Zintuigen (H15)

• Natuur en techniek
• MBO
• Studiejaar 3

Zintuigen (H15)

Wat zien

jullie hier?

Grote kans dat je bij de 2e afbeelding ook een oude vrouw ziet en de jonge dame

niet. Kijk eens langer. Zie je nu ook de jonge vrouw? (voor degene die het nog

niet ziet; de neus van de oude vrouw is de kin van de jonge vrouw en het

zichtbare oog van de oude vrouw is het oor van de jonge vrouw).

Dat heeft te maken met je referentiekader. Je zag eerst een afbeelding van een

oude vrouw, daarom zie je die bij de 2e afbeelding ook. Je kijkt naar de 2

e

afbeelding met een “geconditioneerde” bril. Als jou echter eerst een afbeelding

van een jonge vrouw was getoond, dan zag je in de 2e afbeelding zeer

waarschijnlijk de jonge vrouw in plaats van de oude.

In de afbeelding zie je dus een jonge EN een oude vrouw.

Twee mensen kunnen dus exact hetzelfde “zien”, het volkomen oneens zijn met

elkaar en toch allebei gelijk hebben. 

planning

zintuigen

prikkels: voelen (H16), proeven, ruiken, zien en horen

reflexen

Waarnemen

• Voor elke soort prikkel heb je een apart zintuig. 
• Sommige prikkels zijn niet waar te nemen door de mens, bijvoorbeeld magnetisme (sommige vogels kunnen dit wel)
• Een zintuig is een orgaan dat gevoelig is voor een bepaalde verandering (prikkel)
• Zintuigcellen nemen maar één soort prikkel waar en is dus ongevoelig voor andere prikkels (bijv. tast en licht bij de huid)

Reageren op prikkels

Prikkel = chocolade bonbons

Zintuig = ogen

Impuls = signaal naar hersenen

Impuls = signaal naar spieren

Reageren = bonbon pakken

Reageren op je omgeving

1. Je ontvangt prikkels op met je zintuigen.
2. Je zintuigen sturen signaaltjes naar het zenuwstelsel.
3. Via het zenuwstelsel komen signaaltjes bij je hersenen.
4. Je hersenen sturen spieren aan.

Adequate prikkel

Elke type zintuigcel is gevoelig voor één bepaalde prikkel

Licht -> ogen, Geluid -> oren, Gevoel -> huid, Geuren -> neus,

Smaken -> tong

In een zintuigcel worden adequate prikkels omgezet in impulsen (elektrische stroompjes), die worden via zenuwen naar het ruggenmerg en de hersenen gestuurd. Pas in de hersenen worden we bewust van wat we waarnemen.

Drempelwaarde

Drempelwaarde

Als een prikkel te klein is, dan kan het zintuig het niet waarnemen. De prikkel is beneden de DREMPELWAARDE. Een prikkel wordt pas een impuls als deze hoger is dan de drempelwaarde. Prikkels onder de drempelwaarde reageren we niet op, dit is gewenning. Gewenning en motivatie spelen ook een rol in de drempelwaarde. (motivatie = voorrang)

De drempelwaarde is bij verschillende 

organismen anders: een hond kan beter horen 

dan een mens.

impulssterkte = altijd gelijk

geen prikkel

geen impuls

zachte prikkel

niet over drempelwaarde

geen impuls

harde prikkel

over drempelwaarde

lage impulsfreq

krachtige prikkel

over drempelwaarde

hoge impulsfreq

De huid

Met je huid kun je voelen: druk, warmte, kou en pijn.

