtszintuig
• evenwichtszintuigen (in je oor)
• spierspoeltjes

Kloppen de zintuigen niet met elkaar dan ontstaat duizeligheid.

Doel 14.2

• Je kunt beschrijven waardoor bijziendheid, verziendheid en oudziendheid ontstaan
• Je kunt het verschil tussen kegeltjes en staafjes uitleggen
• Je kunt uitleggen hoe de lichtprikkel leidt tot waarnemen in de hersenen
  
• Je kunt uitleggen hoe gezichtsbedrog ontstaat

Doel en begrippen 14.2

Je leert waardoor je scherp kunt zien

adequate prikkel, drempelwaarde, alles-of-niets principe, kegeltjes, staafjes, staafjesrood, bijziend, verziend, oudziend, staar, kleurenblind, nachtblind, vitamine A, impulsen, neuronen, gezichtbedrog, evenwichtszintuigen

Huiswerk

14.2: 6, 7, 8, 10, 11, 13