Literatuur van de periode jaren 70 tot nu

Literatuur van de periode jaren 70 tot nu
1 / 45
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

In deze les zitten 45 slides, met tekstslides en 9 videos.

time-iconLesduur is: 30 min

Onderdelen in deze les

Literatuur van de periode jaren 70 tot nu

Slide 1 - Tekstslide

1 Historische context

Slide 2 - Tekstslide

Slide 3 - Video

Midden Oosten en einde van de Koude Oorlog
Midden Oosten vanaf jaren 70 -> politieke situatie krijgt rol in wereldpolitiek:
-gespannen situatie Israël/  Egypte verbetert
-sjah van Perzië (=Iran) wordt verdreven-> ayatollahs
-permanente onlusten tussen Palestijnen en Israël


Slide 4 - Tekstslide

Slide 5 - Video

Eind aan Koude Oorlog -> Michael Gorbatsjov komt aan de macht (1985):
-start 'glasnost' (=openheid -> hervormingen)
-start 'perestrojka' (=economische en maatschappelijke herstructurerring)
Val Berlijnse Muur (1989) -> symbolisch einde aan de Koude Oorlog

Slide 6 - Tekstslide

Slide 7 - Video

Multiculturele samenleving
Deze multiculturele samenleving ontstaat door:
-vanaf jaren 60 -> veel buitenlandse arbeidskrachten in Nederland
-toestroom van asielzoekers en vluchtelingen 

Slide 8 - Tekstslide

Feminisme en ik-tijdperk
Feminisme->  tweede feministische golf
Frankrijk -  Simone de Beauvoir schrijft De tweede sekse (1949):
  • 'Vrouwen zijn niet als vrouwen geboren, maar tot vrouw gemaakt'. 
  • Opvoeding en geschiedenis bepalen rolpatronen en bijbehorende machtmechanismen.
Nederland: Anja Meulenbelt De schaamte voorbij (1976)

Slide 9 - Tekstslide

Ik tijdperk  -> individualisme en innerlijke reflectie:
-zoeken naar eigen (seksuele) identiteit
-alternatieve samenlevingsvormen
-antiautoritaire opvoeding
-meditatie
-zelfontplooiing

Slide 10 - Tekstslide

Kritiek op moderniteit
De technologische vooruitgang (bijv. pc)  kent ook nadelen:
  • de Derde Wereld profiteert veel minder van de economische groei
  • technologie levert steeds beter wapens
  • wetenschap is niet altijd onafhankelijk (economische en politieke belangen)

Slide 11 - Tekstslide

NU
De wereld wordt gekenmerkt door globalisering-> kenmerken:
-voortdurende migratie
-mondiale economie
-digitale wereld
-social media

Europa is niet meer het centrum van de wereld!

Slide 12 - Tekstslide

Lees tekst 2 (blz. 136)
Maak:
opdracht 1 (vraag 6 t/m 9)
opdracht 2 (vraag 2 over tekst 2)

Slide 13 - Tekstslide

ANTON
Links een tenger en goudblond godinnetje
keurde me geen blik waardig.
Maar het deed me niets: sinds elf september
ligt een Arabier nu eenmaal slecht
                        in de markt. Rechts
een stelletje; zij, reuzin, pokdalige kop,
paarsfluwelen avondjurk, ik vond het
wel wat hebben. Dus toen haar vriend even verdween
raakten we in gesprek; ze werkte, vertelde ze,
voor een castingbureau; die middag had ze,
voor een nieuwe Nederlandse dramaserie,
                        NSB’ers gecast.
ach, mijn joodse verloofde en ik,
zienderogen worden we ouder en dikker samen,
scheppen steeds meer behagen in eten
en slapen. Toen haar vriend weer opdook
kuste hij haar blote schouder en keek mij
ondertussen strak aan. De slanke blondine
links van mij, zag ik nu, had op de achterkant van haar nek,
over de volle breedte, een tatoeage:
                        Anton
stond er,
in schoonschrift, tussen
twee hartjes in.

