5.3 De kerkhervorming

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.3 De kerkhervorming
Leerdoelen 

• Je kunt de kritiek van Luther en Calvijn op de kerk beschrijven en verklaren
• Je kunt benoemen welke tegenmaatregelen de kerk nam ten aanzien van de hervormers
• Je weet welke gevolgen de kerkhervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa 

Kenmerkend aspect

• 21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. 

De kerk rond 1500 

• Kerk zeer belangrijk in het (openbare) leven
  Armen, ouderen en ziekenzorg
  Bepaalde waarden en normen
  Vervolgde ketters
  Paus plaatsvervanger van God 
• Paus had politieke en militaire macht
• Pauselijk leven in teken van weelde en macht. Soberheid ver te zoeken 

Kerk gaat te ver 

Paus geeft opdracht voor de Sint-Pieter in Rome 

• Gefinancierd door aflaten --> betaald kaartje naar zondenvrij leven --> Hemel 
• Luther in opstand tegen de misstanden in de kerk --> wil een hervorming van de kerk
• Ideeën verspreiden snel, mede door: 
  Duitse vertaling van de Bijbel
  Drukpers
  Steun Duitse vorsten
• Volgelingen noemen zich Protestant (protest) 

Luthers standpunten
(95 stellingen) 

• aflaathandel ("bedrog")
  
• heiligenverering ("afgoderij")
  
• reliekwieën (heilige voorwerpen)
  
• sacramenten ("alleen doop, avondmaal en biecht")
  
• onaantastbaarheid van de paus ("slechts God kan vergiffenis schenken")

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Verering van relieken

1. Katholieke kerk
2. Protestantse kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1. Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een nieuwe kerk beginnen.

2. De Paus wilde wel met Luther praten over zijn ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Maarten Luther is het niet eens met de grote rijkdommen van de kerk en de geestelijken. Op welke manier kwam de kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat
2. Mensen handelden met de kerk
3. De kerk veroverde rijke gebieden
4. Mensen hadden medelijden met de kerk en gaven geld.

Reactie kerk op de Hervorming

• Contrareformatie
• Concilie van Trente (1545-1563)
  1. Aflaatbrieven blijven bestaan
  2. Celibaat (ongehuwd) herbevestigd)
  3. Heiligenverering bleef
  4. Priesteropleiding verbeterd
  5. Vulgaat bleef officiële bijbel
  6. Bisdommen verkleind --> betere controle 
• Vervolgd protestanten

Franse hugenoten (protestanten) afgeslacht  in 1572 

Geloofsvrijheid in 1598 (Edict van Nantes) 

Kerkelijke rechtbank (inquisitie) vervolgd ketters (mensen met afwijkende christelijke overtuigingen) 

Verdachten werden gemarteld en eindigden (vaak) op de brandstapel 

Gevolgen Hervorming/Reformatie

• Kerk viel uiteen in Protestantse en Rooms-Katholieke kerken
• Veel gebieden in ' Heilige Roomse Rijk'  (Duitsland) werden Lutheraans
• Bezittingen RK door protestantse edelen afgenomen --> leidt tot oorlog
  - In Nederland (1568-1648) ' De Opstand' 
  - Franse Hugenoten afgeslacht tot Edict van Nantes (1598)
• Duitse vorsten vechten tegen Roomse keizer Karel V
  Eindigt met Vrede van Augsburg in 1555 als nederlaag voor Karel V, die aftreedt 

Calvinisme 
(Groot in de Nederlanden) 

• Bij geboorte stond vast wie in de hemel zou komen
• Taak geestelijkheid: in begrijpelijke taal geloof en Bijbel uitleggen
• Kerkgebouw ontdoen van al het overbodige: beelden, voorwerpen, schilderijen
• Vorsten mogen afgezet worden