8.1 industrialisatie en modern imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

8.1 industrialisatie en modern imperialisme

KA: 

- industrialisatie die basis legde voor industriële samenleving

- moderne vorm van imperialisme die verband hield met industrialisatie

Oorzaken voor de
industriële revolutie

• Rond 1750: enorme groei Engels economie door:
  
• - stijging landbouwopbrengsten > bevolkingsgroei
• - bevolkingsgroei > grotere vraag naar voedsel en kleding
• - goedkope grondstoffen in Azië en Amerika > impuls textielnijverheid
• Boeren in de problemen  door:
• - daling voedselprijzen >
• - grotere afhankelijkheid van huisnijverheid > daling beloning boeren >  
• Trek naar de steden > einde textielhuisnijverheid op platteland
• is toch lang gebleven: 

Begin industriële revolutie in Groot-Brittannië door:

• kapitaal en grondstoffen door:
• koloniaal imperium >
• innovatief klimaat 
• Technische vernieuwingen aangejaagd door textielproduktie:
• gebruik van waterkracht
• weven en spinnen gemechaniseerd:
• - schietspoel:
• Uiteindelijk gaat het over op
  stoommachines

Urbanisatie

Opdracht 2 & 3

Zoek een afbeelding die goed laat zien hoe industrialisatie en modern imperialisme verbonden zijn

Modern imperialisme

VOC (1602-1799)

British East India Company (India 1858)

Nationalisering handelscompagnieën 

Cultureel Imperialisme

• Nationalisme
• Sociaal Darwinisme
• Survival of the fittest
• "White man's Burden"

Vooral aandacht voor Afrika

• West-Europese staten richtten zich op gebieden in Afrika >
  
• spanningen tussen Europese landen >
• Conferentie van Berlijn (1884-1885): 
• initiatief Bismarck (Dld)
• Afrika verdeeld
• Europese oorlog voorkomen tot 1914
• Belangen Afrikaanse volken  onbelangrijk >
• uitbuiting en wreedheden, o.a.:
• Belgisch Congo (Congo Vrijstaat)

                               'The Struggle for Africa'

Kongo-Vrijstaat

• Leopold II van België
• Persoonlijke kolonie

• Afschaffing slavernij
• Verspreiden van het geloof

• Dure Kolonie
• Dwangarbeid en misstanden

Belgisch Congo

Beelden uit dezelfde (1e) documentaire. Hierbij behoren de vragen die op de dia na de documentaire staan en (als huiswerk) moeten worden (af)gemaakt. 

Vragen bij de video over Congo en Leopold II

1. Met wie werd Leopold II door Mark Twain vergeleken, en geef een korte beschrijving.
2. Omschrijf de kritiek die prof. M'Bokolo uit op het Centenaire monument.
3. Omschrijf welke nuancering prof Grijseels verwoordt en leg uit wat je hiervan vindt.
4. Hoe lang is Congo privébezit geweest van Leopold en hoe kwam hier een eind aan?
5. In een citaat van Leopold is duidelijk sprake van raciale opvattingen en militarisme. Om welk citaat gaat het en geef een toelichting op beide onderdelen (raciaal en militarisme)
6. Op welke manier komt het sociaal-darwinisme terug in de woorden van jonge Congolees die antwoord geeft op de vragen van de journalist?
7. In Congo is het standbeeld van Leopold II op de schroot beland, maar in België zijn de standbeelden van hem niet naar beneden gehaald, zo wordt in de docu gezegd. Zoek op het internet twee foto's op waarmee je aantoont dat deze bewering inmiddels achterhaald is en geef hierop een toelichting.

Vervolg vragen bij de video over Congo en Leopold II

8. Omschrijf hoe Leopold II werd omschreven door zijn ouders, koning Leopold I en koningin Louise-Marie van Orléans.

9. Maak duidelijk welke rol Henri Morton Stanley heeft gespeeld in de koloniale aspiraties van Leopold II.

10. Leg uit waarom pater Honoré Vinck van mening is dat de belofte van Léopold II om Congo te kerstenen, niet erg geloofwaardig is.

11. Leg uit op welke manier de contracten die Léopold met inlandse vorsten had afgesloten, een rol speelden op de Conferentie van Berlijn. 

