Middeleeuwen H5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Middeleeuwen

Literatuurgeschiedenis

Hoe komen de middeleeuwen aan hun naam?

Klassieke oudheid

- 500

Renaissance

1500 - 1700

Middeleeuwen

500 - 1500

Wedergeboorte
schoonheidsidealen klassieke oudheid

Middeleeuwen

Feodale stelsel
(leenstelsel)

Een middeleeuws rijk was geen centraal geregeerde staat maar verzameling min of meer onafhankelijke staatjes.

De standenmaatschappij

De samenleving was een standenmaatschappij!

Theocentrisme

theocentrisme: god(sdienst) stond in het centrum van de belangstelling

memento mori: gedenk te sterven

Leenman - leenheer is

1. hofstelsel
2. standenmaatschappij
3. horigheid
4. feodale stelsel

Literatuur in de ME

• 1170 - 1500

Voor 1170: teksten werden mondeling doorgegeven door rondtrekkende troubadours.

Na 1170: teksten werden opgeschreven (met de hand!). Tijdrovend karwei. Veelal anoniem.

Vanaf 1450 boekdrukkunst

Karel ende Elegast

Ende: middeleeuws woord voor 'en'.

Karel en Elegast

En dus niet: Karel ging met de Elegast mee.

Auteur onbekend

Ridderroman / Karelepiek

Karel de Grote! Ook halen de meeste verhalen hun grondstructuur rechtstreeks uit volkssprookjes uit de orale verteltraditie. Het centrale personage wordt doorgaans op een avontuur gestuurd, dat zal leiden tot inzicht en wijsheid. In onze literatuur is in dit verband vooral Karel ende Elegast een bekend verhaal. Bij ridderromans doet zich vaak epische verdichting voor, het toeschrijven van diverse avonturen aan een (algemeen bekende) persoonlijkheid zoals Karel de Grote.

Vorm en inhoud

De oorspronkelijke tekst in het Middelnederlands is niet makkelijk te lezen. De meeste uitgaven van Karel en Elegast zijn gelukkig tweetalig: links staat de oorspronkelijk tekst en rechts de tekst in modern Nederlands. 

Je zult meer plezier aan Karel en Elegast beleven, naarmate je meer weet over het feodale stelsel en middeleeuwse motieven en symbolen, maar ook zonder die kennis is het verhaal heel goed te lezen.

Literatuur voor de geestelijkheid

Verhalen over mensen die een ernstige misstap hadden begaan

Voorbeeld voor gelovigen

Literatuur voor de adel

• Belangstelling voor heldendaden voorouders
• Ridderromans 
• Op rijm gezet 
• Karel de Grote is belangrijke figuur 
• Karel ende Elegast

Literatuur van de burgerij

• Burgerij meet zich graag met de adel.
• Kennis maakt macht, dus leerzame boeken. 
• Ridderwereld is verre van ideaal. Voorbeeld: Reinaert de Vos:
• Vos Reinaert weet aan de doodstraf te ontkomen door de koning en zijn hofhouding een gestolen schat op de mouw te spelden. Hij is de koning te slim af.
  

Welke getallensymboliek komt aan het begin van Karel ende Elegast terug?

Waarom moet Karel gaan stelen?

Trouw speelt een grote rol. Wie zijn er allemaal trouw en waaraan?

Hoe staat het met de rol van de vrouw in dit verhaal?

Welke boodschap aan de middeleeuwers heeft dit verhaal?

Past het verhaal van Karel ende Elegast bij het feodale stelsel? (leenman/leenheer)
Noteer de letters van de twee juiste zinnen.

Het verhaal van Karel ende Elegast past hier goed bij, want:
A de trouwe Elegast doodde Eggeric in een duel om de waarheid.
B hoewel Karel hem onrechtvaardig had behandeld, was Elegast hem trouw gebleven.
C op een nacht droomde Karel de Grote dat God hem opdroeg te gaan stelen.
D ze besloten de kwaadaardige Eggeric te bestelen.

1. A, B
2. A, C
3. B, C
4. B, D

Waarom is het verhaal Karel ende Elegast typisch middeleeuwse literatuur?