Slide 14 - Tekstslide

Anton (Mustafa Stitou)
6 “Anton” is een gedicht vanwege de bijzondere manier waarop de tekst op de pagina staat. De
versregels vullen niet volledig de bladzijde en er wordt functioneel gebruikgemaakt van het wit
van de pagina.
7 De personages zijn: (1) de ik-figuur (een ‘Arabier’), (2) een tenger en goudblond godinnetje, (3)
een reuzin met een pokdalige kop en (4) haar vriend. De vriendin van de ik-figuur is geen
personage in het gedicht, want zij doet niet mee aan de handeling en is dus niet in de setting. De
vriendin ‘bestaat’ alleen in de gedachten van de ik-figuur.
8 De ik-figuur wordt beoordeeld en genegeerd op basis van zijn uiterlijk (zie vooral vs. 1-5): hij ziet
eruit als een Arabier/hij is een Arabier.
9 De “nieuwe Nederlandse dramaserie” speelt vlak voor en/of in de Tweede Wereldoorlog, want er
zijn mensen gecast als NSB’er (vs. 12).
Leg beargumenteerd uit of je de Tweede Wereldoorlog nog een actueel onderwerp vindt. Geef
minimaal één goed onderbouwd argument.

Slide 15 - Tekstslide

Vergelijking met WOII
In het gedicht ‘Anton’ staan ‘elf september’ en ‘Arabier’ naast woorden als ‘NSB'ers’ en ‘joodse verloofde’. Daardoor roept het woord ‘Anton’, dat in de nek van een blondine is getatoeëerd associaties op met de Tweede Wereldoorlog (Anton Mussert). 

Slide 16 - Tekstslide

Opdracht 2
In de tweede tekst “Anton” wordt 11 september letterlijk genoemd en
wordt beschreven hoe de aanslagen de beeldvorming in het Westen van mensen met een
Arabisch uiterlijk zijn gaan bepalen.

Slide 17 - Tekstslide

2 Culturele context

Slide 18 - Tekstslide

Kunst vanaf 1900:
elkaar opvolgende avant-gardebewegingen

continue vernieuwing -> ideaal van vooruitgang

geloof in utopie
Kunst jaren 70 en 80
ontwikkelingen kunnnen naast elkaar staan

niet alles hoeft vernieuwend te zijn

realiteit heeft dystopische trekken

Slide 19 - Tekstslide

Nieuwe media: performance
De individuele en fysieke persoon van de kunstenaar werd in de performance en bodyart medium en materiaal
 
Joseph Beuys (1921-1986):
  • kunst is voor iedereen
  • staat kritisch tegenover consumptiemaatschappij (performance is niet te koop)


Slide 20 - Tekstslide

Slide 21 - Link

Nu
Visuele cultuur-> beeldcultuur: fotografie, video en film

Voorbeeld van fotografie: Rineke Dijkstra (1959) -> bijv. fotoportretten

Slide 22 - Tekstslide

Slide 23 - Video

3 Literaire ontwikkeling

Slide 24 - Tekstslide

3.1 Teksten en schrijvers

Slide 25 - Tekstslide

literatuur jaren 50 en 60
literatuur is taboedoorbrekend en provocerend
literatuur vanaf jaren 70
literatuur is veel minder taboedoorbrekend en provocerend

ik-tijdperk: individualisme/ zoektocht naar eigen identiteit-> gebruiken autobiografisch materiaal

genre: psychologische roman

Geen voortdurende vernieuwing! (1900 tot en met jaren 60)

Slide 26 - Tekstslide

Het boekbedrijf is sinds de jaren 50 en 60 veel commerciëler geworden.

Verkoopsuccessen (bestsellers) -> worden gezien als aanduiding van  literaire kwaliteit.

Schrijver moet meedoen aan media-optredens of opiniestukken en columns schrijven = rol spelen in publiek domein

Slide 27 - Tekstslide

Slide 28 - Video

Planning tot aan het SE
20/12       literatuur jaren '70
22/12       boekvoordrachten Niek en Loek + laatste deel literatuurgs
kerstvakantie
10/01     leren/ vragen stellen/ voorbereiding oefentoets
12/01       oefentoets maken
17/01        leren + laatste vragen stellen


Slide 29 - Tekstslide

  1. Werk moet aansluiten bij de actualiteit.
  2. Schrijvers die succesvol willen zijn moeten voldoen aan de volgende criteria: privéleven moet in werk (=roman) zijn ingebed (lezers verwachten dat literaire teksten teruggaan op persoonlijke ervaringen-> echtheid-> realistisch-psychologische romans voldoen aan deze lezersverwachting)
  3. Werk moet herkenbaar en geliefd genre zijn.

