10.1 en 10.8 ziekteverwekkers [Geupdate

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

Tas van tafel

Laptop + Binas pakken

Ga in deze Lesson-Up

H10 Huid en afweer

Leerdoelen

Je kent voorbeelden van de manier waarop bacteriën, virussen en andere ziekteverwekkers een lichaam infecteren en zich daarin vermenigvuldigen.

Je kunt anderen adviseren wat je kunt doen om infecties te voorkomen of te genezen (indien mogelijk)

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van ziektes?

virussen, bv:

• Spaanse griep
• Ebola
• HIV
• Verkoudheid
• Corona
  

Zitten in je cellen

bacteriën: bv

• zwarte pest
• cholera
• tuberculose
• lepra

Zitten tussen je cellen

ziekteverwekkers

Virussen

Kapseltje met DNA of RNA

corona: enkelstrengs RNA

vergelijkbaar met mRNA

levende organismen?

benoem zoveel mogelijk levenskenmerken (dingen die al het leven gemeenschappelijk heeft)

Virus levenscyclus

1. Contact maken met gastheercel
2. Erfelijk materiaal inbrengen
3. Cel gebruiken om te vermenigvuldigen
4. Nieuwe deeltjes infecteren nieuwe cellen

Evolutie?

Hoe kan een virus evolueren?

waarom gaat dat zo snel?

Leg uit hoe in een samenleving met gevaccineerde en niet gevaccineerde mensen een variant kan ontstaan waartegen het vaccin niet beschermt. Begrippen: variatie, selectie(druk), vermenigvuldiging.

Zwarte pest

14e eeuw

1/3 van de Europese bevolking stierf

Na de zwarte pest werd de Europese bevolking gemiddeld ouder. Bedenk een evolutionaire reden.

Luizen en ratten

bacterie: Yersinia pestis

bij een beet wordt de bacterie van luis naar rat/mens overgedragen

De bacteriepopulatie groeit in bloedbaan/longen/lymfeknopen 

Wat zijn andere manieren om geïnfecteerd te raken met een bacterie?

ziekte-overdracht

1. lucht (via aerosolen)
2. via water en voedsel
3. via huidcontact
4. via slijmvliescontact
5. via bloed (bv door luis)

kan per ziekteverwekker verschillen

Opdracht:

Je laat overnacht een pizza Hawaii staan en je bent die van plan de volgende ochtend op te eten. In die pizza zitten bacteriën die zich elk 30 minuten verdubbelen. Ga ervan uit dat aan het begin van het experiment 100 bacteriën aanwezig zijn.

Vul de tabel aan en verwerk deze in een grafiek waarin je de tijd (in minuten) uitzet tegen het aantal bacteriën.

Tabel

Weet je hoe de curve heet die ontstaat?

exponentiele groei
wat voor curve?

temperatuurafhankelijk

J- vorm = exponentiële groeicurve

voorkomen

• ondoordringbare huid
• competitie met goede bacteriën (huid/spijsverteringsstelsel)
• antibacteriële stoffen in slijmlagen (neus, ogen, longen, maag, darmen)
• ontsmetten (?)

Bacteriën

Aanpakken met antibiotica. Deze valt de celwand van bacteriën aan. Is echter niet specifiek.

Antibiotica lijkt supertop, maar heeft veel nadelen. Die gaan we nu behandelen. 

Je opa of oma is verkouden en wil naar de huisarts voor een antibioticakuur. Waarom is dat geen goed idee?

Resistentie

antibiotica

Verklaar hoe er resistente bacteriën kunnen ontstaan bij het teveel toedienen van antibiotica bij mensen/dieren

Antibiotica en veeteelt

Antibiotica jarenlang ingezet als groeibevorderaar

Leidt tot veel resistentie

Gevaar voor mensen!

www.clo.nl

MRSA

Meticilline-Resistente Staphylococcus Aureus

Groep bacteriën die resistent zijn tegen vrijwel alle soorten antibiotica. Als je er ziek van wordt dan is behandeling zeer lastig

Ziekenhuisbacterie, want daar wordt veel antibiotica gebruikt, dus veel kans op resistenties. 

De darmflora ('goede' bacteriën) verteert cellulose in ons voedsel en produceert daarbij voor ons opneembare voedingsstoffen en remmen de groei van andere (ziekteverwekkende) bacteriën.

Verklaar dat patiënten na een antibioticabehandeling vatbaarder zijn voor darminfecties.

Waarom dan wel antibiotica?

Voordeel
Het draagt heel veel bij aan genezing bij bacteriële infecties

Nadelen 

Te veel gebruik leidt tot resistenties
Je darmflora gaat er aan, dus mindere vertering en meer kans op darminfecties.

Dit hoofdstuk

1e linie: 10.2 en 10.4

2e linie: 10.5

3e linie: 10.6

Huiswerk

maak Basiskennisvragen bij 10.1 en 10.8

Verwerk de leerdoelen van deze LessonUp

veel links met andere onderwerpen = examentraining

Les afsluiting

Leerdoelen