Verpleegkunde - Suïcidaliteit en suïcidepreventie

• Verpleegkunde
• HBO
• Studiejaar 3

Suïcidaliteit en suïcidepreventie

Psychiatrie leerjaar 3/4

Lesdoelen

- De student weet wat de in de hulpverlening gebruikte theorie over en visie op suïcidaliteit is,

wat de inhoud is van richtlijnen voor het inschatten en behandelen van suïcidaliteit (multidisciplinaire richtlijn) en kan dit verwoorden.

- De student is in staat om suïcidaliteit bij cliënten te signaleren.

- De student is in staat tot het aangaan van een gesprek met iemand die suïcidaal is over deze gevoelens en gedachten.

- De student kan aangeven wat voor hen de meerwaarde is van een ervaringsdeskundig perspectief op suïcidaliteit.

- Student kan eigen rol ten aanzien van suïcidale cliënten en grenzen daaraan duidelijk benoemen en bewaken.

Waarschuwing

• Stichting 113 Zelfmoordpreventie
• Let op jezelf en elkaar
  

Als het je te veel wordt, ga gerust even de gang op. Ga niet weg, maar kom aan het einde even terug zodat we weten dat je oké bent.

In het tweede gedeelte van de les komt mijn ervaringsverhaal naar voren. Ik heb vorig jaar zelf een TS gedaan, daar ga ik wat over vertellen. Ook is er gelegenheid om vragen te stellen en met elkaar het gesprek aan te gaan.

Stellingen

- Als iemand over suïcide praat, is de kans klein dat diegene het echt zal doen.

- Vragen naar suïcidale gedachten kan iemand juist op ideeën brengen.

- Iedereen die een suïcidepoging doet, wil echt dood.

- Als een patiënt niet over suïcidale gedachten wil praten, moet je het onderwerp laten rusten.

- Suïcidaliteit is altijd een teken van psychische ziekte.

Hoeveel suïcides vonden er in 2024 plaats in Nederland?

1. 1.238
2. 1.402
3. 1.654
4. 1.849

1.823 in 2020.

Over het hele jaar 2021 zijn 15% meer jongeren tot 30 jaar overleden door zelfdoding dan het gemiddelde in de jaren ervoor (met name mannen tussen 20-30 jaar).

Hoeveel suïcidepogingen vinden per jaar plaats in Nederland?

1. 15000
2. 2500
3. 150000
4. 40000

Gemiddeld vijf suïcidepogingen per dag.

Wat veroorzaakt op jaarbasis meer doden?

1. Verkeersongevallen
2. Zelfdodingen

Per jaar 3 keer zoveel zelfdodingen als verkeersdoden.

Wie pleegt vaker suïcide?

1. Mannen
2. Vrouwen

Mannen van middelbare leeftijd lopen hoogste risico.

Het aantal bij mannen is meer dan 2 x zo hoog dan bij vrouwen

Persoonlijk verlies, emotieregulerende vaardigheden vaak onvoldoende aangeleerd.

Wie doet vaker een suïcidepoging?

1. Mannen
2. Vrouwen

Maar vrouwen slagen minder vaak dan mannen. Minder dodelijke methoden.

Hoeveel mensen raken gemiddeld (in)direct betrokken bij een suïcide?

1. 15
2. 48
3. 81
4. 135

Familie, vrienden, zorgverleners, buren, politie, omstanders

Risicofactoren suïcidaliteit

• Genetische, psychologische en sociale kwetsbaarheid;
• Psychische aandoening;
• LHBTIQ+;
• Trauma's;
• Middelengebruik of -misbruik (ook starten antidepressiva); 
• Eerdere ervaring zelfdoding;
• Eerdere zelfmoordpoging.

