§ 5.3 Overmaat (en ondermaat)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

§5.3 Overmaat  (ondermaat)

Doelen:  Je leert

- wat er gebeurt als je de verkeerde massaverhouding gebruikt

- wat overmaat (en ondermaat) betekent

- rekenen aan reacties met
                                                        één van de beginstoffen in overmaat

Massaverhoudingen

Koekjes bakken: volgens recept

                                            Voor 300 g bloem is 150 g boter nodig

                                            Massaverhouding bloem : boter = 300 : 150

                                                                                                                =    2    :    1

                                                                                                   (vereenvoudigd)

                                                                                      massaverhoudingen                                                                                        bij chemische reacties!

Overmaat en ondermaat

400 gram bloem
i.p.v. 300 gram 

Is zuurstof bij onvolledige verbranding in overmaat of ondermaat?

1. Overmaat
2. Ondermaat

Als in een reactiemengsel een stof in overmaat is dan

1. is er van die stof het meeste aanwezig
2. is er van die stof het minste aanwezig
3. is het reactievat te groot
4. is er van die stof meer aanwezig dan nodig

Uitrekenen: welke stof is in overmaat/ondermaat?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30,0 gram CuO?

1   Bereken de molecuulmassa van CuO en CH₄

de molecuulmassa van CuO =

1. 80 u
2. 79,55 u
3. 37 u
4. 266,01 u

de molecuulmassa van ?

CH₄

1. 13,02 u
2. 52,07 u
3. 16,04 u
4. 13 u

Uitrekenen: welke stof is in overmaat/ondermaat?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30,0 gram CuO?

2  Bereken de massaverhouding tussen CuO en CH₄

4 CuO (s) + (g) --> 4 Cu (s) + (g) + 2 (g)

Bereken de massaverhouding tussen CuO en

CH₄

CO₂

H₂O

CH₄

massaverhouding tussen CuO en CH₄

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

4 moleculen CuO reageren met 1 molecuul CH₄ 

CuO  :  CH₄  =   318,2   :   16,04

	CuO	CH 4
massaverhouding	4 x 79,55	1 x 16,04
(tussenstap)	318,2	16,04

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

Als 30,0 gram CuO wordt toegevoegd aan 6,0 gram CH4,
welke beginstof is dan in overmaat en wat is de overmaat?

Kies 1 beginstof en reken voor deze stof uit hoeveel van de andere beginstof nodig is om alles te laten reageren. Dus:

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30,0 gram CuO?

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO		CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
Massa gevraagd (g)	30,0		?

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
tussenstap	1		.......
Massa gevraagd (g)	30,0		?

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
tussenstap	1		.......
Massa gevraagd (g)	30,0		?

delen door

318,2

keer

30,0

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30,0 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
tussenstap	1		.......
Massa gevraagd (g)	30,0		?

delen door

318,2

keer

30,0

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
(tussenstap)	1		......
Massa gevraagd (g)	30,0		?

delen door

318,2

keer

30,0

Uitrekenen: Welke stof is in overmaat ?

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

30 gram CuO toevoegen aan 6,0 gram CH4 

3. Hoeveel gram CH4 reageert werkelijk met 30 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
(tussenstap)	1		......
Massa gevraagd (g)	30,0		1,5122

delen door

318,2

keer

30,0

Hoeveel gram reageert werkelijk met 30 gram CuO?

CH4

1. 1,5122 gram
2. 2 gram
3. 1,5 gram
4. 1,51 gram

Dus welke stof is in overmaat ?

(16,04 : 318,2) x 30,0 = 1,5 gram CH4

CH4 is dus in overmaat (want: 6,0 g > 1,5 g)

Andersom rekenen kan ook! 

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
(tussenstap)	.......		1
Massa gevraagd (g)	?		6,0

delen door

16,04

keer

6,0

Dus:
Hoeveel gram CuO reageert met 6,0 gram CH4?

Andersom rekenen kan ook!

	4 CuO	rekenstappen	CH 4
massaverhouding	318,2		16,04
(tussenstap)	.......		1
Massa gevraagd (g)	119,027		6,0

delen door

16,04

keer

6,0

Dus:
Hoeveel gram CuO reageert met 6,0 gram CH4?

Andersom rekenen kan ook!

Dus je hebt 119,0 g CuO nodig om
                                                met alle 6,0 g CH4 te reageren

Helaas is er maar 30,0 g CuO beschikbaar.
Er is dus niet genoeg CuO om alle CH4 te laten reageren. CuO is in ondermaat

Om te bereken hoeveel Cu wordt gevormd, reken je vanuit...

1. 30 gram CuO (ondermaat)
2. 6,0 gram CH4 (overmaat)
3. Dat maakt niet uit

Je rekent met de beginstof die in ondermaat aanwezig is!

Dus, je rekent met 30 gram CuO, niet met 6,0 gram CH4

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

4. Hoeveel gram Cu wordt gevormd uit 30,0 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	4 Cu
massaverhouding	318,2		254,2
(tussenstap)	1		......
Massa gevraagd (g)	30,0

delen door

318,2

keer

30,0

Je rekent met de beginstof die in ondermaat aanwezig is!

Dus, je rekent met 30,0 gram CuO, niet met 6,0 gram CH4

4 CuO (s) + CH4 (g) --> 4 Cu (s) + CO2 (g) + 2 H2O (g)

4. Hoeveel gram Cu wordt gevormd uit 30,0 gram CuO?

	4 CuO	rekenstappen	4 Cu
massaverhouding	318,2		254,2
(tussenstap)	1		......
Massa gevraagd (g)	30,0		24,0

delen door

318,2

keer

30,0