Hoofdstuk 1 Staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Deze les

1.2 de democratische revolutie

1.3 het koninkrijk der Nederlanden

Welke vrijheidsrechten en politieke rechten hadden burgers in Nederland tussen 1781 en 1813?

Herhaling: Bij welke kenmerkende aspecten horen de voorbeelden?

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

Het begin van staatsvorming en centralisatie

Stichting van de Nederlandse staat

De bijzondere plaats van de Republiek

De verlichting

Gildes

Meepraten over bestuur in Staten Generaal

Gewetensvrijheid

Recht om vorst af te zetten als deze de rechten van de burgers niet respecteert

Stadsrechten

Volkssoevereiniteit

Grondwet

Grondrechten

Godsdienstvrijheid

Iedereen is gelijk

Kiesrecht

Tijdvak 4

Tijdvak 5

Tijdvak 6

Tijdvak 7

1.2 De democratische revolutie 

1781-1813

In dit pamflet stond:

• De eens zo trotse rijke Republiek is in verval geraakt.
• Dit komt door het machtsmisbruik van stadhouder 

       Willem V en de regenten die hem steunen.

• Oproep tot gewapend verzet van de Nederlandse burgers
• Elk volk heeft het recht zijn eigen regeerders te kiezen want alle mensen zijn vrij geboren

In 1781 verschijnt dit anonieme pamflet

Aanhangers van deze verlichte ideeën worden patriotten genoemd

In 1787 komen patriotten in opstand en eisen gekozen bestuurders

Stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen vluchten naar Nijmegen

Maar broer Wilhelmina, de koning van Pruisen, stuurt leger om orde te herstellen

Maar als de Fransen in 1795 de Nederlandse Republiek veroveren

Vlucht stadhouder Willem V alsnog, naar Engeland.

De Bataafse Republiek

1795-1806

• Parlement (Nationale Vergadering) gekozen met algemeen mannenkiesrecht -> democratie
• Invoering grondwet met grondrechten: iedereen is gelijk, godsdienstvrijheid -> rechtsstaat
• Einde zelfstandige macht gewesten en steden: eenheidsstaat

Politiestaat

• Een politiestaat is een staat waarin de overheid doet wat zij wil. 
• De overheid houdt zich niet aan regels en kan bijvoorbeeld bepaalde burgers voortrekken. 
• Ook kan zij mensen opsluiten in de gevangenis, zonder dat daar een rechter aan te pas is geweest. 
• Er is dus sprake van willekeur.

Totalitaire staat

• Een totalitaire staat gaat nog een stap verder. In een totalitaire staat bemoeit de overheid zich met alles en iedereen. 
• De overheid is oppermachtig. 
• De burger heeft geen privacy. Kritiek wordt genadeloos afgestraft. Mensen verdwijnen spoorloos. Als iemand hier iets van zegt, loopt hij zelf ook groot gevaar. 
• Noord-Korea is een voorbeeld van een totalitaire staat.

Rechtsstaat

• Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burger bescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.

• Hoge Raad

Burgers, bedrijven veroordeelden

• Cassatie

Controleert de aanklagers en de overheid

Provincie van Frankrijk

1810-1813

• Inlijving bij Frankrijk
• Grondwet met beperkte grondrechten
• Invoering burgelijk wetboek en wetboek van strafrecht (Code Napoléon); iedereen is voor de wet gelijk, Cour de Cassation 
• Geboorte, huwelijk en overlijden aangeven bij overheid
• Invoering achternamen
• Invoering dienstplicht

Napoleon Bonaparte

Keizer van Frankrijk 1806-1815

Het koninkrijk der Nederlanden

1813- heden

• Zoon stadhouder Willem V wordt koning van Nederland (inclusief België en Luxemburg): koning Willem I
• Eenheidsstaat blijft bestaan
• Grondwet blijft bestaan -> constitutionele monarchie
• Parlement (Eerst en Tweede kamer) met leden die benoemd werden
• Ministers leggen verantwoording af aan de koning

Koning Willem I

1813-1840

Wat weet je nog?