• Bijvoorbeeld schizofrenie, borderline;
• Niet de enige oorzaak. Langere inwerktijd medicijnen kan de druppel zijn;
• Soms heeft iemand een genetische kwetsbaarheid, of een aanleg om een psychische aandoening te ontwikkelen. Lage SES is ook risicofactor, migratieachtergrond, gebrek sociaal netwerk. Leeftijd
• 
  

Signalen van suïcidaliteit

Signalen van suïcidaliteit

• Somberheid;
• Stemmingswisselingen;
• Verlies van interesses;
• (Zelf)isolatie;
• Persoonlijke verwaarlozing;
• Slaapproblemen;
• Drank-/drugsgebruik;
• Verslechterde school-/werkprestaties;
• Weggeven persoonlijke bezittingen;
• "Voor mij hoeft het niet meer"
• Zelfbeschadiging;
• Roekeloos gedrag;
• Methoden zoeken/navragen om zichzelf wat aan te doen;
• Plotselinge veranderingen gedrag/emoties;

Niet elk signaal is even ernstig, stoplichtmodel. 

Meerdere groene of oranje signalen kunnen samen wel ernstig zijn. Let op de opstapeling.

0

Do:

• Stel de vraag;
• Maak het concreet;
  
• Heb oog voor de veiligheid;
  
• Ondersteun en verwijs mogelijk door;
  
• Versterk de adequate coping.

Don't:

• Goedbedoelde adviezen;
• Meteen op willen lossen;
• Eromheen draaien;
• Meepraten;
• Bagatelliseren;
• Oordelen.

- Wat is het ergste dat wel/niet kan gebeuren?

- Plannen? Op welke termijn?

- Hoe kun je vanavond veilig blijven? Afgeven middelen

- Probeer samen hulp te zoeken

- In contact blijven met mensen

- Luisteren is op dit punt belangrijker. Je bent geen psychiater.

- Het niet bij de naam benoemen. "Die gedachte van laatst, speelt dat nog?"

- "Ja, heel erg. Als ik jou was, zou ik ook hetzelfde denken."

- "Ik ben ook wel eens somber."

- "Dat kun je de kinderen toch niet aan doen?"

Rechten en plichten van de  zorgverlener

Beroepscode V&VN: "... slechts in uitzonderlijke gevallen mijn zwijgplicht mag verbreken als ik een conflict ervaar tussen mijn plicht tot geheimhouding en mijn plicht om ernstige schade voor de zorgvrager of een ander te voorkomen (conflict van

plichten)."

Conflict van plichten: als een zorgverlener meent dat hij zijn beroepsgeheim moet doorbreken omdat een ander concreet belang zwaarder weegt en omdat hij met het doorbreken van het beroepsgeheim ernstig nadeel kan voorkomen. De beslissing ligt bij de zorgverlener. Besluit de zorgverlener het beroepsgeheim te doorbreken, dan is hij niet strafbaar als hij zich met succes kan beroepen op overmacht. 

Bij wie melden?

• Huisarts --> crisisdienst;
  
• Behandelaar --> crisisdienst;
  
• (Mogelijk) levensbedreigende situatie? Bel 112!

Voor meer informatie, zie de MDR Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag.

Beroepsgeheim doorbreken? Nee, tenzij.

Tuchtcollege, als je goed kunt onderbouwen waarom het overmacht was (conflict van plichten), dan geen vervolging. Blijft altijd wat subjectief.

Gesprekstechnieken

• Actief luisteren;
• Motivational Interviewing;
• LSD;
• NIVEA;
• Shared-decision making
• Maak het concreet;
• Neem het serieus.

Empathie tonen.

SDM zo veel mogelijk stimuleren. Buiten patiënt om alleen in uitzonderlijke situaties vanwege beroepsgeheim.

Concreet - creëer duidelijkheid voor beide partijen
MI: van groot belang voor in kaart brengen van motivatie/ambivalentie betreft suïcidaliteit

Ten slotte

• Iedereen oké?
• Bij wie kun je zelf terecht?
• Meer doen? Gatekeepertraining van 113.
• 113_zelfmoordpreventiewijzer.pdf

 

2 min

Als iemand nog behoefte heeft om na te praten, blijf dan gerust even hangen.

Hou elkaar een beetje in de gaten, check bij wie je terecht kunt (HA, SLB-er, studentenpsycholoog)

Online gratis gatekeepertraining van 113, gaat nog wat dieper in op hoe je die eerste vraag stelt.