Je huid heeft meerdere zintuigen:

1. drukzintuigen

2. tastknopje

3. warmte-zintuigen

4. koude-zintuigen

5. pijnpunten

Huid

Huid doorsnede

Huid

• De huid bevat verschillende zintuigen. In de kiemlaag komen vrije zenuwuiteinden uit. Deze nemen beschadigingen waar. Je voelt het als pijn.
• In de lederhuid (vlak onder de kiemlaag), liggen de tastzintuigen. Ze reageren op drukverschillen. Hoe dichter de tastzintuigen bij elkaar zitten, hoe gevoeliger de huid is (bijvoorbeeld vingertoppen)

Huid

• Iets dieper in de lederhuid liggen de koude-  en warmtezintuigen. Ze zijn alleen gevoelig voor temperatuur- verschillen ten opzichte van de huidtemperatuur. Bereik tussen 36˚C en 20˚C (koude) en 36˚C en 43˚C (warmte). Hogere en lagere temperaturen worden als pijn ervaren. 
• In het onderhuids bindweefsel liggen drukzintuigen (trillingen)

Smaak (proeven)

Smaakzintuigen: worden geprikkeld door smaakstoffen

Tong: is ruw, bevat uitsteeksels en holtes, hierin liggen smaakzintuigen

250 smaakpapillen

10.000 smaakknoppen

Elke smaakknop 25-40 smaakzintuigcellen:

Elke smaakzintuigcel neemt 1 hoofdsmaak waar: zoet, zuur, umani, bitter en zout.

Smaakzintuigen

Smaakpapillen = uitsteeksels, waartussen smaakzintuigen liggen.

Smaakstoffen = prikkelen de smaakzintuigen

Smaakzintuigen

De basissmaken neem je waar met de hele tong. 

Je tong bevat ook tast-, temperatuur en pijnzintuigen. Deze spelen ook een rol bij het proeven

(mondgevoel)

Smaakzintuig

• In de groefjes aan de zijkant liggen smaakzintuigcellen
• Voedsel --> smaakzintuigcel --> zenuw --> hersenen
• Zoet, zout, zuur, bitter, umami (hartig)
  

Reukzintuig in je neus.

• Boven in je neusholte bevindt zich het reukzintuig.

• De reukzintuigcellen liggen in het neusslijmvlies.

• Ze worden geprikkeld als er geurende gassen bij komen en sturen dan impulsen naar de hersenen.

• De meeste geuren bestaan uit verschillende geurstoffen. 
• In de neusholte liggen verschillende typen reukzintuigcellen.

• Elk type is gevoelig voor een bepaalde geurstof. 
• Proeven is een combinatie van geur en smaak!

Belangrijke functie: Waarschuwen tegen giftige stoffen (zoals bedorven voedsel)

gezichtszintuigen

Gezichtszintuigen liggen in je ogen. Je kunt daarmee van  voorwerpen de vorm, kleur en helderheid waarnemen.

buitenkant oog

Doorsnede oog

Onderdelen oog

Iris	Regelt de grootte van de pupil.
Lens	Zorgt voor het scherpstellen (scherp zien op verschillende afstanden).
Glasachtig lichaam	Stevigheid, zorgt dat oog bol blijft.
netvlies	binnenste oogvlies, hierin liggen miljoenen lichtgevoelige zintuigcellen.

Onderdelen oog

oogzenuw	impulsen van de zintuigcellen worden via de oogzenuw naar de hersenen gestuurd.
blinde vlek	plaats waar de oogzenuw de oogbol verlaat, liggen geen lichtzintuigcellen.
gele vlek	plaats recht achter de lens, grootste dichtheid van zintuigcellen (scherp beeld)

Doorsnede van het oog met de zintuigcellen in het netvlies.

Pupilreflex

Pupilreflex

Fel licht:

Zwak licht:

Accomoderen

• Het aanpassen van de sterkte van de ooglens (scherp beeld)

• kringspieren en lensbandjes ontspannen lens (bol = dichtbij) of rekken uit (vlak = veraf)

• Voorwerpen worden door de lens omgekeerd en verkleind. De hersenen "vertalen" dit weer in rechtopstaand beeld.

Oogafwijking

Verziend: 

Je ziet alleen in de verte scherp. 

Oog is te kort. 

Beeld ontstaat achter netvlies. 