1588-1795

1795-1806

1806-1810

1810-1813

1813- heden

Republiek der Nederlanden

Bataafse Republiek

Koninkrijk Holland

Franse provincie

Koninkrijk der Nederlanden

Democratische rechtsstaat

Constitutionele monarchie

Bestuur in handen van regenten

Koning

Lodewijk Napoleon

Invoering Code Napoléon

De Franse bezetting van Frankrijk is in drie periodes te verdelen. In welke periode hadden de Nederlandse burgers de meeste vrijheid en politieke rechten?

1. 
2. 
3. 
4. 

In de Bataafse Republiek werden verlichte ideeën in praktijk gebracht. Wat werd niet ingevoerd?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wie maakte een einde aan de Bataafse republiek?

1. 
2. 
3. 
4. 

Onder koning Willem I werd Nederland een

1. 
2. 
3. 
4. 

1.3 Het Koninkrijk der Nederlanden

Welke vrijheidsrechten en politieke rechten hadden burgers onder koning Willem I en  koning Willem II? 1813- 1848

Bestuur Nederland onder koning Willem I en II

Eenheidsstaat

Constitutionele monarchie

Koninkrijk der Nederlanden

1815

Belgische Opstand 

1830

Uit ontvredenheid over bestuur koning Willem I komen de Belgen in Opstand en stichten een eigen staat

Opstand 1830

- Rellen na de opera ''De stomme van Portici''. 

• Heilige liefde voor het vaderland,
• Geef ons de moed en trots;
  
• Aan mijn land dank ik mijn leven.
  
• Het zal aan mij zijn vrijheid te danken hebben.

- Werd door Willem I gezien als een opstand. 

Reactie Willem 1

- Leger

> De helft loopt over.

- Tiendaagse veldtocht 1831

> Frankrijk helpt de Belgen. 

Koning Leopold I

• Leopold van Saksen Coburg werd gevraagd koning te worden in 1831.

• Volharding Willem I

• Pas vanaf 1839 erkent Willem I België. 

• Niet veel later treed Willem I teleurgesteld af als Koning. 
• Willem II

1.4 De Grondwet van 1848

Hoe had het revolutiejaar van 1848 invloed op de regeringsperiode van Willem II?

Onder koning Willem I werd Nederland een constitutionele monarchie. Leg uit wat dit betekent

De belangrijkste Nederlandse politicus in de 19e eeuw was Johan Rudolph Thorbecke.
Wat klopt over Thorbecke?

1. Hij gaf leiding aan de liberalen in de Tweede Kamer en zorgde ervoor dat koning Willem II moest aftreden
2. Hij gaf leiding aan het verzet tegen de koning en richtte de eerste politieke partij op.
3. Hij maakte een nieuwe, conservatieve grondwet en werd minister.
4. Hij maakte een nieuwe, liberale grondwet en werd regeringsleider.

Conservatisme

• Restauratie
• ''alles'' bij het oude houden
• tegen volksinvloed

Johan Rudolf Thorbecke

(Liberaal)

krititek: 

• koning regelt alles daardoor worden burgers passief en gemakzuchtig
  
• afkomst en de juiste contacten zijn belangrijker dan capaciteiten
  

       Wil inspraak burgers op landsbestuur

Grote kritiek conservatieven: gevaarlijke revolutionaire ideeën

Liberalisme 

• Vrijheid 
• Overheid moet zo min mogelijk bemoeien 
• Macht moet naar de (rijke) burgers

Revolutiejaar 1848

Willem II vraagt Thorbecke om een grondwet te schrijven

Sleep de componenten bij de juiste grondwet. LET OP: sommige componenten passen bij beide grondwetten. Sleep in dat geval het component naar de grondwet waarin dit als éérste geïntroduceerd wordt (1815)

Grondwet 1815

Grondwet 1848

Koninklijke besluiten

enquêterecht

ministeriële verantwoordelijkheid

Vrijheid van godsdienst, gelijkheid rechtspraak en onafhankelijke rechters

Constitutionele monarchie

Vrijheid van onderwijs, vereniging en vergadering

Tweede Kamer wordt direct gekozen

Door de grondwet van Thorbecke kreeg Nederland een parlementair stelsel. Het parlement kreeg de hoogste (wetgevende) macht. Toch kan je niet zeggen dat Nederland een volledige democratie werd. Leg dit uit