12. Omschrijf de koloniale koerswijziging die Léopold inzette kort na de Conferentie van Berlijn.

13. Benoem het karakter van het door Léopold gecreëerde leger in Congo: de Force Publique.

14. Beschrijf de relatie tussen de winstgevendheid van Congo en de voortschrijdende industrialisatie in Europa.

Gevolgen Modern imperialisme

• 1. bestuur in handen van Europeanen
• 2. vaststelling grenzen zou leiden tot conflicten
• 3. culturele veranderingen door invloed Westerse cultuur en wetenschap
• 4. economische uitbuiting, ook in: 
• Nederlands-Indië, vooral onder het:
• Cultuurstelsel > (Docu later in de les en blz 163 boek)

Dwangarbeid in Nederlands-Indië

Nederlands Indië

Eerste contacten tussen Nederlanden en Indië: VOC (1602-1799)

• De Republiek, ontstaan tijdens:
• 80-jarige oorlog (1568-1648)
• Nederlanden <> Spanje
• redenen: 
• 1. godsdienst (Rooms Katholieken <>protestanten)
• 2. machtsstrijd (adel <> Spaans bestuur)
• 3. belastingdruk Spanjaarden

 Republiek welvarend door:

• de gunstige ligging (aan zee en monding rivieren) > handel
• verovering van Antwerpen door Spanje (1585) >
• Geuzen blokkeren Schelde >
• vele handelaren en ambachtslieden naar Holland/Zeeland >
• Republiek handelscentrum van Europa

handel met Azië: o.a. specerijen

• gebruikt voor: smaak, conservering, medicijn
• handel al eeuwen via Arabieren
• 15e eeuw: ontdekkingsreizen (Spanje en Portugal) >
• Europeanen willen zelf de produkten ophalen
• 1498: vasco da Gama (Portugal) ontdekt route naar Azië
• 1597: De Houtman bereikt Indië (dankzij gegevens Van Linschoten) >
• begin Nederlandse handel met de Verre Oost

VOC: 1602 -1799

• Opgericht door de Staten-Generaal (overheid van de Republiek)
• reden: maximale winst
• De Heeren XVII vomden het hoofdbestuur; speciale rechten:
• 1. monopolierecht
• 2. gebruik geweld toegestaan
• 3. (militaire) verdragen met inlandse vorsten toegestaan
• Financiering: Aandelen

Handelwijze VOC:

• 1. Uitschakelen binnenlandse en buitenlandse concurrentie
• 2. forten en factorijen
• 3. handelscontracten (inclusief steun) met inlandse vorsten 
• 4. inter-Aziatische handel in handen
• 5. geweld niet geschuwd: 
• - Jakarta werd vernietigd > Batavia hoofdkwartier VOC (1619)
• - drama op de Banda-eilanden (1620) 
• - hongitochten 

VOC failliet (1799) door:

• 1.  concurrentie Engeland
  
• 2. daling winsten, stijging kosten
  
• 3. wanbeleid
  
• Belangrijk: Ned-Eng oorlog  (1780-1784) > bezittingen in Azië in Engelse handen > geen inkomsten 
  
• in 1799: Ned staat neemt bezittingen en schulden over van de VOC

Nederland en Indonesië: 

het cultuurstelsel (9 minuten)

0

Cultuurstelsel (1830-1870)

• Doel regering: winst maken
  
• Uitgangspunt: Ned. is eigenaar grond
• -  verplichte 'cultures' op
• -  20 % van de grond
• -  66 dagen verplichte arbeid op plantages irv
• -  plantloon
• -  'Herendiensten'
• Gevolgen: 
• 1.  enorme winsten Nederland
• 2. hongersnood en uibuiting van inlanders

Inheemse vorsten werden ingeschakeld door Nederland bij het bestuur 

Kritiek op Cultuurstelsel:

• E.D. Dekker (Multatuli) in boek:
• 'Max Havelaar' , tegen:
• uitbuiting  en batig saldo politiek
• Liberalen (vrijheidsgedachte)
• - tegen dwangarbeid <> vrije arbeid
  
• - voor vrij ondernemerschap  
• Gevolg: einde cultuurstelsel (1870) door:
• - afschaffing monopolierechten en
• - toestaan particulier initiatief in kolonie

E.D. Dekker (Multatuli)

Thema: kolonisatie in Nederlands-Indië

Opdracht:

Maak duidelijk wat het belang was van 

1. Eduard Douwes Dekker 

2. mr. C.Th. van Deventer      

Schets een beeld van hun ideeën om dit belang te ondersteunen. 

Gebruik hierbij het internet. 

Opdrachten 6,7,8