De machtsstrijd tussen fabrikanten en arbeiders

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 5: Fabrikanten en arbeiders

5.6: De machtsstrijd tussen fabrikanten en arbeiders 

Geef 3 voorbeelden van de slechte werkomstandigheden van fabrieksarbeiders.

Geef 3 voorbeelden van de slechte leefomstandigheden van fabrieksarbeiders.

Wat waren de belangrijkste doelen van de Verlichting?

Wat zijn de drie kenmerkende woorden van de Franse Revolutie?

1. Vrijheid, gelijkheid, geloof
2. Vrijheid, gelijkheid, broederschap
3. Broederschap, gelijkheid, rijkheid
4. Gelijkheid, broederschap, geloof

5.6: De machtsstrijd tussen fabrikanten en arbeiders

In de loop van de 19e eeuw maken steeds meer burgers zich druk om de ellende van de arbeiders. Dit wordt de sociale kwestie genoemd. De liberalen zijn van mening dat er niet moet worden ingegrepen en dat er zoveel mogelijk ‘vrijheid’ moet zijn. Karl Marx ontwikkelt de theorie van het communisme, waarbij een klassenstrijd ervoor zou moeten zorgen dat de arbeiders aan de macht komen in een klasseloze samenleving. 

Ieder voor zich en God voor ons allen

• Verlichting -> verstand gebruiken, vrijheid en gelijkheid
• Franse Revolutie -> broederschap (solidariteit), afschaf standenmaatschappij
• In industriesteden weinig te merken -> overleven!
•  Overschot arbeidskrachten -> het werk accepteren óf geen werk

Sociale kwestie

• Burgers maken zich zorgen over arbeiders
• Artsen, geestelijken, schrijvers, journalisten zagen ellende in steden en fabrieken
• Zochten publiciteit -> maatschappelijke discussie verschil arm en rijk (sociale kwestie)
• Belangrijkste politieke thema 2e helft 19e eeuw

Het liberalisme

• Grondlegger = John Locke
• Adam Smith -> mens overleeft door op eigen belangen te letten
• Schrijft over kapitalisme -> hoofddoel zoveel mogelijk winst maken, werking vraag & aanbod
• Zoveel mogelijk vrijheid van de overheid het best
• Staat moet burger zijn gang laten gaan
• Ontstaan politieke stroming liberalisme
• Weinig input in Sociale kwestie...

Hoezo was er in de industriesteden weinig te merken van de idealen 'vrijheid, gelijkheid en broederschap'?

Waar gaat de maatschappelijke discussie 'de Sociale kwestie' over?

Wat is het belangrijkste uitgangspunt van het liberalisme?

1. Gelijkheid
2. Solidariteit
3. Vrijheid
4. Religie

Wat is het belangrijkste uitgangspunt van het liberalisme?

1. Gelijkheid
2. Solidariteit
3. Vrijheid
4. Religie

Klassenstrijd

• Verhoudingen industriele samenleving onrechtvaardig.
• Karl Marx schreef het Communistisch Manifest. 
• Communisme = arbeidersklasse wilt met revolutie de macht van de bezittende klasse breken en zelf aan de macht  komen.
• Klassenstrijd!

Revolutie nodig

• Klassenstrijd -> strijd twee klassen met tegenovergestelde belangen
• Tijd van IR -> bourgeoisie (rijken) en proletariaat (armen)
• Ondernemers alleen maar uit op winst
• Arbeiders grootste slachtoffer -> slechte omstandigheden, lage lonen, werkloosheid
• Revolutie moet einde hieraan maken -> arbeidersklasse aan de macht
• Overgangsfase wegpoetsen kapitalisme

Proletariaat aan de macht

• Productiemiddelen (mijnen, fabrieken, bedrijven) overnemen van rijken
• Groot ondeelbaar economisch geheel -> gemeenschappelijk eigendom arbeiders
• Onteigening bezit + gemeenschappelijk maken productiemiddelen = ophef klassen
• Communistische heilstaat ideaal  -> zonder klassen, onderdrukking en uitbuiting

Opkomst sociaaldemocraten

• Onenigheid aanhangers: is een revolutie écht nodig?
• Latere communisten -> JA!
• Sociaaldemocraten -> Periode van 'dictatuur' leid tot een ramp!
• Positie arbeiders verbeteren via wetgeving
• Belangrijkste middel -> algemeen kiesrecht 

Waarom is het algemeen kiesrecht het belangrijkst voor de sociaaldemocraten?

Leg uit hoe het idee van de 'Communistische Heilstaat' van Karl Marx er uit ziet.

Hoe noem je de groep arme arbeiders in de tijd van de Industriële Revolutie?

1. Bourgeoisie
2. Proletariaat
3. Communisten
4. Liberalen