Slide 30 - Tekstslide

3.1.1 De 'actualiteit' van de oorlog
Ook na de jaren 50 en 60  bleef de Tweede Wereldoorlog bij schrijvers en lezers een geliefd onderwerp.
Bijvoorbeeld: De held-Jessica Durlacher/ Bezonken rood- Jeroen Brouwers/ De tweeling- Tessa de Loo/ De aanslag- Harry Mulisch

Kenmerk:
Oorlog staat niet centraal-> effect van de oorlog staat centraal en de doorwerking op het leven na de oorlog.

Slide 31 - Tekstslide

Slide 32 - Video

3.1.2 De realistisch-psychologische literatuur
Vanaf jaren 70 -> mensen steeds meer op eigen persoon  gericht, zoals:
-eigen identiteit
-zelfontplooiing
-eigen ik (ik-tijdperk)







Slide 33 - Tekstslide

Romans die daarbij passen:
-romans waarin autobiografisch materiaal wordt verwerkt
-ontwikkelingsroman (coming-of-age roman)
-psychologische roman

Bijvoorbeeld: Ik had een wapenbroeder- Maarten 't Hart
/ - De liefde niet -  Margriet van der Linden/ Birk- Jaap Robben

Slide 34 - Tekstslide

3.1.3 poging tot engagement
Engagement= een auteur stelt in zijn werk maatschappelijke conflicten of problemen aan de orde.

Slide 35 - Tekstslide

Wel maatschappelijke betrokkenheid-> 
  • Politiek: Frank Martinus Arion  -> Dubbelspel (1973)
  • Feminisme (tweede golf) : Renate Dorrestein (literaire verbeelding in plaats van het  autobiografisch verslag van Anja Meulenbelt -De schaamte voorbij 1976) ->  Buitenstaanders (1983)
  • Migratie en vluchtelingen:Tommy Wieringa (1967)-> Dit zijn de namen (2012)
  • Wetenschappelijke ontwikkelingen: Stefan Brijs (1969)-> De engelenmaker (2005)

Slide 36 - Tekstslide

3.1.4 Multiculturele samenleving
Nederland is door migratie een multiculturele samenleving geworden. Schrijvers met een migratieachtergrond publiceren in het Nederlands hun literaire teksten.
In hun werk staat centraal:
-migratie
-opgroeien in multiculturele maatschappij
-vooroordelen
-identiteit
-afkomst

Slide 37 - Tekstslide

Auteurs: Kader Abdolah (1954) - Het huis van de moskee (2005) / Mano Bouzamour ( 1991)- De belofte van Pisa (2013)/ Özcan Akyol (1984)- Eus. Een Schelmenroman (2012) / Abdelkader Benali (1975) - Bruiloft aan zee (1996)

Slide 38 - Tekstslide

Slide 39 - Video

3.1.5 Postkoloniale literatuur
Dekolonisatieproces-> landen in Azië, Afrikaen Zuid-Amerika maakten zich vrij van de West-Europese 'moederlanden'.
Kenmerken postkoloniale literatuur:
-verwerking van de koloniale periode en dekolonisatie
-westerling ziet de inheemse bevolking als anders en begrijpt die niet
-oorspronkelijke bevolking wil zich bevrijden van overheersing

Slide 40 - Tekstslide

Slide 41 - Video

3.1.6 Gedichten van de jaren 70 tot nu
In de postmodernistische periode hoeven dichters niet meer voortdurende vernieuwend te zijn zoals bij de avant-gardisten. 
Ze gebruiken weer traditionele vormen gebruiken -> eindrijm, rijmschema's en metrum

Dichter: Gerrit Komrij-> Fabeldieren (1975)


Slide 42 - Tekstslide

Slide 43 - Tekstslide

Tot ver in de negentiende eeuw werd er werk van dichters voorgedragen-> die traditie wordt ook weer opgepakt -> eerste keer 1996 'Poëzie in Carré' door Simon Vinkenoog georganiseerd -> vanaf jaren 90 veel poetry slams

De poëzie kenmerkt zich door diversiteit -> geen dominante stroming.

Slide 44 - Tekstslide

Slide 45 - Video