Corrigeerbaar met bolle lenzen (+) 

Bijziend: 

Je ziet alleen dichtbij scherp. 

Oog is te lang

Beeld ontstaat voor netvlies. 

Corrigeerbaar met Holle lenzen (-)

In de laag zintuigcellen liggen 2 typen zintuigcellen: - Staafjes
- Kegeltjes

Kegeltjes werken alleen bij veel licht. In de gele vlek liggen de meeste kegeltjes!

Met staafjes kun je alleen contrasten zien

Met de kegeltjes kun je kleuren zien.

Staafjes

De drempelwaarde is laag bij staafjes, er is weinig prikkel nodig om een impuls af te geven. 

Gehoorzintuigen

Onderdelen oor

oorschelp	opvangen geluidstrillingen
trommelvlies	via gehoorgang komen de trillingen op het trommelvlies, geeft trilling door aan gehoorbeentjes
gehoorbeentjes	hamer, aambeeld, stijgbeugel verbonden tussen trommelvlies en ovale venster, versterkt trilling
slakkenhuis	bevat vloeistof en zintuigcellen

Onderdelen oor

gehoorzintuigcellen	in slakkenhuis zetten de zintuigcellen de trilling om in impulsen
gehoorzenuw	geeft impulsen door aan de hersenen. Hoe harder het geluid, hoe meer impulsen per seconde er naar de hersenen gaan.
buis van Eustachius	trommelholte en keelholte zijn verbonden, bij slikken kan druk- verschil opgeheven worden

Ligging evenwichtsorgaan

Evenwichtsorgaan

• Het evenwichtsorgaan zorgt ervoor dat je weet wat boven, onder, links en rechts is.
• de drie halfcirkelvormige kanalen bevatten een vloeistof en zintuigharen. 

Is de prikkeldrempel van staafjes of van kegeltjes hoger?

1. Staafjes
2. Kegeltjes

Waarmee zie je kleur?

1. Staafjes
2. Kegeltjes

De adequate prikkel voor de neus is:

1. Geur
2. Reuk
3. Smaak
4. Reuk en smaak

Welk zintuig zit niet in je huid ?

1. warmte zintuig
2. reuk zintuig
3. pijn zintuig
4. tast zintuig

Welke van onderstaande is een interne prikkel

1. Geluid
2. Licht
3. Honger
4. Reuk

Je hebt verschillende zintuigen. Welk zintuig hoort bij het orgaan oog

1. gezichts zintuig
2. smaak zintuig
3. gehoor zintuig
4. reuk zintuig

Welk onderdeel van het oor verbindt de keel en het oor?

1. Aambeeld
2. Slakkenhuis
3. Buis van Eustachius
4. Trilhaartjes

Het oor heeft als taak prikkels op te vangen. Wat is de prikkel voor het oor?

1. licht
2. geluid
3. impuls
4. tikken

Welke letter is het evenwichtsorgaan?

1. Q
2. R
3. S
4. T

Wat is de prikkel voor het evenwichtsorgaan

1. Geluid
2. zwaartkracht
3. Vloeistof
4. Trilhaartjes

Wat is de functie van het evenwichtsorgaan?

1. Het geeft informatie aan de hersenen door om in evenwicht te blijven.
2. Het zorgt ervoor dat je armen en benen recht bewegen
3. Het zorgt ervoor dat geluid in evenwicht binnenkomt
4. Het zorgt ervoor dat je ledematen kan optillen

Welke kleuren zien de kegeltjes?

1. Rood/Blauw/Geel
2. Blauw/Paars/Groen
3. Groen/Rood/Blauw
4. Geel/Groen/Rood

Waarmee kan je kleur zien?

1. Kegeltjes
2. Staafjes
3. Bolletjes
4. Piramides

Welk deel van het netvlies kan het best kleuren zien?

1. Witte vlek
2. Gele vlek
3. Rode vlek
4. Blinde vlek

Is dit een bijziend of een verziend oog?

1. Bijziend
2. Verziend