H4.1 Chemische reacties

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4 Chemische reacties

Chemische reactie

Bij een chemische reactie verdwijnen de beginstoffen en worden de reactieproducten gevormd. 

Faseverandering

Stoffen lijken te veranderen
maar er is geen chemische reactie.

H₂O (s) --> H₂O (l)

De moleculen veranderen niet!

Welke van de onderstaande reacties is een voorbeeld van een chemische reactie?

1. Het smelten van kaarsvet
2. Het roesten van ijzer
3. IJs dat ontstaat door het stollen van water
4. Als suiker verwarmd wordt het karamel

Exotherm vs. Endotherm

Exotherm : Reactie waarbij energie vrijkomt

Endotherm : Reactie waarbij energie wordt opgenomen

Endotherm

Wanneer je steeds energie moet toevoegen om er voor te zorgen dat de reactie doorgaat, is de reactie endotherm.

Wanneer de energietoevoer stopt, stopt de reactie ook.

(bijv: het koken van een ei)

Endotherme reacties

• Endotherm: Er is energie nodig.

• Chemische energie producten hoger
  dan chemische energie beginstoffen

Exotherm

Wanneer bij de reactie energie vrijkomt, is de reactie exotherm.

Ook wanneer je de reactie opgang moet brengen is de reactie exotherm.

(bijv: een kaars aansteken)

Alle verbrandingen zijn exotherm

Exotherme reacties

• Exotherm: Er komt energie vrij
• De beginstoffen staan energie
  af aan de omgeving
• Chemische energie producten lager
  dan chemische energie beginstoffen

Exotherme en endotherme reacties

• Voor beide soort reacties is
  altijd energie nodig om te beginnen!
• Dat is de activeringsenergie
• Bij exotherme reacties is er genoeg
  energie om daarna zelf te verlopen

Welke proces is endotherm?

1. Het stollen van ijs
2. Verbranding van aardappelen in je lichaam
3. Condenseren van waterdamp
4. Het smelten van ijs

Welk proces is exotherm?

1. Het bakken van een ei
2. Het smelten van kaarsvet
3. Het verbranden van aardgas
4. Het koken van water

Welke reactie is een chemische reactie én exotherm?

1. Het smelten van kaarsvet
2. Verbranden van een lucifer
3. Fotosynthese in planten
4. Het stollen van kaarsvet

Wet van behoud van massa

Er kan geen massa verschijnen of verdwijnen.

Wet van behoud van massa

Massa van de beginstoffen = Massa van de reactieproducten

Energiediagram

• x-as : geen eenheid
• y-as : energie

• Beginstoffen
• Geactiveerde toestand
• Reactieproducten
• Reactie-energie

Activeringsenergie

• Voor beide soort reacties is altijd
  energie nodig om te beginnen!
• Dat is de activeringsenergie.
• Geactiveerde toestand altijd hoogste
  energieniveau
• Bij exotherme reacties is er genoeg
  energie om daarna zelf te verlopen

Reactie-energie

• Reactie-energie is de energie die
  vrijkomt of opgenomen wordt bij een
  chemische reactie 
• Endotherm - energieniveau producten 
  hoger --> positieve reactie-energie
• Exotherm - energieniveau producten
  lager --> negatieve reactie-energie

Reactiesnelheid factoren

1. Soort beginstof
2. Verdelingsgraad
3. Concentratie
4. Temperatuur
5. Katalysator 

Welke reactie verloopt het snelst?

1. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 20 C
2. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 80 C
3. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 20 C
4. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 80 C

Wat gebeurt er met de reactiesnelheid als je de beginstoffen in een bak met ijswater zet?

1. Reactiesnelheid gaat omhoog
2. Reactiesnelheid blijft gelijk
3. Reactiesnelheid gaat omlaag

Als je de temperatuur verlaagt,
wordt de reactietijd...?

1. groter
2. kleiner
3. blijft gelijk

Bij het gebruik van een katalysator komt bij een exotherme reactie meer reactiewarmte vrij, omdat de reactiesnelheid hoger wordt.

1. Waar
2. Niet waar

4.2 Reactievergelijkingen

Stappenplan reactievergelijking

1. Stel reactieschema op
2. Vervang elke stofnaam door de bijbehorende formule
3. Stel de kloppende reactievergelijking op
4. Controleer of de reactievergelijking klopt 

Reactieschema maken

Koolstof reageert met zuurstof tot koolstofmono-oxide

1: welke stof(fen) is/zijn de beginstoffen

2: welke stof(fen) is/zijn de eindproducten

Maak je reactieschema     (met + -> )

koolstof + zuurstof (g) -> koolstofmono-oxide

Reactievergelijking maken

Je begint met je reactieschema:

koolstof (s) + zuurstof (g) -> koolstofmono-oxide (g)

Stoffen eronder zetten

C (s) + O₂ (g) --> CO (g)

Kloppend maken

2 C (s) + O₂ (g) -->2  CO (g)

Welke kloppende reactievergelijking hoort bij dit reactieschema?
zwavel (s) + zuurstof (g) -> zwaveldioxide (g)

1. 
2. 
3. 
4. 

Welke coëfficiënten moet je invullen om de reactie kloppend te maken?

...P(s)+...Cl​2​​−>...PCl​5​​

1. 1-2-5
2. 2-5-2
3. 2-2-5
4. 1-5-2

4.1 en 4.2

Maak de opdrachten op de site of uit je boek